بررسی ‌تجربه فرد از فضای جغرافیایی بازار کفاش‌های تهران بر ‌اساس توالی فضایی

الموضوعات :

فاطمه  زائری ¹ (دانشجو دکتری معماری، گروه هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران غرب، تهران، ایران.)
دکتر لیلا  زارع ² (استادیار، گروه هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران غرب، تهران، ایران)
دکتر روزبه  نقشینه ³ (استادیار، گروه هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران غرب، تهران، ایران.)
دکتر حمیدرضا وطن خواه ⁴ (استادیار، گروه روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران غرب، تهران، ایران.)

تاريخ الإرسال : 20 الجمعة , شعبان, 1445 تاريخ التأكيد : 23 الجمعة , ذو القعدة, 1445 تاريخ الإصدار : 25 الأحد , ذو القعدة, 1445

الکلمات المفتاحية: بازار, بازار سنتی, توالی فضایی, تجربیات فرد.,

ملخص المقالة :

بازارها به‌عنوان کانون‌های اولیه بشری جهت اجتماعات انسانی و مکانی برای مبادله کالاها بوده است. افراد در بازارها با علایق و خواسته‌های مختلف گرد هم می‌آیند و میزان موفقیت این فضاها با میزان استفاده و حضور آن‌ها متناسب است. ساختار بازارهای سنتی ایرانی و اجزاء و اندام‌های آن دارای هویتی مستقل و دارای پیوندی معنادار باهم و همچنین بستری برای بروز ابراز همبستگی، وحدت، احساسات فردی و جمعی در اختیار افراد قرار می‌دهد. هدف این پژوهش بررسی و تحلیل ابعاد و مولفه¬های تأثیرگذار بر ‌تجربه فرد از فضای جغرافیایی بازار کفاش‌های تهران بر‌اساس توالی(تداوم) فضایی می‌باشد. این پژوهش از نوع ترکیبی کاربردی- توسعه¬ای است. که با روش بررسی اسنادی، گردآوری اطلاعات به صورت میدانی، تهیه فیلم و صداها از محیط بازار، نقشه نگاری و مشاهده غیر مداخله‌ای به جمع‌آوری اطلاعات پرداخته و تدقیق مطالب به‌صورت پرسشنامه (298 نفر پاسخ‌دهنده) و با استفاده از GPS بر روی تلفن همراه در طول مسیر بازار کفاش‌ها جهت مطالعه رفتاری افراد می‌پردازد. تا مشخص شود چه پارامترهایی براساس توالی فضایی در فضای بازار موجب ایجاد تجربیات متفاوت در افراد می‌گردد. نقاط مشترکی که میان افراد دارای مکث بیشتر بود به عنوان ایستگاه‌های اصلی در نقشه ثبت گردید.نتایج پژوهش نشان می‌دهد؛ حواس پنج‌گانه تحت تاثیر ادراکات حسی و محرکه‌های محیطی قرار دارد که بعضی از آنان ماندگاری بیشتر و رابطه آن‌ها با توالی فضایی رابطه‌ای مستقیم‌تر دارند که موجب ایجاد یک تجربه اثر بخش در فرد می‌گردد.

المصادر:

1) اهلرز، اکارت(1373). شهر شرق اسلامی، مدل و واقعیت، ترجمه و تحریر محمدحسین ضیا توانا و مصطفی مؤمنی، فصل‌نامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 32.
2) خان محمدی، اکبر(1386). بازار در ادب فارسی. نشریه هفت شهر. شماره 20.
3) جهاد دانشگاهی(1392). بازار ایرانی، تهران، نشر جهاد دانشگاهی.
4) شبانه، رحیم(1395). بازار و بازاریان در تمدن اسلامی. فصل‌نامه پارسه. شماره 16.
5) فروتن، منوچهر، عراقچیان، محمدرضا، وصنعتگرخاکی، مریم(1392). نقش بازارهای سنتی در ساختار فضایی شهرهای اسلامی_ایرانی. پایان نامه ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی همدان.
6) فلامکی، محمد منصور(1371). شکل‌گیری معماری در تجارب ایران و غرب. نشر فضا.
7) عباسی، زهرا، مختابادامرایی، سیدمصطفی، وحبیب، فرح(1394). تدوین اصول و معیارهای ادراک فضایی در معماری بازارهای سنتی، فصل‌نامه مدیریت شهری، شماره 39، 291-316.
8) قمشه، پیمان، ومیرزایی، وحید(1393). بررسی عناصر و ساختار کالبدی بازارهای سنتی در شکل‌گیری روابط اجتماعی و تعاملات شهروندی (نمونه موردی بازار اراک در دوره قاجار). سومین کنفرانس سالانه پژوهش‌های معماری؛ شهرسازی و مدیریت شهری.
9) کیهانی، یوسف(1394). بازار در شهرهای ایرانی از مجموعه شهرهای ایران. انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
10) محمد مرادی، اصغر، وبهمنی اسکویی، فرشته(1389). بازار سنتی؛ تبلور آرمان‌های شهرسازی معاصر، فصل‌نامه طراح. شماره 2.
11) مشهدیزاده دهاقانی، ناصر(1374). تحلیلی از ویژگی‌های برنامه‌ریزی شهري در ایران. چاپ چهارم. انتشارات دانشگاه علم و صنعت، تهران.
12) موسویان، سمیه، امین‌زاده گوهرریزی، بهناز، وشاه‌چراغی، آزاده(1398). تبیین مدل مفهومی مؤلفه‌های مؤثر در شکل‌گیری تجربه معماری. دو فصلنامۀ اندیشۀ معماری، سال سوم. شمارة 6.
13) میراحمدی، احمد، وهاشم‌پور، پریسا(1399). تبیین سطوح، شاخصه‌ها و مراتب شفافیت در فضای معماری (موردپژوهش: خانه رسولیان یزد). نشریه هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی، دوره 25 شماره 1.
14) نصرت‌پور، دریا، سلطان زاده، حسین، وقدوسی‌فر، سیدهادی(1395). مقایسه تطبیقی بازارهای ایرانی و بازارهای کشورهای اسلامی، نمونه موردی: بازار یزد در ایران و بازار استانبول در ترکیه. نشریه مدیریت شهری، شماره 44، 125-138.
15) Dehkhodā A.A(2000). Dehkhoda's Dictionary. 16th Volume. 1stEdition. Tehran: University of Tehran; 2000.
16) Gifford R.(1997). Environmental psychology: Principles and practice. Boston: Allyn & Bacon.
17) Longman., P.(2009). Longman Dictionary of Contemporary English. 4th Edition. London: Pearson Longman.
18) Moin., M.(2011). Moin encyclopedic dictionary. 1st Edition. Tehran.
19) Sahin, M. R,(2014). Analysis of urban morphology in squatter transformation areas, m.s thesis, middle east technical university.
20) Hebbert ., M,(2016). figure ground: history and practice of a planning technique, journal town planning review, 87(6), 705-728.