آسیب‌پذیری محله‌های شهری در برابر زلزله با رویکرد ارتقاء تاب‌آوری (ناحیه 7 منطقه 1)
الموضوعات :محمود کجوری گشنیانی 1 , سیمین ارمغان 2 , بهرام آزاد بخت 3
1 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری ، واحد یادگار امام خمینی(ره) -شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - استادیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی،گروه جغرافیا، واحد یادگار امام خمینی(ره) -شهرری،دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. *(مسوول مکاتبات)
3 - استادیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی،گروه جغرافیا، واحد یادگار امام خمینی(ره) -شهرری،دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: آسیب‌پذیری , تاب‌آوری, مدیریت بحران, زلزله, ناحیه 7 منطقه 1 تهران.,
ملخص المقالة :
زمینه و هدف: در دهه های اخیر بلایای رخ‌داده نظیر زلزله در ایران حاکی از این موضوع است که جوامع انسانی و اقتصادهای محلی بیشتر به خطر افتاده‌اند و ریسک‌ها نیز افزایش‌یافته است. لذا شهرها به‌عنوان بستر وقوع حوادث داراي اهمیت زيادي مي باشند، که به این منظور ارتقاء تاب‌آوری پس از زلزله در نقاط شهری از اهمیت زیادی برخوردار است. منطقه 1 شهر تهران با توجه به قرارگیری بر روی گسل و همچنین چالش‌های شهری گسترده امروزه یکی از جوامع آسیب‌پذیر در برابر زلزله است که بر این اساس ناحیه 7 آن به دلیل تمرکز ساختمان‌های بلندمرتبه،کمبود فضاهای باز و مشکلات مدیریت بحران بیش از سایر نواحی آن با چالش‌های تاب‌آوری مواجهند.
روش بررسی: هدف از پژوهش حاضر سنجش آسیب‌پذیری محله‌های ناحیه 7 در برابر زلزله با رویکرد تاب‌آوری است. این پژوهش با توجه به هدف از نوع کاربردی و درزمینه نحوه گردآوری داده ها از نوع پیمایشی و در رابطه با ماهیت داده ها از نوع پژوهش های کمی است.ابزار اصلی گردآوری داده‌های میدانی پژوهش، پرسشنامه تاپسیس می‌باشد کـه برپایـه پیشـینه پژوهش و مطالعات مقدماتی پژوهشگران درزمینه هماهنگ کردن پرسشنامه اصلی با شـرایط و مقتضیات خدمات مدیریت محلی تنظیم شده است.جامعه آماری تحقیق را کلیه کارشناسان و متخصصان حوزه مدیریت بحران و برنامه‌ریزی شهری تشکیل می دهند که حجم نمونه آن بر اساس فرمول کوکران تعداد 40 نفر تخمین زده شد
یافته ها:پژوهش حاضر با استفاده از آزمون میانگین در نرم افزار spss و در راستای سنجش میزان تاب‌آوری در محله‌ها از روش تصمیم‌گیری چند شاخصه تاپسیس در نرم افزار matlab استفاده‌شده است .
بحث و نتیجه گیری: نتایج نشان داد بیشترین میزان چالش در تاب‌آوری شهری ناحیه 7 مربوط به تاب‌آوری نهادی و محیطی-کالبدی می‌باشد و هر سه محله تجریش ، باغ فردوس و قیطریه از مقادیر کمتری درزمینه شاخص‌های تاب‌آوری شهری در برابر زلزله برخوردارند که در این میان تجریش با 0.73 از میزان تاب‌آوری مناسب‌تری نسبت به باغ فردوس و سپس قیطریه برخوردار است.
1. Tsai, C. H., Wu, T. C., Wall, G., & Linliu, S. C. (2016). Perceptions of tourism impacts and community resilience to natural disasters. Tourism Geographies, 18(2), 152-173.
2. Gill, D. A., & Ritchie, L. A. (2018). Contributions of technological and natech disaster research to the social science disaster paradigm. Handbook of disaster research, 39-60.
3. Kostianoy, A. G., Zonn, I. S., & Kostianaia, E. A. (2016). Geographic characteristics of the Black-Caspian Seas region. Oil and Gas Pipelines in the Black-Caspian Seas Region, 7-36.
4. Böhm, G., & Pfister, H. R. (2017). The perceiver’s social role and a risk’s causal structure as determinants of environmental risk evaluation. Journal of Risk Research, 20(6), 732-759.
5. Saghaei, M., Azadeh, S. R., Fadaeijazi, F., & Jafari, F. (2020). The Analysis of Key Factors Influencing the Expansion of Rural Migration with Eemphasis on the Issue of Informa Settlement (Case Study: Shirabad Neighborhood in Zahedan). Journal of Research and Rural Planning, 9(3), 15-33. Scientific Base of National Science Data, (2023).
6. Partovi, Parvin, Behzadfar, Mostafa, Shirani, Zahra (2016): "Urban Design and Social Resiliency Case Study: Jolfa Neighborhood of Tehran", Architecture and Urban Planning, No. 17, 99-117(fa).(In Persian)
7. Devkota, K. (2018). Challenges of inclusive urbanization in the face of political transition in Nepal. In Handbook of research on urban governance and management in the developing world (pp. 159-171). IGI Global.
8. Behmai, Hojjat (2012) An analysis of passive defense in oil cities with an emphasis on physical-spatial dimensions (case study: Omidiye city), master's thesis in the field of geography and urban planning, Isfahan University (fa). (In Persian)
9. Faraji, Amin, and Qarakhlo, Mehdi (2009). Earthquake and urban crisis management (case study: Babol city). Geography, 8(25), 143-164. https://www.sid.ir/fa/journal/. (fa)viewpaper.aspx?id=112490. (In Persian)
10. Rezaei, Mohammadreza (2009), explaining the resilience of urban communities in order to reduce the effects of natural disasters (earthquake); Case study: Tehran Metropolis, Ph.D. Dissertation in Geography and Urban Planning, page 50-59. (In Persian)
11. Meerow, S., & Newell, J. P. (2021). Urban resilience for whom, what, when, where, and why?. In Geographic Perspectives on Urban Sustainability (pp. 43-63). Routledge.
12. Ma, H., Chiu, Y. H., Tian, X., Zhang, J., & Guo, Q. (2020). Safety or travel: Which is more important? The impact of disaster events on tourism. Sustainability, 12(7), 3038.
13. Böhm, G., & Pfister, H. R. (2017). The perceiver’s social role and a risk’s causal structure as determinants of environmental risk evaluation. Journal of Risk Research, 20(6), 732-759.
14. El Rafei, M., Sherwood, S., Evans, J., & Dowdy, A. (2023). Analysis and characterisation of extreme wind gust hazards in New South Wales, Australia. Natural Hazards, 117(1), 875-895.
15. Pinar, A. (2017). What is secondary school students’ awareness on disasters? A case study. Review of International Geographical Education Online, 7(3), 315-331.
16. Kais, S. M., & Islam, M. S. (2016). Community capitals as community resilience to climate change: Conceptual connections. International journal of environmental research and public health, 13(12), 1211.
17. The Deputy of Transportation Ministry of Housing and Urban Development, 2020. (In Persian)
18. fakhrqazi mona, Pourramzan Eisa, molaei hashjin nasrollah. 2022. Economic resilience of rural settlements in the Aoj County against environmental hazards with an emphasis on earthquakes. Spatial economy and rural development; 11 (41): 76-57.(In Persian)
19. Abedini Musa, Eshghi Chaharborj Ali, Alavi Saeedeh. 1401, Evaluation of the physical resilience of the city in different earthquake scenarios, a case study: Sixth district of Tehran. Geographical Space 22 (78): 191-211. (In Persian)
20. Namjooyan, F., Razavian, M. T., & Sarvar, R. (2019). Enhancing Tehran Resilience against Natural Hazards with Emphasis on Earthquake (Case Study: 12th District of Tehran Municipality). Human Geography Research, 51(4). (In Persian)
21. Arvin M, Ziari K.(2018)Measuring social vulnerability and social resilience against disaster earthquake.10 (1).
22. Prasath, S., & Umashankar, K. (2023). Livelihood resilience of smallholder dairy farmers against external shocks: a case study in the northern dry zone of Sri Lanka.
23. Wilson, G. A., Schermer, M., & Stotten, R. (2018). The resilience and vulnerability of remote mountain communities: The case of Vent, Austrian Alps. Land Use Policy, 71, 372-383.
24. Li, G., Kou, C., Wang, Y., & Yang, H. (2020). System dynamics modelling for improving urban resilience in Beijing, China. Resources, conservation and recycling, 161, 104954.
25. Poorahamad, Ahmad; Ziyari, Karamatollah; Abedali, Ya'qub, & Aligholipour, Sara (2019). Analysis of Resilience Criteria in the Context of Urban Decayed Fabric against Earthquakes with Emphasis on Physical Resilience (Case: District 10 of Tehran Municipality). Journal of Urban Research and Planning, 19(36), 1-21.
26. Villegas-González, P. A., Ramos-Cañón, A. M., González-Méndez, M., González-Salazar, R. E., & De Plaza-Solórzano, J. S. (2017). Territorial vulnerability assessment frame in Colombia: Disaster risk management. International Journal of Disaster Risk Reduction, 21, 384-395.
27. Hewitt, K. (2019). The idea of calamity in a technocratic age. In Interpretations of calamity (pp. 3-32). Routledge.
28. Alexander, D. (2018). A magnitude scale for cascading disasters. International Journal of Disaster Risk Reduction, 30, 180-185.
29. Safari Aliakbari, M. (2022). Investigating Factors Affecting the Economic and Social Resilience of Rural Areas (Case Study, Kermanshah County). Spatial Planning, 12(4), 43-64. (fa)
30. Sheykhali, M., Asadollahfardi, G., & Emamzadeh, S. S. (2020). Evaluation of the vulnerability of water supply facilities using the AHP and RAMCAP combined methods. Amirkabir Journal of Civil Engineering, 52(5), 1205-1220.(fa)
31. habibi,Ja'far,(2023),Statistics and Research Methods by Habibi, Mahan Publications.
32. The scientific database of the country's sciences, 1402. (In Persian)
33. Aqanbati, Seyed Ali (2004). Geology of Iran. Geological Survey and Mineral Exploration of Iran. Saghaei, M., Azadeh, S. R., Fadaeijazi, F., & Jafari, F. (2020). The Analysis of Key Factors Influencing the Expansion of Rural Migration with Eemphasis on the Issue of Informal Settlement (Case Study: Shirabad Neighborhood in Zahedan). Journal of Research and Rural Planning, 9(3), 15-33. Scientific Base of National Science Data, (2023).
34. Sheykhali, M., Asadollahfardi, G., & Emamzadeh, S. S. (2020). Evaluation of the vulnerability of water supply facilities using the AHP and RAMCAP combined methods. Amirkabir Journal of Civil Engineering, 52(5), 1205-1220.(fa)
35. Shi-Jin, W., & Lan-Yue, Z. (2019). Integrated impacts of climate change on glacier tourism. Advances in Climate Change Research, 10(2), 71-79.
36. Tsai, C. H., Wu, T. C., Wall, G., & Linliu, S. C. (2016). Perceptions of tourism impacts and community resilience to natural disasters. Tourism Geographies, 18(2), 152-173.
37. Villegas-González, P. A., Ramos-Cañón, A. M., González-Méndez, M., González-Salazar, R. E., & De Plaza-Solórzano, J. S. (2017). Territorial vulnerability assessment frame in Colombia: Disaster risk management. International Journal of Disaster Risk Reduction, 21, 384-395.
