رقم المقالة : JPARNT-2302-1053 (R1) زيارة : 16 الصفحة: 33 - 52

نوع المخطوط: ابحاث

بررسی تاثیر قابلیت های دانش بازار، دانش مخاطب و رابطه بر ‏عملکرد سازمانی با در نظرگرفتن نقش میانجیگرانه سرمایه فکری دانشگاه پیام نور مرکز شیراز

الموضوعات :

هما معصومی ¹ , حسن سلطانی ² , عباس بابایی نژاد شهرآباد ³ , سنجر سلاجقه ⁴ , مهدی محمد باقری ⁵

1 - دانشجوی دکتری، گروه مدیریت دولتی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
2 - استادیار گروه مدیریت، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، فارس
3 - استایار گروه مدیریت دولتی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
4 - دانشیار گروه مدیریت دولتی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی ، کرمان، ایران
5 - استادیارگروه مدیریت صنعتی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی ، کرمان، ایران

تاريخ الإرسال : 10 الثلاثاء , شعبان, 1445 تاريخ التأكيد : 19 الإثنين , ذو القعدة, 1445 تاريخ الإصدار : 25 الإثنين , ذو الحجة, 1445

الکلمات المفتاحية: سرمایه فکری, قابلیت سازمانی, عملکرد سازمانی, دیدگاه مبتنی بر دانش, دیدگاه مبتنی بر رابطه, دیدگاه مبتنی بر شایستگی,

ملخص المقالة :

در حالی که تحقیقات قبلی به بررسی چگونگی دستیابی شرکت‌ها با قابلیت‌های خاص به عملکرد سازمانی می‌پردازد، مطالعات اندکی دیدگاه کل نگر دارند. در این مطالعه، یک مدل جامع را برای بررسی اینکه چگونه قابلیت‌های مختلف واقعاً برای عملکرد سازمانی به حساب می آیند، اتخاذ می کند. همچنین چگونگی تاثیر واسطه ای سرمایه فکری نیز در نظر گرفته شد. قابلیت های سازمانی و عملکرد یک نظرسنجی پرسشنامه ای را شامل اساتید، کارشناسان و مدیران دانشکده‌های اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی دانشگاه پیام نور دانشگاه شیراز انجام شد. بدین ترتیب هدف این پژوهش بررسی تاثیر قابلیت های دانش بازار، دانش مخاطب و رابطه بر عملکرد سازمانی با در نظرگرفتن نقش میانجیگرانه سرمایه فکری دانشگاه پیام نور مرکز شیراز می باشد که با استفاده از با استفاده از مدل سازی معادلات ساختاری (SEM) بر اساس حداقل مربعات جزئی (PLS) انجام گرفت. عناصر تجزیه و تحلیل شامل قابلیت های دانش بازار، قابلیت های دانش مخاطب و قابلیت‌های رابطه و متغیر میانجی سرمایه فکری می باشد. نتایج نشان داد که قابلیت های دانش بازار، قابلیت های دانش مخاطب و قابلیت‌های رابطه تاثیرات مثبت بر سرمایه فکری در دانشگاه‌ پیام نور مرکز شیراز دارند. در ادامه نتایج نشان داد که سرمایه فکری تاثیر مستقیم و معنی داری بر عملکرد سازمانی دارد. نهایتا نتایج نشان داد که سرمایه فکری تاثیر واسطه‌ای بر روابط بین قابلیت‌های سازمانی ( دانش بازار، دانش مخاطب، رابطه و نوآوری) و عملکرد سازمانی در دانشگاه‌ پیام نور مرکز شیراز دارد.

المصادر:

1- اکبری، م.، حاتمی نژاد، م.، و هوشمند، م.، (1399). تأثیر انتقال فناوری، برون سپاری، قابلیت های سازمانی بر عملکرد نوآورانه، فصلنامه مدیریت نوآوری در سازمان‌های دفاعی، دوره 3، شماره 8، 76-49.
2- تورنگ، س.ک.، (1396). ارائه مدل بومی ارزیابی تاثیر مدیریت دانش بر عملکرد دانشگاه های منتخب کشور با عامل میانجی توانمندی های فرایند سازمانی، پایان‌نامه دکترای تخصصی (PhD) دانشگاه مازندران، دانشکده علوم اقتصادی و اداری.
3- حیدری، م.، و نیکویی، م.ح.، (1398). بررسی نقش میانجی سرمایه فکری، نوآوری و ‌استراتژی‌های سازمانی بین تسهیم دانش و عملکرد سازمانی، تحقیقات مدیریت آموزشی، دوره 11، شماره 41، 15-33.
4- دانایی فرد، حسن، برزگر، فاطمه و احمدی، هانیه (1394). سازوکارهای ارتقای قابلیت های سازمانی در بخش دولتی، مجله علمی پژوهشی مدیریت سازمان های دولتی، دوره 3، شماره 3 (پیاپی 11)، صفحه 91-106.
5- صفری، ع..، مشرف جوادی، م.ح.، و میرزایی فر، م.، (1396). تأثیر سرمایه فکری بر عملکرد سازمانی؛ نقش میانجی‌گری چابکی سازمانی و مزیت رقابتی، مدیریت اجرایی، دوره 9، شماره 17، 168-149.
6- عطاران، جواد؛ دیواندری، علی؛ آدینف، حیات (1391). شناسايي عوامل مؤثر بر تحكيم بازار (تحقق مزيت رقابتي پايدار) خدمات بانكي در بانك ‏ملت بر مبناي ديدگاه منبع محور، مدیریت بازرگانی، دوره 4، صص: 112-91.‏
7- نوروزي چشمه علي، ا.، روشن، س.ع،. و وفادار، م.، (1396).تحليل اثر سرمايه فکري بر عملکرد سازماني با نقش ميانجي مديريت دانش در شرکت پايانه هاي نفتي ايران ، آموزش و توسعه منابع انساني، دوره 4، شماره 13، 119-95.
8- Al‐kalouti, J, Vikas, A., Garza‐Reyes., A. and Zwiegelaar, B. (2020). Investigating innovation capability and organizational performance in service firms, Strategic Change. 2020;29:103–113.
9- Allameh, S. M. (2018). Antecedents and consequences of intellectual capital: The role of social capital, knowledge sharing and innovation. Journal of Intellectual Capital, 19(5), 858-874.
10- Andersen, P. H., and Kumar, R. (2006). Emotions, trust and relationship development in business relationships: A conceptual model for buyereseller dyads. Industrial Marketing Management, 35(4), 522e535.
11- Andreeva, T., and Garanina, T. (2016). Do all elements of intellectual capital matter for organizational performance? Evidence from Russian context. Journal of Intellectual Capital, 17(2), 397-412.
12- Barkat, W., Loo-See, B., Adeel, B. and Riaz, A. (2018). Impact of intellectual capital on innovation capability and organizational performance: An empirical investigation, Serbian Journal of Management 13 (2) (2018) 365 – 379.
13- Barkat, W., Loo-See, B., Adeel, B. and Riaz, A. (2018). Impact of intellectual capital on innovation capability and organizational performance: An empirical investigation, Serbian Journal of Management 13 (2) (2018) 365 – 379.
14- Barzegar, F. (2020). Mechanisms for improving organizational capabilities in the public sector, Master's thesis of Tarbiat Modares University, Faculty of Literature and Human Sciences.
15- Baxter, R. and Matear, S. (2004). Measuring intangible value in business-to-business buyereseller relationships: An intellectual capital perspective. Industrial Marketing Management, 33(6), 491e500.
16- Bontis, N. (1998). Intellectual capital: An exploratory study that develops measure and models. Management Decision, 36(2), 63e76.
17- Bontis, N. (1998). Intellectual capital: An exploratory study that develops measure and models. Management Decision, 36(2), 63e76.
18- Camfield, C., Giacomello, C. and Sellitto, M. (2018). The impact of intellectual capital on performance in Brazilian companies. J. Technol. Manag. Innov. Volume 13, Issue 2: 23-32.
19- Chakravorti, B. (2022). Finding Competitive Advantage in Adversity. Harvard Business ‎Review, 88(11), 102-108.‎
20- Chen, Y.-C., Li, P.-C., and Arnold, T. J. (2013). Effects of collaborative communication on the development of market-relating capabilities and relational performance metrics in industrial markets. Industrial Marketing Management, 42(8), 1181-1191.
21- Das, T. K., and Teng, B.-S. (1998). Between trust and control: Developing confidence in partner cooperation in alliances. Academy of Management Review, 23(3), 491-512.
22- Day, G. S. (1994). The capabilities of market-driven organization. Journal of Marketing, 58(4), 37-52.
23- Dyer, J. H. and Singh, H. (1998). The relational view: Cooperative strategy and sources of interorganizational competitive advantage. Academy of Management Review, 23(4), 660e679.
24- Garcia-Murillo, M., and Annabi, H. (2002). Customer knowledge management. Journal of the Operational Research Society, 53(8), 875-884.
25- Gummesson, E. (2002). Total relationship marketing (2nd ed.). Oxford: Butterworth- Heinemann Publications.
26- and Process Management, 23(4), 259-273.
27- Hooley, G. J., Greenley, G. E., Cadogan, J. W., and Fahy, J. (2004). The performance impact of marketing resources. Journal of Business Research, 58(1), 18-27.
28- Huang, Ch. and Huang, S. (2020). External and internal capabilities and organizational performance: Does intellectual capital matter?. Asia Pacific Management Review. 25: 111-120
29- Jin, J. L., Shu, C. and Zhou, K. Z. (2019). Product newness and product performance in new ventures: Contingent roles of market knowledge breadth and tacitness. Industrial Marketing Management, 76, 231-241.
30- Johnston, W. J., Khalil, S., Jain, M. and Cheng, J. M.-S. (2012). Determinants of joint action in international channels of distribution: The moderating role of psychic distance. Journal of International Marketing, 20(3), 34e49.
31- Kandampully, J. (2002). Innovation as the core competency of a service organisation: The role of technology, knowledge and networks. European Journal of Innovation Management, 5(1), 18-26.
32- Kianto, A., Ritala, P., Spender, J.-C. and Vanhala, M. (2014). The interaction of intellectual capital assets and knowledge management practices in organizational value creation. Journal of Intellectual Capital, 15(3), 362-375.
33- Kohli, A. K., and Jaworski, B. J. (1990). Market orientation: The construct, research propositions, and managerial implications. Journal of Marketing, 54(2), 1-18.
34- Li, T., and Calantone, R. J. (1998). The impact of market knowledge competence on new product advantage: Conceptualization and empirical examination. Journal of Marketing, 62(4), 13-29.
35- Menguc, B., Auh, S., and Uslu, A. (2013). Customer knowledge creation capability and performance in sales teams. Journal of the Academy of Marketing Science, 41(1), 19-39.
36- Moorman, C. (1995). Organizational market information processes: Cultural antecedents and new product outcomes. Journal of Marketing Research, 32(3), 318-335.
37- Mu, J. (2015). Marketing capability, organizational adaptation and new product development performance. Industrial Marketing Management, 49, 151-166.
38- Murphy, M., and Sashi, C. M. (2018). Communication, interactivity, and satisfaction in B2B relationships. Industrial Marketing Management, 68, 1-12.
39- Nasution, N. and Mavondo, F. (2018). Customer value in the hotel industry: What managers believe they deliver and what customer experience. International Journal of Hospitality Management, 27(2):204-213.
40- Nonaka, I. and Takeuchi, H. (1995). The knowledge-creating company: How Japanese companies create the dynamics of innovation. New York: Oxford University Press.
41- Nora, L. (2019). Trust, commitment, and customer knowledge: Clarifying relational commitments and linking them to repurchasing intentions. Management Decision. https://doi.org/10.1108/MD-10-2017-0923.
42- Pedro, E., Leit~ao, J., and Alves, H. (2018). Intellectual capital and performance: Taxonomy of components and multi-dimensional analysis axes. Journal of Intellectual Capital, 19(2), 407-452.
43- Ramachandran, S.D., Chong, S.C. and Wong, K.Y. (2018). Knowledge Management Practices and Strategic Enablers in Public Universities: A Gap Analysis, Campus Wide Information Systems, 30 (2), 76 – 94.
44- Rehman, Sh. and, Rapiah, M. and Hazeline, A. (2019). The mediating role of organizational capabilities between organizational performance and its determinants, Journal of Global Entrepreneurship Research volume 9, Article number: 30.
45- Roberts, K., Varki, S. and Brodie, R. (2003). Measuring the quality of relationships in consumer services: An empirical study. European Journal of Marketing, 37(1/2), 169e196.
46- Salunke, S., Weerawardena, J., and McColl-Kennedy, J. R. (2019). The central role of knowledge integration capability in service innovation-based competitive strategy. Industrial Marketing Management, 76, 144-156.
47- Sashi, C. (2012). Customer engagement, buyer-seller relationships, and social media. Management Decision, 50(2), 253e272.
48- Sharma, S. and Cao, S. Y. (2016). Innovation capability, marketing capability and firm performance: A two-nation study of China and Korea. Asian Business and Management, 15(1), 32e56.
49- Sharma, S. and Cao, S. Y. (2016). Innovation capability, marketing capability and firm performance: A two-nation study of China and Korea. Asian Business and Management, 15(1), 32e56.
50- Shin, S., He, X., and Kim, S. Y. (2016). Innovation capability, marketing capability and firm performance: A two-nation study of China and Korea. Asian Business and Management, 15(1), 32-56.
51- Singh, S., Darwish, T. K., and Poto_cnik, K. (2016). Measuring organizational performance: A case for subjective measures. British Journal of Management, 27(1), 214-224.
52- Walsh, S. and Linton, J. (2020). The Strategy-Technology Firm Fit Audit: A Guide to Opportunity Assessment and Selection. Technological Forecasting and Social Change, 78(2): 199-216.
53- Wang, Z., Sharma, P. N. and Cao, J. (2016). From knowledge sharing to firm performance: A predictive model comparison. Journal of Business Research, 69(10), 4650e4658.
54- Wang, Z., Sharma, P. N. and Cao, J. (2016). From knowledge sharing to firm performance: A predictive model comparison. Journal of Business Research, 69(10), 4650e4658.
55- Wetzels, M., Odekkerken-Schroder, G. and Van Oppen, C. (2009). Using PLS path modeling for assessing hierarchical construct models: Guidelines and empirical illustration, MIS Quarterly, 33(1): 177.
56- Wetzels, M., Odekkerken-Schroder, G. and Van Oppen, C. (2009). Using PLS path modeling for assessing hierarchical construct models: Guidelines and empirical illustration, MIS Quarterly, 33(1): 177.
57- Zaheer, A., and Venkatraman, N. (1995). Relational governance as an interorganizational strategy: An empirical test of the role of trust in economic exchange. Strategic Management Journal, 16(5), 373-392.

نص كامل:

بررسی تاثیر قابلیت های دانش بازار، دانش مخاطب و رابطه بر ‏عملکرد سازمانی با در نظرگرفتن نقش میانجیگرانه سرمایه فکری دانشگاه پیام نور مرکز شیراز

هما معصومی¹، حسن سلطانی2، عباس بابایی نژاد شهرآباد3، سنجر سلاجقه4، مهدی محمد باقری5

1دانشجوی دکتری، گروه مدیریت دولتی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران

2استادیار گروه مدیریت، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران

3استایار گروه مدیریت دولتی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران

4دانشیار گروه مدیریت دولتی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران

5استایار گروه مدیریت صنعتی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران

چکيده

امروزه سازمان ها دریافته اند هیچ عاملی به اندازه قابلیت نمی تواند آنها را دردنیای رقابتی مطلوب قرار

دهد .این مطالعه یک مدل ساختاری از چگونگی تاثیر قابلیت ها بر عملکرد سازمانی را ارائه می دهد

پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر قابلیت های دانش بازار، دانش مخاطب و رابطه بر ‏عملکرد سازمانی با در نظرگرفتن نقش میانجیگرانه سرمایه فکری دانشگاه پیام نور مرکز شیراز صورت گرفته است.روش

تحقیق در پژوهش حاضر از لحاظ گردآوری دادهها، توصیفی از نوع اکتشافی؛ و از حیث هدف، کاربردی

است.جامعه‌ی آماری پژوهش ، اساتید، کارشناسان و مدیران دانشکده‌های اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی دانشگاه پیام نور دانشگاه شیراز می‌باشند. ابزار گردآوری اطلاعات در این تحقیق پرسشنامه بوده است. تحلیل توصیفی متغیر های پژوهش توسط نرم افزار SPSS انجام شد و جهت ارزیابی فرضیه‌ها از معادلات ساختاری با رویکرد حداقل مربعات جزئی و نرم افزار Smart PLS استفاده گردید. عناصر تجزیه و تحلیل شامل قابلیت های دانش بازار، قابلیت های دانش مخاطب و قابلیت‌های رابطه و متغیر میانجی سرمایه فکری می باشد. نتایج نشان داد که قابلیت های دانش بازار، قابلیت های دانش مخاطب و قابلیت‌های رابطه تاثیرات مثبت بر سرمایه فکری در دانشگاه پیام نور مرکز شیراز دارند. در ادامه نتایج نشان داد که سرمایه فکری تاثیر مستقیم و معنی داری بر عملکرد سازمانی دارد. نهایتا نتایج نشان داد که سرمایه فکری تاثیر واسطه‌ای بر روابط بین قابلیت‌های سازمانی (‏دانش بازار، دانش مخاطب، رابطه و نوآوری) ‏و عملکرد سازمانی در دانشگاه پیام نور مرکز شیراز دارد.

واژگان کليدي: سرمایه فکری، قابلیت سازمانی، عملکرد سازمانی، دیدگاه مبتنی بر دانش، دیدگاه مبتنی بر رابطه، دیدگاه مبتنی بر شایستگی

1-مقدمه

بقا در پیچیدگی محیط کسب ‌وکار امروز نیازمند قابلیت‌های متعددی است (دیر و سینگ، 1998 و شارما و کائو، 2016). هر دو قابلیت استاتیک و پویا به یک اندازه در دستیابی به عملکرد سازمانی مهم هستند. ادبیات موجود تمایل به بررسی روابط بین هریک از قابلیت های خاص مانند دانش بازار و مشتری، ارتباط و عملکرد کلی شرکت را دارد. این بدان معنی است که یک مدل جامع از چگونگی تاثیر انواع مختلف قابلیت‌ها بر عملکرد شرکت‌ها تحت بررسی قرار گرفته‌است (‏کیانتو و همکاران، ۲۰۱۴؛ نوگاه، تای، پاراپن بونتیس، ۲۰۱۶؛ رمضان و همکاران، ۲۰۱۷؛ وانگ و همکاران، ۲۰۱۴، ۲۰۱۶)‏. این مطالعه این شکاف را با ارائه یک مدل نوآورانه برای بررسی چگونگی تاثیر این قابلیت‌ها بر عملکرد سازمانی مورد بررسی قرار می‌دهد.

در دهههای اخیر به ویژه در دو دهه اخیر، عملکرد سازمانی به یکی از موضوعهای مورد توجه مدیران، کارشناسان، محققان و پژوهشگران حوزه مدیریت و به طور کلی در حوزه اقتصادی تبدیل شده است و این امر هم در زمینههای تحقیقاتی و هم در زمینههای کاربردی، نتایج مثبت و چشمگیر بسیاری را به همراه داشته است (حیدری و نکویی، 1398). نتایج تحقیقات نشان میدهد یکی از عوامل مهم و اثرگذار بر عملکرد سازمانی، قابلیتهای سازمانی است (رحمان و همکاران، 2020 و هوانگ و هوانگ، 2020). در این راستا سازمان ها برای ادامه بقای خود به منابع مختلفی نیاز دارند و برای استفاده بهینه از منابع خود باید قابلیت هایی داشته باشند که از نظر مدیران، توان سازمان برای ایجاد ظرفیت ها و تحمل محدودیت ها و نارسایی ها برای رسیدن به اهداف معین است. در واقع، سازمان ها برای رسیدن به اهداف خود لازم است به ایجاد و ارتقای قابلیت های خود بپردازند (برزگر، 2020).

نگاه دقیق و ریزبینانه به قابلیتهای سازمانی با شکلگیری و مطرح شدن اصلاح قابلیتهای کلیدی سازمان آغاز گردید (والش و لینتون، 2020). قابلیتهای کلیدی سازمان اغلب به عنوان پایهای برای رقابت پذیر بودن سازمانها و ایجاد مزیت رقابتی مورد مطالعه قرار میگیرد. با گسترش مطالعات در این حوزه، دیگر توجه تنها به قابلیتهای کلیدی سازمان که بهطور مستقیم سازنده مزیتهای رقابتی هستند، نبوده و سایر قابلیتهای سازمانی که صرفاً به توانمند شدن سازمان در رسیدن به هدفی غیر از مزیت رقابتی منجر شوند، نیز مورد مداقه قرار گرفته اند. از آنجاییکه این قابلیتها منجر به مزیت رقابتی میگردند، لازم است اشاراتی مختصر به مزیت رقابتی داشته باشیم. مزیت رقابتی، وضعیتی است که یک کسب و کار را قادر می سازد با کارایی بالاتر و بهکارگیری روشهای برتر، محصول و خدمات خود را با کیفیت بالاتر عرضه نماید و در رقابت با رقبا سود بیشتری را برای بنگاه فراهم آورد و عملکرد بهتری ارائه نماید (میوتو، 2020). در این راستا یک واحد اقتصادی زمانی دارای مزیت رقابتی است که بتواند به دلایل خاص که ناشی از ویژگیهای آن واحد است (مانند وضعیت مکانی، فناوری، کارکنان و...) به طور پیوسته تولیدات و خدمات خود را نسبت به رقبایش با هزینه پایینتر و کیفیت بالاتر عرضه کند (چاکراورتی، 2022). پورتر (2015)، معتقد است اگر یک استراتژی سبب شود که سازمان فعالیتهای خود را متفاوت و متمایز از رقبا انجام دهد، در آن صورت، شایستگیهای محوری امکان انتخاب تنوع و تمایز را تسهیل نموده و در نتیجه سبب کسب مزیت رقابتی برای سازمان میشود (آنارلی و همکاران، 2020). بر این اساس، قابلیتهای سازمانی را که منجر به کسب مزیت رقابتی میشود، میتوان در چهار طبقه کلی زیر طبقه بندی کرد:

قابلیتهای کارآفرینی: این نوع قابلیتها بیانگر توانایی سازمان در شناسایی و جذب بازار هدف و بهرهبرداری از فرصتهای موجود در بازار و ایجاد فرصتهای جدید است؛

قابلیتهای فنی: این نوع قابلیتها باعث توسعه و ارتقای خلاقیت، کارایی، انعطاف پذیری، سرعت یا کیفیت فرایندهای سازمان و نیز بهبود کیفیت محصولات سازمان می گردد؛

قابلیت انعطافپذیری: این نوع قابلیتها شامل ویژگیهای ساختاری و فرهنگی سازمان محسوب میشود که برای تحرک و پویایی کارکنان، یادگیری سریعتر سازمانی و تسهیل تغییرات سازمانی ضروری است

قابلیتهای استراتژیک: این نوع قابلیتها برای ایجاد، انسجام بخشی و هماهنگیهای کارآمد و موثر دانش و شایستگیهای گوناگون سازمان و نیز ساختاردهی مجدد و ایجاد تحرک و نقل و انتقال موثر آنها به موازات تغییرات و پویائیهای محیطی و فرصتهای فراروی، ضرورت دارد (ناسوشن و ماوندو، 2018).

اين قابلیتها را ميتوان در فرايندها، ساختار، سيستمها، فرهنگ سازماني، دانش فني، دانش بازاريابي، استراتژيهاي سازمان، نظامهاي هماهنگي و انگيزشي سازمان جستجو كرد (بزرگر، 2020). در اين رابطه ميتوان منابع سازمان که جزو قابلیتهای سازمان محسوب میشوند را به چهار طبقهی كلي: اساسي، پيراموني، رقابتي و استراتژيك تقسيم كرد:

منابع اساسي: اين منابع براي سازمان ضروري بوده و سازمان بدون آنها نميتواند عملياتي داشته باشد. به بيان ديگر هر سازمان فلسفه وجودي دارد كه بدون وجود منابع مناسب و ضروري براي آن، امكان تحقق فلسفه وجودي و اهداف سازماني ميسر نخواهد بود.

منابع پيراموني: اين منابع، اساسي و ضروري نيستند و به راحتي نيز قابل استخدام، خريد يا اكتسابند. از اين نوع منابع در اكثر سازمان ها كه فاقد مديريت كارآمد هستند ميتوان در قالب نيروي انساني مازاد، تجهيزات غيرضروري، فرايندهاي زايد، سيستمهاي عريض و طويل و دست و پاگير، سطوح زياد مديريتي و ... مشاهده كرد. اين نوع منابع به جاي كمك به مزيت رقابتي سازمان، موجبات ناكارآمدي آن را فراهم ميآورند.

منابع رقابتي: منابع رقابتي منابعي هستند كه سازمان را قادر به توليد و عرضه فرآوردههاي با ارزش رقابتي در بازار ميكنند. تقاضا، كميابي، ارتباط و تناسب ر ا ميتوان از جمله عواملي دانست كه باعث رقابتي شدن اين منابع ميشود. از مثالهاي منابع رقابتي ميتوان به فناوريهاي ويژه و منحصر به فرد، يادگيري و منابع دانشي سازمان، حق امتياز و حق ثبت، شهرت و نام تجاري اشاره كرد.

منابع استراتژيك: منابع استراتژيك شامل آن دسته از منابع منحصربه فرد سازمان است كه باعث تمايز و تفاوت در عملكرد سازمان نسبت به رقبايش شده و از حيث عملكرد بازار، براي سازمان فاصله دست نيافتني اي ايجاد ميكند كه رقبا به راحتي نميتوانند به آن برسند (عطاران، 2020).

از سوی دیگر سازمانها در محيط فعاليت ميكنند و عوامل محيطي آنها را احاطه كردهاند و مستقيماً بر عملكرد آنها تأثير ميگذارند. به بيان ديگر، سازمانها عوامل مورد نياز را از محيط تأمين كرده و در مقابل، محصولات و خدمات خود را در محيط عرضه ميكنند، ضمن اينكه آنها به مانند موجود زنده براي ادامه حيات، نيازمند شريان هاي حيا تي محيطي هستند. به علاوه محيط به عنوان منبع فرصتها و تهديدات، نقش عمدهاي در موفقيت يا شكست سازمانها ايفا ميكند. كسب مزيت رقابتي پايدار از شرايط محيطي دشوار نيز امكان پذير است. براي كسب مزيتهاي رقابتي لزوماً نبايد محيط، آرام و شرايط، فراهم باشد. بلكه حتي كارآفرينان و نوآوران ميتوانند با انجام اقدامات مناسب از شرايط سخت و ناهموار نيز مزیت رقابتی بیافرینند (چاکراورتی، 2022).

در میان تحقیقات انجام شده در این زمینه به عنوان مثال لی و چوی (2003)، قابلیتهاي سازمانی را به عنوان مکانیزم یا عواملی جهت تسهیل خلق، به اشتراكگذاري، به کارگیري و پشتیبانی دانش و منابع سازمانی در نظر گرفتند. آنها اثرات قابلیتهاي سازمانی بر اقدامات مدیریت دانش و عملکرد سازمانی را بررسی نمودند و دریافتند عوامل فرهنگی سازمان تأثیر چشمگیري بر عملکرد سازمانی دارند. یافتههای تحقیق راماچاندران (2018) نشان داد که در دانشگاه‌هاي دولتی مالزي قابلیت‌هاي سازمانی و اقدامات مدیریت دانش مهم هستند گرچه چندان به ارتقای عملکرد سازمانی منجر نشده است.

همچنین برخی از بررسیها نشان میدهد گاهی خصوصاً در سازمان های دولتیای مانند دانشگاهها و مراکز آموزشی از اهمیت توجه به قابلیتهای سازمانی غافل هستند و به دلیل نداشتن شناخت از قابلیت ها، منابع خود را تا حدود زیادی به هدر می دهند (تورنگ، 2017). گاهی این غفلت را به دلیل کمبود بودجه می دانند، برخی ناشی از ضعف مدیریت و عملکرد مدیران در نظر می گیرند و برخی نیز معتقدند چنین سازمان هایی با دانش روز پیش نمی روند. در صورتیکه به عنوان نمونه اگر سازوکارهای ارتقای قابلیت های سازمانی در چنین سازمانهایی به طور مطلوب و کارا شناخته شود می تواند زمینههای لازم جهت ارتقای سطح عملکرد سازمان را فراهم نمود (هوانگ و هوانگ، 2020 ). در دو دهه اخیر با رشد رقابت میان سازمانها، نگاههای جدید در حوزه علوم مدیریت و کسب و کار شکل گرفته است که به دنبال شناسایی ریشههای موفقیت سازمانها در شرایط سخت رقابتی هستند. توجه به قابلیتهای سازمانی زاییده این دیدگاه می باشد. با مطالعه رقابت در عرضه بازارها در دهههای اخیر، از جمله موارد کلیدی که همواره مورد توجه بسیاری از دانشمندان حوزه استراتژی بوده است، قابلیتهای سازمان بهخصوص قابلیتهای کلیدی سازمان هستند که به عنوان شالوده مزیتهای رقابتی سازمانها مطرح میشوند. با اینحال امروزه به ویژه سازمانهای دولتی و مراکز وابسته به آن با مشکلات و کاستی های فراوانی رو به رو هستند به طوریکه به رغم انتظار اثربخشی و کارآمدی از این سازمانها در قبال استفاده از بودجه دولتی، این انتظار چندان برآورده نمیشود، تواناییها و ظرفیتهای بالقوهی آنها رو به تضعیف است و به نظر میرسد رسیدن به اهداف کوتاه مدت در اولویت قرار گرفته است (دانایی فرد و همکاران، 1394). لذا در سالهای اخیر شاهد آن هستیم که در بین این سازمان ها، موازی کاری های زیادی به چشم می خورد که در جای خود باعث هدر رفت میزان زیادی از منابع و ظرفیتهای دورنی و بیرونی سازمان می شود. عدم ثبات پست های سازمانی و حرکت انفرادی و گروهی مدیران از پستی به پست دیگر به وفور مشاهده می شود و این جابجایی ها در سطوح بالای سیاسی و اجرایی اثرات نامطلوبی در عملکرد سازمان ها ایجاد می کند که این امر باعث عدم امکان برنامه ریزی درست، کندی گردش کار، اتلاف منابع سازمانی از قبیل زمان، بودجه و نیروی انسانی و ایجاد جو نا امیدی و عدم امنیت شغلی در کارکنان می شود (حیدری و نیکویی، 1398). لذا اهمیت دارد در مطالعات و تحقیقات مختلف به بررسی وضعیت مدیریت منابع و قابلیتهای سازمانی داخلی و خارجی این سازمان ها پرداخته شود و راهبردهای ارتقای عملکرد سازمانی بر اساس تحلیل وضعیت فوق، ارائه شود.

این مطالعه دارای دوهدف می‌باشد. اول، بررسی تاثیر قابلیت‌های دانش بازار ودانش مخاطب و رابطه بر عملکرد سازمان‌ها .دوم، بررسی اثرات واسطه‌ای سرمایه فکری بر روابط بین این قابلیت‌ها و عملکرد سازمانی. همچنین این مطالعه به دو سوال خاص پاسخ می‌دهد. اول اینکه، تاثیرات قابلیت‌ها( دانش بازار ودانش مخاطب و رابطه) ‏بر روی سرمایه فکری و عملکرد سازمانی چیست؟ دوم، آیا سرمایه فکری در روابط بین قابلیت‌ها( دانش بازار ودانش مخاطب و رابطه) و عملکرد نقش میانجی دارد؟ به منظور پاسخ به این سوالات تحقیق، مطالعه بررسی پرسشنامه‌ای بر روی اساتید، کارشناسان و مدیران دانشکده‌های اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی دانشگاه پیام نور دانشگاه شیراز انجام شد.این مطالعه در پنج بخش تنظیم شده است. پس از بیان مقدمه، در بخش دوم ادبیات نظري و پیشنه تحقیق بررسی می‌شود. روش شناسی و برآورد مدل در بخش سوم و چهارم بیان خواهد شد. در انتها نیز نتیجه گیري و پیشنهادات ارائه خواهد شد.

2-مبانی نظری

سازمان با نیروی انسانی ایجاد می شود و بدون آن هیچ سازمانی نمی تواند ادامه دهد. درک عوامل انگیزشی کارکنان و در نتیجه بهبود عملکرد آنها همواره یکی از مهمترین دغدغه های مدیران منابع انسانی بوده است. برای اینکه در مسیر رسیدن به قله های پیشرفت و تعالی در جوامع و سازمان‌ها قرار بگیرید ، وجود سرمایه فکری و اجتماعی به عنوان الزامات اساسی برای پیمودن این مسیر از اهمیت ویژه ای برخوردار است. سرمایه فکری سازمان‌ها مهمترین منبع ملی است که توسط بسیاری از مدیران نادیده گرفته شده است. توسعه روحیه نوآوری و کارآفرینی در رهبران سازمانها می تواند آنها را به رهبرانی آگاه ، هوشیار و فرصت طلب تبدیل کند که در پرتو این منبع اهمیت پیدا می کنند. طراحی داخلی بهینه (معماری سازمان) از این منابع و استفاده موثرتر از آن می تواند عملکرد بسیار موثرتری را برای سازمان و مزیت رقابتی بالاتری را برای سازمان به دنبال داشته باشد .

مدیریت دانش مخاطب به کسب، مدیریت و به اشتراک گذاری دانش مخاطب اشاره دارد (گارسیا و همکاران، 2002). قابلیت دانش مخاطب در میان مشتریان تعبیه شده‌است و بر تعاملات متقابل تمرکز دارد. توسعه قابلیت دانش مخاطب برای عملکرد شرکت‌ها حیاتی است (گارسیا و آنابی، 2002 ؛ جانسون و همکاران، 2019 و نورا، 2019). این مطالعه به ایده‌های گارسیا - موریلو و انابی (‏۲۰۰۲) ‏برای تعریف قابلیت دانش مخاطب به صورت به دست آوردن بازده، تبادل، اشتراک گذاری، انتشار و توانایی دانش مخاطب اشاره می‌کند. در حالی که قابلیت دانش مخاطب قبلا در یک نقش منفعل بود (‏تبادل یک طرفه)‏، در حال حاضر نقش فعال و غالب را ایفا می‌کند (‏رابطه تعاملی)‏.

قابلیت دانش بازار به اطلاعات در مورد مشتریان، رقبا و فن‌آوری داخلی مربوط می‌شود و بنابراین به یک دیدگاه داخلی یا خارجی اشاره دارد (دی، 1994 ؛ لی و کالانت، 1998 ؛ مارتینز و همکاران، 2017 ؛ جین و همکاران، 2019 و مک کول وکندی، 2019). لی و کالانت (‏۱۹۹۸)‏ قابلیت دانش بازار را به عنوان درک کارکنان از اطلاعات بازار (‏داخلی) ‏تعریف می‌کنند. در حالی که دی (‏۱۹۹۴) ‏پیشنهاد می‌کند که آن شامل اطلاعات مربوط به مشتریان و رقبا و همچنین بازارهای خارجی است، مورمن (‏۱۹۹۵) ‏بر دامنه شبکه‌ها و اطلاعات متصل تاکید می‌کند. همچنین مطالعات اخیر این تعاریف به خوبی توسعه‌یافته را برای مرتبط کردن ساختارها و ابعاد گسترش می‌دهند؛ مانند ، سنجش بازار ، جذب مشتری ، ارتباط شریک (مو ، 2015) ،

قابلیت رابطه به فعالیت‌ها و مهارت‌هایی اشاره دارد که یک شرکت به منظور ایجاد، توسعه و حفظ روابط با شرکای خود دارد. مفهوم قابلیت رابطه بسیار گسترده است و بنابراین، برای اهداف این مطالعه، ما به پنج بعد خاص اشاره می‌کنیم: اعتماد، رضایت، تعهد، اقدامات مشترک، و ارتباطات تعاملی. اعتماد بین شرکا بهبود ارتباطات متقابل را تسهیل می‌کند، و این امر رفتار فرصت طلبانه را کاهش می‌دهد، و همچنین هر دو طرف را در بلندمدت بهره‌مند می‌سازد (‏اندرسن گامار، ۲۰۰۶؛ دویر و همکاران، ۱۹۸۷؛ مورگان هانت، ۱۹۹۴؛ ساشی، ۲۰۱۲؛ یانگ و همکاران، ۲۰۱۹)‏. روابط به احتمال زیاد با سطوح پایین اعتماد مختل می‌شوند (داس و تانگ، 1998). مطالعات قبلی همچنین بر اهمیت رضایت و تعهد در ایجاد روابط تاکید دارند (‏ارلی و همکاران، ۲۰۰۷، کرازبی و همکاران، ۱۹۹۰، فرو و همکاران، ۲۰۱۶، مورگان هانت، ۱۹۹۴، ساشی، ۲۰۱۲)‏. اقدام مشترک، یک مکانیزم راهبری در روابط، ممکن است طرفین را به سرمایه‌گذاری دارایی‌های خاص، به منظور کاهش خطرات عدم قطعیت، و توسعه یک مشارکت طولانی‌مدت تشویق کند (‏جانستون و همکاران، ۲۰۱۲؛ زهیر سادل ونکاترامن، ۱۹۹۵)‏. به طور مشابه، ارتباط تعاملی بین طرفین یک محرک مهم در توسعه درک نیازهای مشتری و ایجاد یک رابطه بلند مدت از طریق به اشتراک گذاری دانش است، که به نوبه خود، مزیت رقابتی شرکت را ایجاد می‌کند (‏چن و همکاران، 2013؛ مورگان هانت، ۱۹۹۴؛ مورفی هیث ساشی، ۲۰۱۸)‏.

سرمایه فکری را به عنوان اعمال دانش ضمنی و صریح به طور موثر تعریف می‌کند. بونتیس (‏۱۹۹۸)‏سه نوع سرمایه فکری را پیشنهاد می‌کند: انسانی، ساختاری، رابطه. سرمایه انسانی به دانش ، مهارت‌ها و تجربیات کارکنان اشاره دارد. سرمایه ساختاری بر کارایی سازمانی تمرکز دارد. سرمایه رابطه مربوط به هم‌کاری با محیط خارجی است (چن و همکاران، 2004)‏. شرکت ها با مدیریت سرمایه فکری قادر به ایجاد ارزش و حفظ مزیت رقابتی می شوند (علامه، 2018 ؛ آندروا و گارانینا، 2016 و پدرو و همکاران، 2018). با اشاره به این ایده‌ها، سرمایه فکری را به عنوان کسانی تعریف می‌شود که دارایی‌های نامشهود و کمیاب را مدیریت می‌کنند، با هدف ایجاد مزیت‌های رقابتی شرکت، به ویژه آن‌هایی که شامل دیدگاه‌های انسانی، ساختاری و رابطه‌ای هستند. به طور خاص، این مطالعه سرمایه انسانی را به عنوان دانش، مهارت و تجربه کارکنان، سرمایه ساختاری را به عنوان روش‌های ایجاد ارزش در یک شرکت و سرمایه ارتباطی را به عنوان دارایی‌ها و روابطی که یک شرکت ایجاد می‌کند تعریف می‌کند، با مشتریان و تامین کنندگان آن توسعه و حفظ می‌کند.

عملکرد سازمانی، یک ساختار چند بعدی است و نمی‌تواند توسط یک بعد واحد اندازه‌گیری شود (‏به عنوان مثال، بازده مالی)‏. بنابراین، مطالعات قبلی از طیفی از ابعاد برای اندازه‌گیری عملکرد سازمانی استفاده می‌کنند؛ مثلا، عملکرد مدیریت و بازار، اثربخشی و کارایی، عملکردهای ذهنی و عینی، و حاکمیت شرکتی (‏سینگ، پاتویک ۲۰۱۶). هدف اصلی این مطالعه، آزمایش قابلیت‌های سازمانی بر روی عملکرد سازمانی است. برای این منظور، رویکرد ذهنی و تعاریف دلانی و هوسلید (‏۱۹۹۶)‏ یعنی دانش بازار، دانش مشتری، رابطه و نوآوری را اتخاذ می‌گردد.

3-پیشینه تحقیق

اکبری و همکاران (1399)، تأثیر انتقال فناوری، برون سپاری، قابلیت های سازمانی بر عملکرد نوآورانه را طی مطالعه ای در 83 شرکت داروسازی فعال در تهران بررسی کردند که تحلیل داده‌ها نشان داد که برون سپاری و انتقال و قابلیت سازمانی بر عملکرد نوآورانه تاثیر معناداری دارند. همچنین تمرکز بر قابلیت سازمانی و سیاست‌های مبتنی بر انتقال فناوری و برون سپاری موجب می‌شود تا شرکت‌های تولیدی دارو علاوه بر قابلیت‌های درونی خود از قابلیت‌های مستقیم و غیرمستقیم سایرین نیز استفاده کنند.

حیدری و نیکویی (1398) به بررسی نقش میانجی سرمایه فکری، نوآوری و ‌استراتژی‌های ‏سازمانی بین تسهیم دانش و عملکرد سازمانی اداره آموزش و پرورش استان فارس پرداختهاند. روش اجرای این تحقیق توصیفی و نوع آن کاربردی بوده است. دادههای تحقیق توسط پرسشنامه‌های تسهیم دانش دیکسون (2000)، سرمایه فکری ورده و همکاران (2016)، نوآوری کیم و همکاران (2012)، استراتژی‌های سازمانی کروتو و همکاران (2001) ، عملکرد سازمانی تئودوسیو و همکاران (2012) جمعآوری شدهاند. جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها از ضریب همبستگی پیرسون و روش معادلات ساختاری استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان داد: 1) تسهیم دانش بر سرمایه فکری، نوآوری و استراتژی‌های سازمانی تاثیر معنادار داشته است. 2) سرمایه فکری، نوآوری و استراتژی‌های سازمانی بر عملکرد سازمانی تاثیر معنادار داشته است. 3) تسهیم دانش تاثیر معناداری بر عملکرد سازمانی داشته است. 4) سرمایه فکری، نوآوری و استراتژی‌های سازمانی در رابطه بین تسهیم دانش و عمکردسازمانی نقش میانجی دارد.

صفری و همکاران (1396) به بررسی تأثیر نقش میانجیگرانه چابکی سازمانی و مزیت رقابتی در رابطه بین سرمایه فکری و عملکرد ‏سازمانی پرداختهاند. روش تحقیق از نظر هدف، کاربردی و از لحاظ گردآوری داده‌ها از نوع توصیفی- پیمایشی و از نوع علّی بوده است. جهت جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامه‌ی محقق ساخته‌ استفاده شده و جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها و آزمون فرضیه‌های تحقیق از مدل معادلات ساختاری استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد سرمایه فکری به صورت مستقیم بر عملکرد سازمانی تأثیر مثبت و معناداری دارد. همچنین مشخص شد مزیت رقابتی و چابکی سازمانی نقش میانجی در رابطه میان سرمایه فکری و عملکرد سازمانی داشته‌اند.

نوروزي چشمه علي و همکاران (1396) به بررسی و تحليل تاثیر سرمايه فکري بر عملکرد ‏سازماني با نقش ميانجي مديريت دانش پرداختهاند. جامعه آماري این تحقیق که از نوع توصيفي تحليلي و کاربردي بود شامل کليه مديران، روسا و سرپرستان و پرسنل ستادي سازمان پايانه هاي نفتي ايران بودند و دادهها از طریق پرسشنامه جمعآوری و جهت تحليل داده ها از روش مدل سازي معادلات ساختاري استفاده شده است. نتايج تحقیق نشان داد سرمايه انساني و ساختاري و رابطه اي بر عملکرد سازمان تاثير مثبت داشته و از سوي ديگر اين اجزاء به طور غيرمستقيم با نقش ميانجي مديريت دانش بر عملکرد سازمان تاثير مثبت دارند.

هوانگ و هوانگ² (2020) در مقالهای به ارائه یک مدل جامع جهت بررسی چگونگی تأثیر قابلیت های سازمانی داخلی و خارجی بر عملکرد سازمانی شده و همچنین نقش میانجیگرانه سرمایه فکری در رابطه بین قابلیت های سازمانی و عملکرد سازمانی بررسی شده است. دادههای تحقیق به روش میدانی و از طریق توزیع پرسشنامه بین 167 نفر از مدیران سازمانهای تایوانی، جمعآوری شده و برای تجزیه و تحلیل دادهها از روش مدل معادلات ساختاری استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان داد دانش بازار، روابط (سازمانی) و قابلیت های نوآورانه، تأثیر مثبتی بر سرمایه فکری داشته در حالی که قابلیت های دانش مخاطب تأثیر قابل توجهی بر سرمایه فکری نداشته است. همچنین مشخص شد سرمایه فکری تا حد قابل توجهی میتواند رابطه بین قابلیت های سازمانی و عملکرد سازمانی میانجیگری کند.

الکلوتی و همکاران³ (2020) به بررسی تأثیر قابلیت های نوآوری بر عملکرد سازمانی در سازمانهای خدمات فرهنگی آموزشی پرداختهاند. در این تحقیق که از نوع توصیفی و کاربردی بوده از روش میدانی پرسشنامه جهت جمعآوری داده ها استفاده شده و جهت تحلیل داده ها از آزمون همبستگی و آزمون t استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان داد: قابلیت های نوآوری بر عملکرد سازمانی تأثیر مثبت میگذارد؛ فرهنگ سازمانی بر قابلیت های نوآوری تأثیر مثبت میگذارد؛ اشتراک دانش بر قابلیت های نوآوری تأثیر مثبت میگذارد؛ همچنین مدیریت منابع سازمان بر قابلیت های نوآوری تأثیر مثبت میگذارد.

رحمان و همکاران⁴ (2019) به بررسی نقش میانجیگرانه قابلیت های سازمانی بین عملکرد سازمان و عوامل تعیین کننده آن از جمله سرمایه فکری سازمان پرداختهاند. داده هاي تحقیق با استفاده از توزیع پرسشنامه میان مديران و کارشناسان ارشد صنعت نساجي پاکستان جمع آوری شده و با روش PLS تجزیه و تحلیل شدهاند. نتایج تحقیق نشان داد سرمایه فکری سازمان بر عملکرد سازمان تأثیر مثبت معنی دار دارد. همچنین نتایج نشان داد قابلیت های سازمانی میتواند رابطه بین عملکرد سازمان و سرمایه فکری سازمان را میانجیگری کند به طوریکه موجب افزایش عملکرد سازمان شود.

برکت و همکاران⁵ (2018) در مقالهای به بررسی تأثیر سرمایه فکری بر قابلیت های نوآوری و عملکرد سازمانی در کشور پاکستان پرداختهاند. داده های تحقیق از طریق توزیع پرسشنامه بین 295 نفر از مدیران و کارکنان سازمانهای بزرگ نساجی در پاکستان جمع آوری شده و با آزمون همبستگی پیرسون و آزمون رگرسیون تجزیه و تحلیل شدهاند. نتایج تحقیق نشان داد ابعاد سرمایه فکری شامل سرمایه انسانی، سرمایه رابطهای و سرمایه تکنولوژیکی بر قابلیت های سازمانی و عملکرد سازمانی تاثیر مستقیم و غیرمستقیم داشته است.

4-روش شناسی پژوهش

روش تحقیق در پژوهش حاضر از لحاظ گردآوری دادهها، توصیفی از نوع اکتشافی؛ و از حیث هدف، کاربردی است. اجراي تحقيق توصيفي مي‏تواند صرفاً براي شناخت بيشتر شرايط موجود يا کمک به فرآيند تصميم‏گيري باشد.

جامعه‌ی آماری تحقیق، اساتید، کارشناسان و مدیران دانشکده‌های اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی دانشگاه پیام نور دانشگاه شیراز می‌باشند. لذا بر اساس در دسترس بودن نمونهها، تعداد 15 نفر از اساتید می‌توانند برای بخش مصاحبه‌ها در این تحقیق مشارکت نمایند و تعداد 100 پرسشنامه نیز تهیه شد که پس از جمع‌آوری، تعداد پرسشنامه‌های تکمیل شده، مبنای تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند.

ابزار گردآوری اطلاعات در این تحقیق پرسش‌نامه خواهد بود. پرسش‌نامه به‌عنوان یکی از متداولترین ابزار جمع‌آوری اطلاعات در تحقیقات پیمایشی، عبارت است از مجموعه‌ای از پرسش‌های هدف‌دار که با بهره‌گیری از مقیاسه‌ای گوناگون، نظر، دیدگاه و بینش فرد پاسخگو را مورد سنجش قرار می‌دهد. پس از این که پرسش‌نامه مورد نظر تنظیم و افراد نمونه انتخابی نیز مشخص گردیدند سپس نسبت به توزیع پرسش‌نامه که بعد از سنجش روایی و پایایی آن و کسب اطمینان لازم، استفاده خواهد شد.

جهت بررسی شاخص‌های مرکزی و پراکندگی متغیر های تحقیق و همچنین فراوانی و درصد فراوانی ویژگی‌های فردی نمونه آماری از آمار توصیفی استفاده شده است. تجزیه و تحلیل آمار توصیفی توسط نرم افزار SPSS انجام شده است.

تجزیه و تحلیل آماری با استفاده از مدل معادلات ساختاری با رویکرد حداقل مربعات جزئی (PLS) با استفاده از نرمافزار Smart PLS انجام شد.

به این صورت که ابتدا پایایی پرسش‌نامه با استفاده از ضریب آلفـای کرونبـاخ، سپس روایی سازه که نشـان دهنـده روا بـودن تمام سؤالات مربوط به متغیرها می‌باشد، بررسی میشوند. برای برازش مدل شاخص‌های متعددی محاسبه میگردند. این شاخص ها عبارتند از :

ضریب پایایی مرکب (CR⁶)، بررسی روایی تشخیصی متغیر های پنهان⁷با استفاده از شاخص میانگین واریانس استخراج شده⁸ (AVE)، معیار فورنل لارکر برای بررسی همبستگی میان سازه ای، ضریب تعیین و تحلیل آزمون t و ضریب مسیر.

5-یافته‌ها

تجزیه و تحلیل داده ها

این بخش ویژگی های جمعیت شناختی نمونه تحقیق ، یعنی جنسیت، ، تحصیلات و سابقه را شرح می دهد. 120 نمونه آماری تحقیق توزیع و وارد چرخه تجزیه و تحلیل شد.

یافته های حاصل از پژوهش در زمینة توزیع فراوانی جنسیت نشان می دهد كه از 120 نفر از افراد مورد پژوهش 81 نفر (5/67 درصد) مرد و 39 نفر (5/32 درصد) زن می باشند. بر این اساس پاسخگو با جنسیت مرد درصد بیشتری در نمونة مورد مطالعه دارند.در زمینة توزیع فراوانی مربوط به تحصیلات می توان گفت كه از 120 نفر از افراد مورد پژوهش، 56 نفر (6/46 درصد) لیسانس و 49 نفر (9/40 درصد) فوق لیسانس و 15 نفر (5/12 دردصد) دكترا می باشند. بر این اساس و باتوجه به متغیر تحصیلات می توان گفت كه افراد با مدرک فوق لیسانس بالاترین فراوانی را در نمونة مورد بررسی دارند.یافته های حاصل از پژوهش در زمینة توزیع فراوانی مربوط به سنوات خدمتی پاسخگویان در بین جامعة مورد پژوهش نشان می دهد كه از 120 نفر، 24 نفر (20 درصد) بین 1 الی 5 سال، 31 (8/25 درصد) بین 6 الی 10 سال ، 43 نفر (8/35 درصد) بین11 الی 20 سال و 22 نفر (4/18 درصد) بالاتر از 20 سال سابقه دارند. دارند كه بالاترین درصد براساس نتایج اختصاص به سابقه بین 11 الی 20 سال می باشد.

قبل از وارد شدن به مرحله آزمون فرضها لازم است تا از وضعیت نرمال بودن داده‌ها اطلاع حاصل شود. تا بر اساس نرمال بودن یا نبودن آنها، آزمون‌ها استفاده شود. به منظور بررسی نرمال بودن دادههای پژوهش از آزمون کولموگروف اسمیرنوف استفاده شد.

جدول (1): آزمون کولموگروف- اسمیرنوف برای متغیرهای تحقیق

متغیر	مقدار آماره آزمون	Sig (سطح معناداری)
قابلیت‌های دانش بازار	4.4000	.038
قابلیت‌های دانش مخاطب	4.2050	.040
قابلیت‌های رابطه	4.2140	.04
انسانی	4.2700	.001
ساختاری	4.0023	.012
رابطه	4.1193	.003
عملکرد سازمانی درک شده	4.0086	.017
عملکرد بازار درک شده	4.0333	.008
مهارت های کارکنان	4.1067	.002
اثربخشی آموزش	4.0400	.022
انگیزه کارکنان	3.9363	.013
ساختار مشاغل و کار (تصمیم گیری غیر متمرکز)	4.0540	.008
بازار کار داخلی	4.4000	.038

با توجه به اینکه سطح معناداری برای متغیرهای تحقیق کمتر از 05.0 است نتیجه می‌گیریم که داده‌های جمع آوری شده برای متغیرهای تحقیق غیر نرمال است. با توجه به اینکه داده‌های تحقیق حاضر غیر نرمال است برای بررسی مدل تحقیق از روش حداقل مربعات جزئی PLS استفاده شده است.

طبق معیار روایی واگرا ، جذر AVE یک سازه باید بیشتر از همبستگی آن سازه با سازه‌های دیگر باشد. این امر نشانگر آن است که همبستگی آن سازه با نشانگرهای خود، بیشتر از همبستگی اش با سازه‌های دیگر است

جدول (2):: مقادیر روایی واگرای روش فورنل – لارکر

	عملکرد	قابلیت‌های دانش بازار	سرمایه فکری	قابلیت دانش مخاطب	نوآوری	قابلیت رابطه
عملکرد	1
قابلیت‌های دانش بازار	**527/0	1
سرمایه فکری	**717/0	**569/0	1
قابلیت دانش مخاطب	**654/0	**667/0	**536/0	1
قابلیت رابطه	**821/0	**766/0	**719/0	**875/0	1

نتايج حاصل از آزمون همبستگي با توجه به مقادير آن در جدول (2) حاكي از رابطه همبستگي مثبت و معنادار بين تمامي متغيرهاي پژوهش در سطح معناداري 05/0 و 01/0 است. همچنين مقدار مجذور ميانگين واريانس استخراجي متغيرهاي پژوهش روي قطر اصلي در جدول (6) جهت بررسي آزمون فورنل و لاركر براي هر يك از متغيرها بيشتر از بزرگترين مقدار براي آن متغير مربوطه است و روايي واگرا تأييد مي‌شود. جدول فوق نشان میده که سازهها کاملا از هم جدا میباشند یعنی مقادیر قطر اصلی (ریشه دوم متوسط واریانس استخراج شده) برای هر متغیر پنهان از همبستگی آن متغیر با سایر متغیرهای پنهان انعکاسی موجود در مدل بیشتر است.

پس از تعیین مدل های اندازه گیری به منظور ارزیابی مدل مفهومی تحقیق و همچنین اطمینان یافتن از وجود یا عدم وجود رابطه علی میان متغیرهای تحقیق و بررسی تناسب داده های مشاهده شده با مدل مفهومی تحقیق، فرضیه های تحقیق با استفاده از مدل معادلات ساختاری نیز آزمون شدند. نتایج آزمون فرضیه ها در نمودار منعکس شده اند.

$D:\E\old2\معصومی\tez\مقالات نشریه\1.jpg$

شکل 1- الگوی آزمون شده پژوهش در حالت استاندارد

$D:\E\old2\معصومی\tez\مقالات نشریه\4.jpg$

شکل 2- ضرایب تی الگوی آزمون شده پژوهش

آلفای کرونباخ معیاری کلاسیک برای سنجش و سنجهای مناسب برای ارزیابی پایداری درونی محسوب میگردد. یکی از مواردی که برای سنجش پایایی در روش مدلسازی معادلات ساختاری به کار میرود، پایداری درونی(سازگاری درونی) مدلهای اندازه گیری است. پایداری درونی نشانگر میزان همبستگی بین سازه و شاخصهای مربوط به آن است. مقدار بالای واریانس بیان شده بین سازه و شاخصهای آن در مقابل خطای اندازهگیری مربوط به هر شاخص، پایداری درونی بالا را نتیجه میدهد. مقدار آلفای کرونباخ بالاتر از 7/0، نشانگر پایایی قابل قبول است (کرونباخ، 1951). برخی از محققان در مورد متغیرهای با تعداد سؤالات اندک، مقدار6/0 را به عنوان سرحد ضریب آلفای کرونباخ معرفی کردهاند(داوری و رضازاده،1392). در صورتی که مقدار CR برای هر سازه بالای 7/0 شود، نشان از پایداری درونی مناسب برای مدل اندازهگیری دارد و مقدار کمتر از 5/0 عدم وجود پایایی را نشان میدهد(داوری و رضازاده،1392). مقدار AVE بالای 5/0 روایی همگرای قابل قبول را نشان میدهد (فورنل و لارکر، 1981). .برخی از محققان مقدار حداقل قابل قبول را 4/0 در نظر گرفته اند.

جدول(3): ضرایب آلفای کرونباخ

متغیرهای	ضریب آلفای کرونباخ	CR	AVE
قابلیت‌های دانش بازار	63/0	63/0	46/0
قابلیت‌های دانش مخاطب	70/0	72/0	53/0
قابلیت‌های رابطه	71/0	71/0	46/0
سرمایه فکری	73/0	83/0	64/0
عملکرد	84/0	86/0	62/0

معیار GOF مربوط به بخش کلی مدلهای معادلات ساختاری است که توسط این معیار محقق میتواند پس از بررسی برازش بخش اندازهگیری و بخش ساختاری مدل کلی پژوهش خود، برازش بخش کلی را نیز کنترل نماید. برای بررسی برازش در یک مدل کلی تنها یک معیار به نام GOF استفاده کیشود. سه مقدار 01/0، 25/0، 36/0 به عنوان مقادیر ضعیف، متوسط و قوی برای GOF معرفی شده است(وتزلس و همکاران،2009). این معیار از طریق فرمول زیر محاسبه میشود:

جدول (4): معیار GOF

	Communality	R Square
قابلیت‌های دانش بازار	46/0
قابلیت‌های دانش مخاطب	53/0
قابلیت‌های رابطه	46/0
سرمایه فکری	64/0	80/0
عملکرد	62/0	75/0
میانگین	54/0	77/0

در نتیجه برابر است با 54/0. با توجه به مقادیرکه در جدول بالا آمده در نتیجه برابر است با

بدین ترتیب مقدار GOF محاسبه شده به شرح زیر میباشد:

با توجه به سه مقدار 01/0، 25/0و 36/0 به عنوان مقادیر ضعیف، متوسط و قوی برای GOF، حاصل شدن 64/0 نشان از برازش قوی مدل دارد. با توجه به برازش قوی مدل کلی، حال میتوان به بررسی فرضیات تحقیق پرداخت.

همانطور که در قسمت قبلی ثابت کردیم، از آنجایی که توزیع ما نرمال تشخیص داده شد (نتایج آزمون کولموگروف-اسمیرنوف) با استفاده از نرم افزار اسمارت PLS، همبستگی متغیرها آزمون شده است. برای بررسی رابطه علی بین متغیرهای مستقل و وابسته و تایید کل مدل از روش تحلیل مسیر استفاده شده است. تحلیل مسیر در این پژوهش با استفاده از نرم افزار اسمارت PLS انجام شده است. جدول زیر ضریب معناداری و نتایج فرضیه های مطرح شده را به طور خلاصه نشان می دهد.

در این مطالعه از مدل معادلات ساختاری (SEM) برای تحلیل فرضیه تحقیق با استفاده از SmartPLS استفاده شده است. روش نمونه گیری مجدد بوت استرپ، اهمیت مسیرهای موجود در مدل ساختاری را تعیین می کند (هایر و همکاران، 2013).

جدول (5): روابط مسیر و مدل‌های بررسی شده

روابط مسیر	مدل پیشنهادی	مدل غیر واسطه ای	اثر میانجی
دانش بازار سرمایه فکری	(004/5) ***349/0	-	-
دانش مخاطب سرمایه فکری	(859/3) ***263/0	-	-
رابطه سرمایه فکری	(094/7) ***423/0	-	-
دانش بازار عملکرد سازمانی	-	(145/4) ***365/0	-
دانش مخاطب عملکرد سازمانی	-	(645/2) ***220/0	-
رابطه عملکرد سازمانی	-	(047/2) ***124/0	-
سرمایه فکری عملکرد سازمانی	-	(042/11) ***036/1	-

*ماخذ: یافته های تحقیق

در مدل اول جدول (9) روابط مثبت و معنی‌دار بین قابلیت‌های سازمانی یعنی دانش بازار (004/5t= , ‏349/0=β)‏، دانش مخاطب (859/3 t= , ‏263/0=β)، رابطه (094/7 t= , ‏423/0=β) را در سرمایه فکری نشان می‌دهد. همه مقادیر ضرائب (β) و آماره t از مقدار بحرانی (96/1) بیشتر بوده و بنابراین، فرضیه‌های اول، دوم، سوم تایید می‌شوند (هایر و همکاران، 2013). تاثیر سرمایه فکری بر عملکرد سازمانی (042/11 t= , ‏036/1=β) ‏معنی دار شده و بنابراین فرضیه چهارم تایید می‌شود.

در ادامه به منظور بررسی اثر واسطه‌ای سرمایه فکری، مدل غیر واسطه‌ای ‏و اثر میانجی ارائه شدند. نتایج مدل غیرواسطه ای نشان می‌دهد که اثرات سه قابلیت پیشنهادی یعنی دانش بازار (004/5t= , ‏349/0=β)‏، دانش مخاطب (859/3 t= , ‏263/0=β)، رابطه (094/7 t= , ‏423/0=β) و سرمایه فکری (042/11 t= , ‏036/1=β) بر عملکرد سازمانی، اثر معنی داری داشته است.

نتایج مدل اثرمیانجی، نشان می دهد که سرمایه فکری دارای تاثیر میانجی در روابط دانش بازار-عملکردسازمان (254/3t= , ‏006/0=β)‏، دانش مخاطب-عملکردسازمان (927/3 t= , ‏017/0=β)، رابطه-عملکردسازمان (082/4 t= , ‏045/0=β) می باشد. این نتایج، اثر واسطه‌ای جزئی سرمایه فکری بر روابط MK C - OP، RC - OP و IC - OP را نشان می‌دهند (سوبل، 1982). همچنین مقادیر Z از 20/3 تا 20/5 در آزمون سابل و مقادیر VAF از ۵۰.۹۸ % تا ۶۳.۷۳ % یعنی بین ۲۰ % تا ۸۰ % متغیر است. این نتایج تاثیر میانجی سرمایه فکری در روابط قابلیت های سازمانی را مجددا تایید می‌کند (هایر و همکاران، 2014).

بعد از تخمین استاندارد، با استفاده از نرم‌افزار SmartPLS رابطه علت و معلولی بین سازه‌های پژوهش سنجیده شد. همانطور که در شکل شماره (1) (اجرای مدل در حالت تخمین استاندارد) نمایان است، رابطه بین سازه‌های اصلی پژوهش معنی‌دار و مستقیم است؛ همچنین اثر غيرمستقيم روابط با حضور متغير ميانجي را محاسبه نمود. از آزمون سوبل براي بررسي معناداري تأثير ميانجي يك متغير در رابطه ميان دو متغير استفاده مي‌شود و اگر مقدار آن با سطح اطمينان 95 درصد بيشتر از 96/1 باشد بيانگر معنادار بودن تأثير ميانجي متغير مربوطه است. مقدار ضريب مسير در اثر غيرمستقيم از ضرب دو اثر مستقيم تشكيل دهنده آن حاصل مي‌شود.

جدول (6): نتایج فرضیه ها

فرضیه‌ها	استاندارد	سطح معنی داری	نتیجه
قابلیت‌های دانش بازار تاثیرات مثبتی بر سرمایه فکری در دانشگاه پیام نور مرکز شیراز دارند.	349/0	004/5	تایید
قابلیت‌های دانش مشتری تاثیرات مثبتی بر سرمایه فکری در دانشگاه پیام نور مرکز شیراز دارد.	263/0	859/3	تایید
قابلیت‌های رابطه تاثیرات مثبتی بر سرمایه فکری در دانشگاه پیام نور مرکز شیراز دارند.	423/0	094/7	تایید
سرمایه فکری تاثیر مثبتی بر عملکرد سازمانی در دانشگاه پیام نور مرکز شیراز دارد.	036/1	042/11	تایید
سرمایه فکری تاثیر واسطه‌ای بر روابط بین قابلیت‌ دانش بازار ‏و عملکرد سازمانی در دانشگاه پیام نور مرکز شیراز دارد.	006/0	254/3	تایید
سرمایه فکری تاثیر واسطه‌ای بر روابط بین قابلیت‌ دانش مشتری و عملکرد سازمانی در دانشگاه پیام نور مرکز شیراز دارد.	017/0	927/3	تایید
سرمایه فکری تاثیر واسطه‌ای بر روابط بین قابلیت‌های سازمانی رابطه ‏و عملکرد سازمانی در دانشگاه پیام نور مرکز شیراز دارد.	045/0	082/4	تایید

*ماخذ: یافته های تحقیق

6-بحث و نتیجه گیری

هدف این پژوهش بررسی تاثیر قابلیت های دانش بازار، دانش مخاطب و رابطه بر ‏عملکرد سازمانی با در نظرگرفتن نقش میانجیگرانه سرمایه فکری دانشگاه پیام نور مرکز شیراز بوده است. روش اجرای پژوهش حاضر توصیفی - پیمایشی با استفاده از ابزار پرسشنامه است. جامعه آماری پژوهش حاضر ، اساتید، کارشناسان و مدیران دانشکده‌های اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی دانشگاه پیام نور دانشگاه شیراز برابرمی باشند که معادل با 100 نفر هستند. جهت نمونهگیری و تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران ⁹ استفاده شده است. مطابق با این فرمول، تعداد نمونه آماری برابر 100 نفر بدست آمد.

پایایی و روایی ابزارها با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ، پایایی ترکیبی و تحلیل عاملی تأییدی مورد بررسی قرار گرفت که نتایج به‌دست‌آمده نشان از پایایی و روایی مورد قبول برای ابزارها داشت. تجزیه‌وتحلیل دادهها در دو سطح توصیفی و استنباطی صورت گرفت. در سطح توصیفی با استفاده از شاخص‌های توصیفی میانگین و انحراف معیار به تجزیه‌وتحلیل داده‌ها پرداخته شد و در سطح استنباطی از همبستگی و روش معادلات ساختاری با نرم‌افزار PLS استفاده گردید.

این مطالعه دو سوال پژوهشی را مطرح می کند. اول اینکه، تاثیر قابلیت‌های سازمانی یعنی دانش بازار و مخاطب و رابطه‏ بر سرمایه فکری و عملکرد سازمانی چیست؟ دوم، آیا سرمایه فکری تاثیر میانجی بر روابط بین قابلیت‌های سازمانی و عملکرد شرکت دارد؟

سه یافته اصلی از این مطالعه وجود دارد. اول، دانش بازار، دانش مخاطب و روابط همگی بر سرمایه فکری تاثیرگذاری دارند، دوم اینکه، سرمایه فکری تاثیر مثبتی بر عملکرد سازمانی دارد. سوم، سرمایه فکری تاثیر میانجی بر روابط بین قابلیت‌های سازمانی و عملکرد دارد. نتایج نشان داد که قابلیت‌های دانش بازار، دانش مخاطب، قابلیت‌های رابطه بر سرمایه فکری تاثیرگذار می‌باشند. قابلیت دانش مخاطب شامل نیاز به تعامل با مخاطب است، بسیاری از سازمان‌ها ممکن است تلاش زیادی بر روی این بعد انجام ندهند و بنابراین در جمع‌آوری سرمایه فکری شکست بخورند. همچنین نتایج نشان داد که که سرمایه فکری اثرات مثبتی بر عملکرد سازمانی دارد (باکستر و ماتیر، 2014 ؛ بونتیس، 1998 و وانگ و همکاران، 2016). این نتیجه نشان می‌دهد که تجمع سرمایه فکری می‌تواند به عملکرد سازمانی شرکت‌ها کمک کند و مطالعات قبل نتایج مشابه را گزارش می‌کنند، و باید یک رویکرد جامع را اتخاذ کرد که اثرات قابلیت‌ها را بر سرمایه فکری نشان ‌دهد.

نتایچ این تحقیق دربسیاری از موارد با با نتایج سایر تحقیقات صورت گرفته هماهنگی دارد به طور مثال بر اساس نتایج تحقیق هوانگ و هوانگ (2020) دانش بازار، روابط (سازمانی) و قابلیت های نوآورانه، تأثیر مثبتی بر سرمایه فکری داشته همچنین مشخص شد سرمایه فکری تا حد قابل توجهی میتواند رابطه بین قابلیت های سازمانی و عملکرد سازمانی میانجیگری کند.

همچنین این نتایج در برخی موارد با سایر نتایج صورت گرفته تناقض دارد به طور مثال براساس نتایج تحقیق هوانگ و هوانگ (2020) قابلیت های دانش مخاطب تأثیر قابل توجهی بر سرمایه فکری نداشته است.

این نتایج اهمیت سرمایه فکری در افزایش عملکرد سازمانی را نشان می‌دهد. به طور خاص، قابلیت روابط داخلی سازمان نمی‌تواند بدون مدیریت صحیح سرمایه فکری شرکت به خوبی عمل کند. علاوه بر این، قابلیت خارجی دانش بازار، و قابلیت داخلی نوآوری نیاز به مدیریت مناسب دارد. این امر تضمین می‌کند که سرمایه فکری به طور موثر برای دستیابی به عملکرد سازمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. اهمیت سرمایه فکری بر عملکرد سازمانی در مطالعات کیانتو و همکاران (2014) و وانگ و همکاران (2016) است نیز تایید شده است.

فرضیه اول: قابلیت‌های دانش بازار تاثیرات مثبتی بر سرمایه فکری در دانشگاه پیام نور مرکز شیراز دارند.

نتایج معادلات ساختاری در زمینة بررسی فرضیه اول نشان داد که قابلیت دانش بازار بر سرمایه فکری 349/0 بوده و با توجه به مثبت بودن و سطح معنی‌داری (004/5) مسیر مابین دو متغیر می‌توان نتیجه گرفت که قابلیت دانش بازار بر سرمایه فکری تأثیر مستقیم و معنی‌دار دارد. این نتایج با نتایج مطالعات هوانگ و هوانگ¹⁰ (2020)، رحمان و همکاران¹¹ (2019)، برکت و همکاران¹² (2018)، کامفیلد و همکاران¹³ (2018) همسو می‌باشد. بر اساس یافته‌های تحقیق فرضیه اول مبتنی بر «قابلیت‌های دانش بازار تاثیرات مثبتی بر سرمایه فکری در دانشگاه پیام نور مرکز شیراز دارند» تأیید می‌شود.

فرضیه دوم: قابلیت‌های دانش مخاطب تاثیرات مثبتی بر سرمایه فکری در دانشگاه پیام نور مرکز شیراز دارد.

نتایج معادلات ساختاری در زمینة بررسی فرضیه دوم نشان داد که ضریب تاثیر دانش مخاطب بر سرمایه فکری 263/0 بوده و با توجه به مثبت بودن و سطح معنی‌داری (859/3) مسیر مابین دو متغیر می‌توان نتیجه گرفت که دانش مخاطب بر سرمایه فکری تأثیر مستقیم و معنی‌دار دارد. این نتایج با نتایج رحمان و همکاران (2019)، برکت و همکاران (2018)، کامفیلد و همکاران (2018) همسو می‌باشد. بر اساس یافته‌های تحقیق فرضیه دوم مبتنی بر «قابلیت‌های دانش مخاطب تاثیرات مثبتی بر سرمایه فکری در دانشگاه پیام نور مرکز شیراز دارد» تأیید می‌شود.

فرضیه سوم: قابلیت‌های رابطه تاثیرات مثبتی بر سرمایه فکری در دانشگاه پیام نور مرکز شیراز دارند.

نتایج معادلات ساختاری در زمینة بررسی فرضیه سوم نشان داد که ضریب تاثیر قابلیت‌های رابطه بر سرمایه فکری 423/0 بوده و با توجه به مثبت بودن و سطح معنی داری (094/7) مسیر مابین دو متغیر می‌توان نتیجه گرفت که قابلیت‌های رابطه بر سرمایه فکری تأثیر مستقیم و معنی‌دار دارد. این نتایج با نتایج مطالعات هوانگ و هوانگ (2020)، رحمان و همکاران (2019)، برکت و همکاران (2018)، کامفیلد و همکاران (2018) همسو می‌باشد. بر اساس یافته‌های تحقیق فرضیه سوم مبتنی بر «قابلیت‌های رابطه تاثیرات مثبتی بر سرمایه فکری در دانشگاه پیام نور مرکز شیراز دارند.» تأیید می‌شود.

فرضیه چهارم: سرمایه فکری تاثیر مثبتی بر عملکرد سازمانی در دانشگاه پیام نور مرکز شیراز دارد.

نتایج معادلات ساختاری در زمینة بررسی فرضیه پنجم نشان داد که ضریب تأثیر سرمایه فکری بر عملکرد سازمانی 036/1 بوده و با توجه به سطح معنی‌داری (094/11) مسیر مابین دو متغیر می‌توان نتیجه گرفت که سرمایه فکری بر عملکرد سازمانی تأثیر مستقیم و معنی‌دار دارد. این نتایج با نتایج مطالعات هوانگ و هوانگ (2020)، رحمان و همکاران (2019)، برکت و همکاران (2018)، کامفیلد و همکاران (2018) همسو می‌باشد. بر اساس یافته‌های تحقیق فرضیه پنجم مبتنی بر «سرمایه فکری تاثیر مثبتی بر عملکرد سازمانی در دانشگاه پیام نور مرکز شیراز دارد.» تأیید می‌شود.

فرضیه پنجم: سرمایه فکری تاثیر واسطه‌ای بر روابط بین قابلیت‌های سازمانی دانش بازار و دانش مخاطب، رابطه ‏و عملکرد سازمانی در دانشگاه پیام نور مرکز شیراز دارد.

در فرضیه پنجم پژوهش ادعا شده بود که قابلیت‌های سازمانی دانش بازار، دانش مشتری، رابطه برعملکرد سازمانی با نقش میانجی سرمایه فکری تاثیر دارد. مقدار ضريب مسير در اثر غيرمستقيم از ضرب دو اثر مستقيم تشكيل دهنده آن حاصل مي‌شود. تأثیر غیر مستقیم به ترتیب به میزان 006/0، 017/ و 045/0 تبیین گشته است. آزمون سوبل براي بررسي معناداري تأثير ميانجي يك متغير در رابطه ميان دو متغير استفاده مي‌شود و اگر مقدار آن با سطح اطمينان 95 درصد بيشتر از 96/1 باشد بيانگر معنادار بودن تأثير ميانجي متغير مربوطه است که نتیجه آزمون به ترتیب (254/3، 927/3 و 082/4 ) بزرگتر از 1.96 می‌باشد، از این رو این فرضیه تایید شده است.

پیشنهادات

این مطالعه تاثیرگذاری هر سه قابلیت دانش بازار، دانش مخاطب و قابلیت رابطه ‏را بر عملکرد سازمانی را نشان می دهد. نتایج نشان داد که چگونه قابلیت‌ها به منظور بهبود عملکرد سازمانی آن‌ها است. بنابراین، پیشنهاد می‌شود که شرکت‌ها با هدف بهبود عملکرد خود، باید قابلیت داخلی خود (‏به عنوان مثال، تحقیق و توسعه) ‏را همراه با قابلیت‌های خارجی خود ‏توسعه دهند. همچنین نتایج نشان داد که قابلیت نوآوری مهم‌ترین محرک سرمایه فکری و عملکرد سازمانی است که توسط رابطه و قابلیت‌های دانش بازار دنبال می‌شود. از این رو، برای سازمان، توصیه می‌شود؛ اولویت‌بندی منابع محدود آن‌ها نسبت به قابلیت‌های نوآوری در عین حفظ و استفاده از شبکه‌های ارتباطی ایجاد شود.

با توجه به نتایج تاثیر قابلیت دانش مخاطب بر سرمایه فکری پیشنهاد می شود که سازمان باید چشم‌انداز بلندمدتی داشته باشند. این ممکن است، از طریق استفاده از مدیریت دانش مخاطب ‏یا ایجاد یک جامعه مخاطب رخ دهد.پیشنهاد می‌شود که سازمان‌ جهت توسعه CKM خود، باید از سه مکانیزم کسب، به اشتراک گذاری و انتشار ‌برای ایجاد رضایت نسبت به مزایای متقابل سازمان و مخاطبان آن استفاده برنامه ریزی داشته باشند.

نتایج تاثیر میانجی سرمایه فکری بر روابط بین دانش بازار، دانش مخاطب و رابطه بر عملکرد سازمانی وجود داشته بنابراین اهمیت و نیاز به سرمایه فکری را به عنوان خروجی قابلیت‌های سازمانی آشکار می‌شود. لذا پیشنهاد می‌شود که در حالی که سازمان این قابلیت‌ها را ایجاد می‌کند، منابع مربوط به توسعه سرمایه فکری مانند منابع انسانی را برای تبدیل این قابلیت‌ها به سطح بالاتری از عملکرد سازمانی تخصیص دهند.

ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻴﻦ وﺿﻌﻴﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻓﻜﺮي در داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ، در ﻫﺮ ﻳﻚ ﻣﻮﻟﻔﻪﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻓﻜﺮي از ﺟﻤﻠﻪ داﻧﺸﺠﻮ، ﻫﻴﺎت ﻋﻠﻤﻲ، ﻛﺎرﻛﻨﺎن، ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺻﻨﻌﺖ و ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﺠﺎﻣﻊ ﻋﻠﻤﻲ ﻣﻠﻲ و ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ظرﻓﻴﺖﻫﺎي ﻣﺘﻨﻮع داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎﺳﺖ، اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻬﻴﻨﻪ از اﻳﻦ “ظرﻓﻴﺖﻫﺎ، زﻣﻴﻨﻪﺳﺎز ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺟﺎﻳﮕﺎه داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ و ﻣﻮﺳﺴﺎت آﻣﻮزش ﻋﺎﻟﻲ در رﺗﺒﻪﺑﻨﺪيﻫﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﺷﻮد، ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﺿﺮورت ﺳﻨﺠﺶ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎي ﻓﻜﺮي در ﻧﻈﺎمﻫﺎي آﻣﻮزش و ﮔﺰارش ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎي ﻓﻜﺮي در ﺑﺴﻴﺎري از داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎي ﻣﻌﺘﺒﺮ دﻧﻴﺎ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻬﻢ در ﻧﻈﺎم آﻣﻮزش از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺪوﻳﻦ آﻳﻴﻦﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ اﻣﺮي ﺿﺮوري اﺳﺖ و از ﻃﺮﻓﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ و ﺳﻮي رﺗﺒﻪﺑﻨﺪيﻫﺎي داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ و ﺳﻨﺠﻪﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻓﻜﺮي، ﺗﺪوﻳﻦ ﻧﻈﺎم ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎي ﻓﻜﺮي در داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ و ﺗﻬﻴﻪ ﮔﺰارشﻫﺎي اﻓﺸﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎي ﻓﻜﺮي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﻢاﻓﺰاﻳﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮد.

برای تقویت اثر قابلیت‌ها از طریق سرمایه فکری باید همکاری بین کارکنان را در جریان آموزش ایجاد و یادگیری و مشارکت در گفتگو و مذاکرات جمعی را تسهیل کرد، بنابراین می توان با تشویق و ایجاد جو حمایتى در سازمان و اتخاذ استراتژی‌ها و یا مکانیسم های مرتبط با کارکنان که مشوق تعامل اجتماعی وروابط قوی هستند تمایل و انگیزه عملکرد سازمانى را افزایش داد.

7-منابع

1- اکبری، م.، حاتمی نژاد، م.، و هوشمند، م.، (1399). تأثیر انتقال فناوری، برون سپاری، قابلیت های سازمانی بر عملکرد نوآورانه، فصلنامه مدیریت نوآوری در سازمان‌های دفاعی، دوره 3، شماره 8، 76-49.

2- تورنگ، س.ک.، (1396). ارائه مدل بومی ارزیابی تاثیر مدیریت دانش بر عملکرد دانشگاه های منتخب کشور با عامل میانجی توانمندی های فرایند سازمانی، پایان‌نامه دکترای تخصصی (PhD) دانشگاه مازندران، دانشکده علوم اقتصادی و اداری.

3- حیدری، م.، و نیکویی، م.ح.، (1398). بررسی نقش میانجی سرمایه فکری، نوآوری و ‌استراتژی‌های سازمانی بین تسهیم دانش و عملکرد سازمانی، تحقیقات مدیریت آموزشی، دوره 11، شماره 41، 15-33.

4- دانایی فرد، حسن، برزگر، فاطمه و احمدی، هانیه (1394). سازوکارهای ارتقای قابلیت های سازمانی در بخش دولتی، مجله علمی پژوهشی مدیریت سازمان های دولتی، دوره 3، شماره 3 (پیاپی 11)، صفحه 91-106.

5- صفری، ع..، مشرف جوادی، م.ح.، و میرزایی فر، م.، (1396). تأثیر سرمایه فکری بر عملکرد سازمانی؛ نقش میانجی‌گری چابکی سازمانی و مزیت رقابتی، مدیریت اجرایی، دوره 9، شماره 17، 168-149.

6- عطاران، جواد؛ دیواندری، علی؛ آدینف، حیات (1391). شناسايي عوامل مؤثر بر تحكيم بازار (تحقق مزيت رقابتي پايدار) خدمات بانكي در بانك ‏ملت بر مبناي ديدگاه منبع محور، مدیریت بازرگانی، دوره 4، صص: 112-91.‏

7- نوروزي چشمه علي، ا.، روشن، س.ع،. و وفادار، م.، (1396).تحليل اثر سرمايه فکري بر عملکرد سازماني با نقش ميانجي مديريت دانش در شرکت پايانه هاي نفتي ايران ، آموزش و توسعه منابع انساني، دوره 4، شماره 13، 119-95.

8- Al‐kalouti, J, Vikas, A., Garza‐Reyes., A. and Zwiegelaar, B. (2020). Investigating innovation capability and organizational performance in service firms, Strategic Change. 2020;29:103–113.

9- Allameh, S. M. (2018). Antecedents and consequences of intellectual capital: The role of social capital, knowledge sharing and innovation. Journal of Intellectual Capital, 19(5), 858-874.

10- Andersen, P. H., and Kumar, R. (2006). Emotions, trust and relationship development in business relationships: A conceptual model for buyereseller dyads. Industrial Marketing Management, 35(4), 522e535.

11- Andreeva, T., and Garanina, T. (2016). Do all elements of intellectual capital matter for organizational performance? Evidence from Russian context. Journal of Intellectual Capital, 17(2), 397-412.

12- Barkat, W., Loo-See, B., Adeel, B. and Riaz, A. (2018). Impact of intellectual capital on innovation capability and organizational performance: An empirical investigation, Serbian Journal of Management 13 (2) (2018) 365 – 379.

13- Barkat, W., Loo-See, B., Adeel, B. and Riaz, A. (2018). Impact of intellectual capital on innovation capability and organizational performance: An empirical investigation, Serbian Journal of Management 13 (2) (2018) 365 – 379.

14- Barzegar, F. (2020). Mechanisms for improving organizational capabilities in the public sector, Master's thesis of Tarbiat Modares University, Faculty of Literature and Human Sciences.

15- Baxter, R. and Matear, S. (2004). Measuring intangible value in business-to-business buyereseller relationships: An intellectual capital perspective. Industrial Marketing Management, 33(6), 491e500.

16- Bontis, N. (1998). Intellectual capital: An exploratory study that develops measure and models. Management Decision, 36(2), 63e76.

17- Bontis, N. (1998). Intellectual capital: An exploratory study that develops measure and models. Management Decision, 36(2), 63e76.

18- Camfield, C., Giacomello, C. and Sellitto, M. (2018). The impact of intellectual capital on performance in Brazilian companies. J. Technol. Manag. Innov. Volume 13, Issue 2: 23-32.

19- Chakravorti, B. (2022). Finding Competitive Advantage in Adversity. Harvard Business ‎Review, 88(11), 102-108.‎

20- Chen, Y.-C., Li, P.-C., and Arnold, T. J. (2013). Effects of collaborative communication on the development of market-relating capabilities and relational performance metrics in industrial markets. Industrial Marketing Management, 42(8), 1181-1191.

21- Das, T. K., and Teng, B.-S. (1998). Between trust and control: Developing confidence in partner cooperation in alliances. Academy of Management Review, 23(3), 491-512.

22- Day, G. S. (1994). The capabilities of market-driven organization. Journal of Marketing, 58(4), 37-52.

23- Dyer, J. H. and Singh, H. (1998). The relational view: Cooperative strategy and sources of interorganizational competitive advantage. Academy of Management Review, 23(4), 660e679.

24- Garcia-Murillo, M., and Annabi, H. (2002). Customer knowledge management. Journal of the Operational Research Society, 53(8), 875-884.

25- Gummesson, E. (2002). Total relationship marketing (2nd ed.). Oxford: Butterworth- Heinemann Publications.

26- and Process Management, 23(4), 259-273.

27- Hooley, G. J., Greenley, G. E., Cadogan, J. W., and Fahy, J. (2004). The performance impact of marketing resources. Journal of Business Research, 58(1), 18-27.

28- Huang, Ch. and Huang, S. (2020). External and internal capabilities and organizational performance: Does intellectual capital matter?. Asia Pacific Management Review. 25: 111-120

29- Jin, J. L., Shu, C. and Zhou, K. Z. (2019). Product newness and product performance in new ventures: Contingent roles of market knowledge breadth and tacitness. Industrial Marketing Management, 76, 231-241.

30- Johnston, W. J., Khalil, S., Jain, M. and Cheng, J. M.-S. (2012). Determinants of joint action in international channels of distribution: The moderating role of psychic distance. Journal of International Marketing, 20(3), 34e49.

31- Kandampully, J. (2002). Innovation as the core competency of a service organisation: The role of technology, knowledge and networks. European Journal of Innovation Management, 5(1), 18-26.

32- Kianto, A., Ritala, P., Spender, J.-C. and Vanhala, M. (2014). The interaction of intellectual capital assets and knowledge management practices in organizational value creation. Journal of Intellectual Capital, 15(3), 362-375.

33- Kohli, A. K., and Jaworski, B. J. (1990). Market orientation: The construct, research propositions, and managerial implications. Journal of Marketing, 54(2), 1-18.

34- Li, T., and Calantone, R. J. (1998). The impact of market knowledge competence on new product advantage: Conceptualization and empirical examination. Journal of Marketing, 62(4), 13-29.

35- Menguc, B., Auh, S., and Uslu, A. (2013). Customer knowledge creation capability and performance in sales teams. Journal of the Academy of Marketing Science, 41(1), 19-39.

36- Moorman, C. (1995). Organizational market information processes: Cultural antecedents and new product outcomes. Journal of Marketing Research, 32(3), 318-335.

37- Mu, J. (2015). Marketing capability, organizational adaptation and new product development performance. Industrial Marketing Management, 49, 151-166.

38- Murphy, M., and Sashi, C. M. (2018). Communication, interactivity, and satisfaction in B2B relationships. Industrial Marketing Management, 68, 1-12.

39- Nasution, N. and Mavondo, F. (2018). Customer value in the hotel industry: What managers believe they deliver and what customer experience. International Journal of Hospitality Management, 27(2):204-213.

40- Nonaka, I. and Takeuchi, H. (1995). The knowledge-creating company: How Japanese companies create the dynamics of innovation. New York: Oxford University Press.

41- Nora, L. (2019). Trust, commitment, and customer knowledge: Clarifying relational commitments and linking them to repurchasing intentions. Management Decision. https://doi.org/10.1108/MD-10-2017-0923.

42- Pedro, E., Leit~ao, J., and Alves, H. (2018). Intellectual capital and performance: Taxonomy of components and multi-dimensional analysis axes. Journal of Intellectual Capital, 19(2), 407-452.

43- Ramachandran, S.D., Chong, S.C. and Wong, K.Y. (2018). Knowledge Management Practices and Strategic Enablers in Public Universities: A Gap Analysis, Campus Wide Information Systems, 30 (2), 76 – 94.

44- Rehman, Sh. and, Rapiah, M. and Hazeline, A. (2019). The mediating role of organizational capabilities between organizational performance and its determinants, Journal of Global Entrepreneurship Research volume 9, Article number: 30.

45- Roberts, K., Varki, S. and Brodie, R. (2003). Measuring the quality of relationships in consumer services: An empirical study. European Journal of Marketing, 37(1/2), 169e196.

46- Salunke, S., Weerawardena, J., and McColl-Kennedy, J. R. (2019). The central role of knowledge integration capability in service innovation-based competitive strategy. Industrial Marketing Management, 76, 144-156.

47- Sashi, C. (2012). Customer engagement, buyer-seller relationships, and social media. Management Decision, 50(2), 253e272.

48- Sharma, S. and Cao, S. Y. (2016). Innovation capability, marketing capability and firm performance: A two-nation study of China and Korea. Asian Business and Management, 15(1), 32e56.

49- Sharma, S. and Cao, S. Y. (2016). Innovation capability, marketing capability and firm performance: A two-nation study of China and Korea. Asian Business and Management, 15(1), 32e56.

50- Shin, S., He, X., and Kim, S. Y. (2016). Innovation capability, marketing capability and firm performance: A two-nation study of China and Korea. Asian Business and Management, 15(1), 32-56.

51- Singh, S., Darwish, T. K., and Poto_cnik, K. (2016). Measuring organizational performance: A case for subjective measures. British Journal of Management, 27(1), 214-224.

52- Walsh, S. and Linton, J. (2020). The Strategy-Technology Firm Fit Audit: A Guide to Opportunity Assessment and Selection. Technological Forecasting and Social Change, 78(2): 199-216.

53- Wang, Z., Sharma, P. N. and Cao, J. (2016). From knowledge sharing to firm performance: A predictive model comparison. Journal of Business Research, 69(10), 4650e4658.

54- Wang, Z., Sharma, P. N. and Cao, J. (2016). From knowledge sharing to firm performance: A predictive model comparison. Journal of Business Research, 69(10), 4650e4658.

55- Wetzels, M., Odekkerken-Schroder, G. and Van Oppen, C. (2009). Using PLS path modeling for assessing hierarchical construct models: Guidelines and empirical illustration, MIS Quarterly, 33(1): 177.

56- Wetzels, M., Odekkerken-Schroder, G. and Van Oppen, C. (2009). Using PLS path modeling for assessing hierarchical construct models: Guidelines and empirical illustration, MIS Quarterly, 33(1): 177.

57- Zaheer, A., and Venkatraman, N. (1995). Relational governance as an interorganizational strategy: An empirical test of the role of trust in economic exchange. Strategic Management Journal, 16(5), 373-392.

[1] 2* نویسنده مسئول (soltani.hassan74@gmail.com)

[2] Huang and Huang

[3] Al‐kalouti‎ et al.

[4] Rehman et al.

[5] Barkat et al.

[6] Composite Reliability

[7] Discriminant Validity

[8] Average Variance Extracted (AVE)

[9] Cochran

[10] Huang and Huang

[11] Rehman et al.

[12] Barkat et al.

[13] Camfield et al.

Investigating the effect of market knowledge, audience knowledge and relationship capabilities on organizational performance considering the mediating role of the intellectual capital of Payame Noor University, Shiraz Center

Abstract

While previous research examines how firms with specific capabilities achieve organizational performance, few studies take a holistic approach. In this study, a comprehensive model is adopted to examine how different capabilities actually affect organizational performance. Also, the mediating effect of intellectual capital was considered. The organizational capabilities and performance were investigated by a questionnaire including professors, experts, and managers of Faculties of Economics, Management, and Social Sciences of Payame Noor University, Shiraz Center. Thus, the purpose of this research is to investigate the effect of market knowledge capabilities, audience knowledge, and relationship on organizational performance considering the mediating role of the intellectual capital of Payame Noor University, Shiraz Center. In order to achieve this purpose, structural equation modeling (SEM) based on partial least squares (PLS) was used. The elements of the analysis include market knowledge, audience knowledge and relationship capabilities, and the mediating variable of intellectual capital. The results show that market knowledge, audience knowledge, and relationship capabilities have positive effects on intellectual capital at Payame Noor University, Shiraz Center. The results also show that intellectual capital has a direct and significant effect on organizational performance. Finally, the results show that intellectual capital has a mediating effect on the relationship between organizational capabilities (market knowledge, audience knowledge, relationship, and innovation) and organizational performance at Payame Noor University, Shiraz Center. This study helps organizations that intend to increase organizational performance, ‎especially educational organizations by showing the mediating effects of intellectual capital ‎on the relationship between organizational capability and organizational performance.

Keywords: Intellectual capital, organizational capability, organizational performance, knowledge-based approach, relationship-based approach, competency-based approach

شارک

عنوان URL للمقالة

بررسی تاثیر قابلیت های دانش بازار، دانش مخاطب و رابطه بر ‏عملکرد سازمانی با در نظرگرفتن نقش میانجیگرانه سرمایه فکری دانشگاه پیام نور مرکز شیراز

سند

الروابط

المراكز ذات الصلة

دعامة

الصفحات الرسمية