بررسی مولفه های شایستگی خط مشی گذاران در حوزه امنیت

الموضوعات :

فرزاد حسینی ¹ , حمیدرضا بهرامی ² , مهربان هادی پیکانی ³ , علی رشیدپور ⁴

1 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان
2 - دانشگاه آزاد اصفهان (خوراسگان
3 - گروه مدیریت، دانشکده حکمرانی اسلامی، واحد اصفهان(خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران
4 - استادیار، گروه مدیریت فرهنگی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان(خوراسگان)، اصفهان، ایران

تاريخ الإرسال : 04 الإثنين , ذو الحجة, 1445 تاريخ التأكيد : 03 الثلاثاء , جمادى الأولى, 1446 تاريخ الإصدار : 28 الأحد , جمادى الثانية, 1446

الکلمات المفتاحية: شایستگی , خط مشی گذاران , حوزه امنیت ,

ملخص المقالة :

خط مشی گذاری دولتی درزمینه امنیت از مهمترین راهبرد های سیاستی است که جامعه ای را درمقابل مخاطرات داخلی و خارجی مصون داشته و رضایت عمومی را فراهم می کند. لذا شایستگی خط مشی گذاران و سیاستگذاران در اتخاذ تصمیمات امنیتی از مهمترین ابزار های دستیابی به این هدف است.درهمین راستا این مقاله با هدف ارائه مدل شایستگی خط مشی گذاران در حوزه امنیت انجام شده است. به این منظور طی یک مطالعه آمیخته اکتشافی (کیفی و کمی ) که با استفاده از نظریه داده بنیادی بعنوان رویکرد کیفی و از روش توصیفی - پیمایشی به عنوان رویکرد کمی استفاده گردیده، از جامعه آماری خط مشی گذاران حوزه امنیت در استان‌های اصفهان چهارمحال و بختیاری و کارشناسان خبره با سابقه کار حداقل ۱۰ سال، ۱6 نفر به شیوه هدفمند به عنوان نمونه انتخاب شدند ونخست با انجام یک مصاحبه نیمه ساختار یافته نظرات آنان را درمورد شایستگی های خط مشی گذاران تا حد اشباع جمع آوری،کد گذاری و موردتحلیل کیفی قرار گرفت و نتایج بخش کیفی این پژوهش حاکی است که» از دیدگاه خط مشی گذاران امنیتی شایستگی های لازم برای خط مشی گذارن به ترتیب اهمیت عبارتند از: 1-تخصص درامر خط مشی گذاری.2- مشورت بادیگران و توجه به نظرات وپیشنهادات خبرگان.3- جناحی نبودن وعدم منفعت طلبی شخصی.4- تعهد وپیابندی به نظام.5- توجه به منافع عمومی.6- داشتن درک مسائل امنیتی.

المصادر:

-اسماعیلی،محمود رضا.سپهوند، رضا ووحدتی، حجت(1395).شناسایی شایستگی‌های نمایندگان مجلس شورای اسلامی با استفاده از روش دلفی فازی .مجله چشم انداز مدیریت دولتی.دوره 7، شماره 2، اردیبهشت 1395، صفحه 105-126
-بخشي، عبدالله(1395). اطلاعات و امنیت درکتاب و سنت. تهران موسسه چاپ و انتشارات دانشکده اطلاعات.-راغب اصفهاني، حسين بن محمد(1392). المفردات في غريب القران.تهران چاپ اول،دفتر نشر كتاب
-روحاني،حسن(1391). امنيت ملي وديپلماسي هسته ای ،تهران ، مجمع تشخص مصلحت نظام چاپ سوم.
-خسروي، مرتضي (1394). امنيت در قران (رويكرد تفسيري تبييني)،چاپ اول، تهران ، دانشگاه عالي دفاع ملي
-خوبرو، محمد تقی و ابراهیمی، روح الله(1398). عوامل کلیدی موفقیت در خط مشی گذاری بخش خدمات عمومی ایران.
فصلنامه علمی مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی.دوره 9 شماره 32وﻳژه ﺗﺤﻮل و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﺠﻠﻪ
-دانش فرد، کر م اله. ) ۱۳۹۲(. مبانی خ طمش یگذاری عمومی. تهران: نیاز دانش.
-شریف زاده، فتاح و معدنی، جواد. ) ۱۳۹۴( مفاهیم اساسی و پیشرفته در خط مشی گذاری عمومی. تهران: واژگان.
-ﻃﺎﻫﺮي، ﻣﻬﺎ. ﻣﻌﻤﺎرزاده ﻃﻬﺮان، ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ وموسی خانی ،مرتضی(1400). شناسایی موانع اجرای خط ﻣﺸﻲ ها درسازمان امور مالیاتی کشور. مجله مدیریت توسعه و تحول ویژه نامه 1400
-فرتی و همکاران (2019) که ایجاد نوآوری در فرایند جایگزین در خط‌مشی‌گذاری را موردتوجه قرار می دهند.
- قلی پور سوته، رحمت الله. مافی مرادی، شیوا. رهنورد آهن، فرج الله و اویی اردکان، محمد(1398). تحلیل نظام منذ پژوهش های حوزه خط مشی گذاری سلامت درکشورهای در حال توسعه. مطالعلت مدیریت دولتی ایران. دوره 2 شماره 2
-قیصری، نوراله و قربانی، مصطفی (۱۴۰۰). گفتمان‌های هویتی و منازعات نخبگان سیاسی؛ الگوی نظری تبیین منازعات نخبگان سیاسی در ج.ا.ا پژوهش های سیاست اسلامی، ۹(۲۰)، ۲۱
-قیطاسی وند ، فاطمه .شریف زاده، فتاح و حسین پور، داود(1399). واکاوی عوامل مؤثر بر موفقیت تدوین خطمشیهای عمومی مدیریت شهری تهران. مدیریت سازمانهای دولتی ، شاپا چاپی. X522 322
مرادی ابراهیم.رهنما علی وحیدریان، سمیرا(1396).تاثیر شاخص های حکمرانی خوب بر کنترل فساد (مطالعه موردی: کشورهای خاور میانه و جنوب شرق آسیا. مجله اقتصاد مقداری - شماره 4- زمستان 96.صفحه 182-151
-ملکی،مریم. رودگرنزاد، فروغ و جباری اصل، صمد(1401). طراحی الگوی خط مشیگذاری شبکه ای مبتنی بر پاسخگویی
عمومی خزانه داری وزارت امور اقتصادی و دارایی با استفاده از رویکردداده بنیاد.فصلنامه نوآوری و دانش آفرینی. دوره یازدهم شماره 22.
-Alwani, Seyed Mehdi; Sharifzadeh, Fattah. (2017). General Policy Making
Process, Fifteenth Edition, Tehran Allameh Tabatabai University Press. (Persian).
-Anderson, J,E,(2011).Public Policy Making, New York: Praeger Publishers,Inc,
-BikFalvi,A.Rafurt,A(2013).The assessment of competence in university adult education: a dynamic approach. International Jounal of management,Knowledge and learnings(1):3-23
-Blacksmitha , Nikki. Behrend , Tara . Dalalb. Reeshad. General. Theodore L. Hayes (2019).mental ability and decision-making competence: Theoretically distinct but empirically .Contents lists available at ScienceDirect.Personality and Individual Differences.journal homepage: www.elsevier.com/locate/paid
-Brown, T. A. (2018). Confirmatory factor analysis for applied research. New York, NY: The
Guilford Press.
-Buchholz, R. A. (1985). Essentials of Public Policy For Management, N.J.:Prentice
Hall. Inc.
-Dragndis,Fotis.and Mentzas,gerigoris(2006). Competency based management: A review of systems and approaches.Information Management & Computer Security 14(1):51-64.DOI:10.1108/09685220610648373
-Dror, Y. (1968). Public Policy Making Reexamind, San Francisco: chandler.

-Dye , Thomas R. (2013), Understanding public policy, 14th edition, Pearson
Education, Inc.chang ruly-Gwo& ghine-yan,wu(2011)

-Cave, E&Mc Keown, P, 1993.Managerial Effectiveness: The Identification of Need. anagement Education and Development, Vol 24, No 2 pp122-137. [3]. Coleman, J

- Ferretti,Valentinal.Pluchinotta,Irene .Tsokias,Alexis(2019).Studying the generation of alternatives in public policy making processes . EuropianJornal of Operattinal Research.vol.273.Issue.1
- Ghasemi, Farhad. (2015). Complex and Chaotic Systems of the Pattern of Sensitive
Dependence, Deterrence and War, Journal of World Politics, 17, 63-96. (Persian).
-Liikamaa.k(2015).Developing a Project Manager's Competencies: A Collective View of the Most Important Competencies. Procedia Manufacturing.Volume 3, 2015, Pages 681-68
- Palagi,Shaye. Javernic,Will(2019).Institutional constraints influencing relocation decision making and implementation. InternationalJornal Disaster Risk Rduction.vol.33
-Roman,Francisco. Colom, Roberto.Hilman.CharlesH .Barbey,Arin(2019). Cognitive and neural architecture of decision making competence.NeuroImage.Vol.199.
-Sharifzadeh, Fattah; Madani, Javad. (2017). Basic and Advanced Concepts of Decision - making Knowledge and Policy .Public Layout, First Edition, Tehran,
- Schroder , Harold M. (1989). Managerial Competence. Kendall Hunt Publishing Company. ISBN 978-0-8403-5540-9.

- Strauss, Anselm; Corbin, Juliet. (2016). Fundamentals of Qualitative Research;
Techniques and Stages of Production of Field Theory, Translated by Ebrahim Afshar, Fifth Edition, Tehran, Ney Publis. (Persian).

نص كامل:



 

فصلنامه مهندسی مدیریت نوین

سال ...... ، شماره ....... ، بهار 1403

 

بررسی مؤلفه‌های شایستگی خط‌مشی‌گذاران در حوزه امنیت

 

فرزاد حسینی¹، حمیدرضا بهرامی²، مهربان هادی پیکانی³، علی رشیدپور⁴

چکیده

در کشور ما گروه‌های مختلفی در راستای توسعه کشور اقدام به خط‌مشی گذاری می‌کنند، خط‌مشی گذاری در زمینه امنیت از مهم‌ترین راهبردهای است که دولت را در مقابل مخاطرات داخلی و خارجی مصون داشته و رضایت عمومی را فراهم می‌کند. در همین راستا هدف این پژوهش به بررسی مؤلفه‌های شایستگی خط‌مشی‌گذاران در حوزه امنیت انجام‌شده است. در این پژوهش کیفی با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند با 16 نفر از کارشناسان خبره‌ای که در جریان تدوین خط‌مشی‌های حوزه امنیت مشارکت داشتند، مصاحبه نیمه ساختار انجام شد، سپس با استفاده از روش داده بنیاد، کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی، به روش استراوس و کوربین و مدل پارادایمی انجام گرفت. تحليل داده‌ها درنهایت به احصای 198 کد مفهومی انجاميد. بر اساس یافته‌های پژوهش، 71 مقوله محوری و 17 کد انتخابی در قالب 6 مؤلفه اصلی طبقه‌بندی شدند که عبارت‌اند از: 1-مقوله‌های محوری (توانمندسازی، تخصص، حفاظت از زیرساخت‌های امنیتی) 2-شرایط علی (تعامل و ارتباطات، مشورت پذیری، استفاده از تجارب نخبگان و صاحب‌نظران) 3-راهبردها (منزلت افزایی به سرمایه مردمی، بهره‌گیری از مهارت‌ها و استعدادهای برتر و استفاده از تفکرات بخش‌های فرا سازمانی)4-شرایط زمینه‌ای (اخلاق‌مداری و بی‌طرفی) 5-شرایط مداخله‌گر (اعتقاد و التزام به مسائل امنیتی و باور و نگرش دینی) 6-پیامدها (ارتقا و تسهیل جایگاه مسائل امنیتی، وفاداری و دل‌بستگی سازمانی و تغییر نگرش). نتایج نشان می‌دهد، با توجه به ظهور جنگ‌های جدید به‌ویژه آن‌هایی که انتظار می‌رود در جهان فراگیر شوند استفاده از شایستگی خط‌مشی گذاران امنیت در نظام‌های دولتی می‌تواند برای مقابله با حملات، اقدامات احتیاطی لازم برای تضمین آینده‌ را در سطح ملی و بین‌المللی ترسیم نماید. همچنین ابعاد و مؤلفه‌های استخراج‌شده از پژوهش می‌تواند ضامن پیشرفت حوزه‌های امنیتی باشد.

واژگان کلیدی: شایستگی، خط‌مشی گذاران، حوزه امنیت

 

مقدمه

امنیت ملی از مهم‌ترین مؤلفه‌های مبنایی هر نظام سیاسی به شمار می‌رود و یکی از مباحث محوری در حوزه علم سیاست و حوزه سیاست‌گذاری در هر نظام سیاسی است که همواره از ابعاد مختلفی تهدید می‌شود و نخبگان سیاسی با تمرکز بر این ابعاد سعی دارند تا کشور را از معرض تهدیدات سخت و نرم پیش رو عبور دهند، با توجه به آنکه شکل و نوع تهدیدات با تغییر رفتار بازیگران متغیر است تغییر شیوه و رفتار بازیگران نظام بین‌المللی در بازه‌های زمانی مختلف، بی شیک اولویت‌های ابعاد امنیت ملی کشورها را نیز دستخوش تغییراتی خواهد نمود و کشور ما نیز از این امر مستثنی نیست (Eftakhari and Dobirian, 2023). از طرفی، امنيت ازجمله واژه‌هایی است كه به خاطر برخي شباهت‌ها، دارای مفهومي سيال، متنوع و صورتی متغیر بوده که گستره بسيار وسيعي در ابعاد مختلف فردي و اجتماعی را شامل می‌شود((Bakhshi, 2015, 42.

دولت‌ها برای حفظ و تقویت مثبت خود نیازمند خط‌مشی گذاری در ابعاد گوناگون ازجمله حوزه امنیت هستند. خط‌مشی‌گذاری شامل تصمیمات سازمان است که بازتابی از ارزش‌ها، اولویت‌ها و راهبردهای کلان است و در قالب قوانین و مقررات و دستورالعمل‌ها شناخته می‌شود(Waible, 2020, 5). خط‌مشی عمومی مجموعه‌ای از اقدامات است که دولت‌ها باهدف تغییر شرایط اقتصادی و اجتماعی خود اجرا می‌کنند(متکالف و همکاران، 2019). و به دنبال برنامه‌ریزی برای شكل‌دهی به حوزه‌های اجتماعی و سیستم‌های اقتصادی از طریق تصمیماتی هستند که برای همه الزام‌آور است(Johnson, 2018: 20).

درگذشته، تهدید محوري، دولت‌محوری، تفكيك ملموس تهدیدهاي داخلي از خارجي، بقاي فيزيكي و غيره از ویژگی‌های اساسي سیاست‌گذاری امنيتي بودند؛ اما اين موازين جاي خود را به موضوعاتي نظير جامعه و فرد محوري، فرصت محوري، درهم تنيدگي تهديدهاي داخلي و خارجي، رضايت شهروندان و... داده است، همچنین رابطه متعارض قدرت و امنيت، دوگانگي قدرت و اخلاق، زور به‌عنوان تنها چهره قدرت، تمايز واقع‌گرایی از آرمان‌گرایی جاي خود را به هم‌نشینی قدرت و امنيت، تعامل قدرت و اخلاق، ظهور قدرت در چهره‌ها و فناوری‌های گوناگون و هم‌زیستی آرمان‌گرایی با واقع‌گرایی می‌دهد(Razavinejad, 2018).

بنا بر آنچه گفته شد خط‌مشی‌گذاری موضوع بسیار مهمی در تمام حوزه‌ها هستند، اما باوجود بررسی‌های مکرر در سایر حوزه‌ها، کمتر به شایستگی خط‌مشی‌‌گذارن امنيتي در پژوهش‌های دانشگاهي و مطالعاتی پرداخته‌شده و علیرغم چالش‌های به وجود آمده در حوزه امنیت در سال‌های اخیر، هنوز شایستگی خط‌مشی‌‌گذارن امنیتی موردتوجه و اعتناي جدي واقع‌شده است؛ بنابراین برای اینکه خط‌مشی گذاران جمهوري اسلامي ايران نسبت به نقطه آرماني فاصله نگیرند، باید از پرداخت به چنين موضوع مهمي غفلت نشود و گفتمان حاكم بر موضوع شایستگی خط‌مشی‌‌گذارن امنیتی ايران نسبت به گذشته می‌بایست از نگاه سنتي فاصله بگيرد که این كمك مؤثري به خط‌مشی‌‌گذارن امنيتي می‌کند.

از طرفی، واضح است که خط‌مشی‌‌گذارن ارشد نظام، برداشت يكساني به‌کارگیری خروجی‌های مدل خط‌مشی‌گذاری ندارند، خط‌مشی‌‌گذارن ارشد امنیت نیز از این موضوع مستثنی نیستند: اینکه خط‌مشی‌گذاران در اتخاذ تصمیمات تا چه اندازه تخصص و ویژگی‌های موردنیاز را دارا هستند مقوله‌ شایستگی خط‌مشی‌گذاران و سیاست‌گذاران را به ذهن نزدیک می‌نماید. بدین‌صورت بررسی شایستگی خط‌مشی گذاران وقتی ضرورت پیدا می‌کند که خط‌مشی­گذاران بخواهند زیرساخت‌ها و زیربناهای لازم برای خط‌مشی گذاری در سایر حوزه‌ها را فراهم نمایند. امنیت را می‌توان زیرساخت سایر حوزه‌ها تعریف کرد. همچنین امنیت و استمرار آن ازجمله آرزوها و خواسته‌های حیاتی بشر است که به‌مثابه هدف و به‌عنوان وسیله برای جوامع مطرح است. بدین معنا که یک‌رشته اقدامات و تلاش‌های جوامع بشری برای تحقق این مهم در راستای اهداف کلان معنا و مفهوم می‌یابد و از سوی دیگر، برقراری آن، پیش‌نیاز اصلی و شرط اساسی تحقق سایر اهداف مهمی چون آزادی، توسعه و عدالت است، این مطالب حاکی از آن است که خط‌مشی­گذاری در حوزه امنیت را می‌توان فرایندی پویا و پیچیده دانست و خط‌مشی‌گذاران این حوزه مسئولیت سنگینی بر عهده‌دارند.

سیاست‌گذاری امنيتي «فرايند يا مجموعه‌ای از فعالیت‌ها و تصمیم‌هایی است كه باهدف حل يك آسيب و مسئله امنيتي طراحی‌شده است». به بياني ديگر، سیاست‌گذاری امنيتي در ساده‌ترین شكل آن عبارت است از هنر استفاده از شیوه‌ها و ابزارهاي مطلوب جهت تفوق بر بحران‌های مختل‌کننده امنيت كه شامل اقدام‌های سياسي، اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي، قضايي، انتظامي، امنيتي و... است(Razavinejad, 2018).

از طرفی، پژوهش‌ها ابزار توانمندی هستند که دولت‌ها به‌منظور خط‌مشی‌گذاری در حوزه امنیت، برای پیشبرد اهداف بلندمدت خط‌مشی‌ها کلان به آن نیاز دارند. بنابراين برای رسیدن به اهداف کلان نيازمند پژوهش‌های بیشتر در حوزه امنيت خط‌مشی‌گذاری است، بر اين اساس درصورتی‌که به خط‌مشی‌گذاری امنيتي، به‌خوبی پرداخته نشود، امنيت نظام مختل می‌شود و مختل شدن امنيت نظام، بی‌ثباتی عمومی را به دنبال دارد.

هر دولتی در کنار سایر اقدامات نیازمند خط‌مشی گذاری است. خط‌مشی گذاری تصمیماتی هستند که حکومت‌ها یا مقامات دولتی به‌منظور رسیدگی به مسائل عمومی یا ایده پردازی یا رفع مشکلات عمومی آن را اتخاذ می‌کنند و ازآنجاکه حوزه امنیت از اصلی‌ترین مسائل دولت‌ها و ملت‌ها است که آرمش و آسایش عمومی را فراهم می‌کند و با توجه به ظهور جنگ‌های جدید به‌ویژه آن‌هایی که انتظار می‌رود در جهان فراگیر شوند از خط‌مشی گذاران شایستگی تقاضا می‌کند اقدامات لازم برای تضمین آینده را فراهم کنند. بر این اساس لازم است خط‌مشی گذاران ابزارهای خط‌مشی مناسب برای تأثیرات احتمالی آینده در سطوح مختلف را فراهم آورند؛ بنابراین شایستگی خط‌مشی‌گذاران در اتخاذ تصمیمات امنیتی از مهم‌ترین ابزارهای دستیابی به این هدف است. از طرفی علیرغم ادبیات بی­شمار در حوزه خط‌مشی گذاری مطالعات محدودی در مورد شایستگی خط‌مشی گذاران در حوزه امنیت وجود دارد. در حال حاضر الگوهاي مختلفي براي سیاست‌گذاری در حوزه امنيت داخلي وجود دارد، ولي هیچ‌کدام از اين پژوهش‌ها، شایستگی‌های خط‌مشی گذاران در این حوزه را موردمطالعه قرار ندادند. بررسی‌های انجام‌شده در این خصوص نشان می‌دهد كه تنها به برخي از مؤلفه‌های خط‌مشی گذاران توجه شده است. ازاین‌رو، ارائه پژوهشی جامعي كه دربرگیرنده تمام ابعاد شایستگی‌های خط‌مشی گذاران در شرايط متلاطم امروزه باشد، ضرورت می‌یابد، بنابراین هدف این پژوهش بررسی مؤلفه‌های شایستگی خط‌مشی‌گذاران در حوزه امنیت است که به روش کیفی انجام‌شده است.

 

مبانی نظری و پیشینه پژوهش

خط‌مشی‌گذاران

خط‌مشی‌گذاری یا همان سیاست‌های سازمان را مدیریت ارشد سازمان تعیین می‌کند و با تدوین سیاست‌های کلان سازمان از بروز هرگونه تضاد یا تعارض درون‌سازمانی جلوگیری می‌شود. به عبارتی بهتر در خط‌مشی‌گذاری شیوه اندیشیدن و مسیر تفکر اعضای سازمان مشخص می‌گردد.(Dargiades et al, 2018: 8)

رویکردهای مختلفی برای توضیح خط‌مشی‌گذاری وجود دارند، اما رویکردی که به‌طور عام در علم سیاست برای خط‌مشی‌گذاری پذیرفته می‌شود، چرخه خط‌مشی‌گذاری نامیده می‌شود که شامل شش مرحله تعریف مسئله و تنظیم برنامه، فرمول‌بندی خط‌مشی، انتخاب گزینه‌های اولویت‌دار، طراحی خط‌مشی، اجرا و پایش خط‌مشی و ارزیابی خط‌مشی است.(Yang and Quinn, 2002)

فرآیند خط‌مشی گذاری عمومی مجموعه‌ای متعامل از فعالیت‌ها و اقداماتی است كه با شناسایی مسائل عمومی، ایده‌ها و اولویت‌های دولت را در حالت‌های مختلف برای افراد یا مراجع تصمیم‌گیرنده تعیین نموده و به‌وسیله آن‌ها معین می‌کند كه كدام گزینه و چه وقت باید به یك اقدام عملی تبدیل شود. این فرآیند پیچیده دربرگیرنده حداقل چهار گروه متغیر؛ حوادث و رویدادهای عمومی، بازیگران (ازجمله بازیگران رسمی مانند قوای سه‌گانه و بازیگران غیررسمی مانند احزاب و یا گروه‌های ذینفع)، مجریان خط‌مشی‌ها و تصمیمات و اقدامات موردنظر است.(Danish Fard, 2015) خط‌مشی‌گذاری عمومی مرحله محوری در فرآیند سیاسی است؛ نقطه‌ای که در آن لوایح، قانون می‌شوند و یا قانون‌گذاران، احکام خود را صادر می‌کنند(Brilingaite et al, 2020, 236). همچنین خط‌مشی عمومی را مجموعه اقدام‌های هدفمند و نسبتاً ثابتی می‌داند که توسط بازیگر یا مجموعه‌ای از بازیگران در مواجهه با یک مسئله یا موضوع نگران‌کننده دنبال می‌شود(Anderson, 2011: 7). 

از طرفی، در تمام مراحل خط‌مشی‌گذاری عمومی، بازیگران مختلف باانگیزه‌های متفاوت در پی منافع خود، سعی در تأثیرگذاری بر خط‌مشی دارند؛ مضافاً اینکه موانع اجرا نیز، خود عاملی قابل‌توجه برای به شکست کشاندن خط‌مشی‌ها در مرحله اجرا هستند؛ به همین علت شیوه اجرای خط‌مشی اهمیتی دوچندان می‌یابد(Qarbaghi ​​et al, 2021).

 

مفاهیم مرتبط با امنیت و شایستگی

در دنیایی امروز، حفظ امنیت از موضوعات بسیار مهمی است که اثرات آن بیشتر حوزه‌ها را دربرمی گیرد، بنابراين دولت‌ها براي ايجاد، حفظ و تقويت امنيت خود به سیاست‌گذاری امنيتي نياز ضروري دارند تا در وضعیت‌های سه‌گانه بحران (قبل، حين و بعد از بحران)، الگويي مرتبط با آن را پيش بگيرند(Razavinejad, 2018). به‌طورکلی عوامل مختلفی در داخل و خارج می‌توانند امنیت را تحت‌الشعاع قرار دهند، دیش(Diesch, 2020) عوامل مؤثر بر امنیت را به‌طور عامل امنیت فیزیکی، آسیب‌پذیری، زیرساخت، آگاهی، کنترل دسترسی، ریسک، منابع، عوامل سازمانی، سیاسی، تداوم، مدیریت امنیت، انطباق و سیاست می‌داند. یکی دیگر از موادی که امنیت را تحت تأثیر قرار می‌دهد پهبادها هستند. عواملی مثل خرابی سیستم پهبادها، خطای خلبان و اثرات سوء زیست‌محیطی خارجی در حوزه پهبادها می‌تواند برای شهروندان مخاطره‌آمیز باشد و امنیت عمومی موجود را مختل سازد.(Xiao et al, 2023) همچنین یک پهباد غیرنظامی، می‌تواند در امور امنیتی ورود پیدا کند و به‌عنوان‌مثال سیستم دوربین مداربسته یک ساختمان را هک کند.(Aldosari et al, 2023) بنابراین، هر چه تهديدات امنیتی افزايش یابد، منجر به افزايش تقاضا برای كاركنان متخصصیان و شایسته در حوزه امنيت گرديده است، زيرا توانايي محافظت از زیرساخت‌ها و خنثي نمودن تهديدهای سايبری به ميزان آمادگی و صلاحيت آن‌ها بستگي دارد(Brilingaite et al, 2020). 

در دهه‌های اخیر و هم‌زمان با افزایش ضریب نفوذ اینترنت و فضای سایبری، طیف وسیعی از دولت‌ها به‌منظور محافظت از زیرساخت‌ها و شهروندان خود در مقابل تهدیدات بالقوه و بالفعل سایبری اقدام به بازطراحی و بازنگری در سیاست‌ها، ساختارها و راهبردهای خود در عرصه‌های امنیتی و نظامی نموده‌اند. بر این اساس، برخورداری از نیروی انسانی قابل، به‌ویژه مدیران لایق از مهم‌ترین آمال بیشتر سازمان‌ها و شرکت‌های موجود در سراسر دنیا است؛ زیرا که پویایی و همسویی سازمان‌ها با تغییرات شگرف و روزافزون دنیای کسب‌وکار درگروی کارکنان کارآمد و به معنای دقیق‌تر، کارکنان شایسته است (Anderson et al, 2020). 

از سویی، دانش در مورد شایستگی‌های کارگزاران دولتی، نه‌تنها برای بحث در مورد فلسفه‌های حکمرانی و ارتباط تجربی آن‌ها مهم است، بلکه پيامدهایی نيز برای محققان و متصدیان مدیریت دولتی در پی دارد. با توجه به اینکه شایستگی‌های کارگزاران دولتی بسيار موردبحث قرار گرفت است، اما حکومت‌ها برای مقابله مؤثر با چالش‌های قرن بيست و یکم به یک نوع جدید از کارگزاران دولتی نياز خواهند داشت(Kruyen & Van Genugten, 2020).

در شرایط تغییر محیط خارجی به‌منظور تثبیت برتری رقابتی، سازمان‌ها باید به تجدید منابع باارزش خود نیز بپردازند، چراکه قابلیت‌های سازمانی این امکان را برای سازمان‌ها فراهم می‌آورند تا بر این تغییرات مداوم تأثیرگذار باشند. از سوی دیگر قابلیت‌های سازمانی به‌عنوان یک خط‌مشی مهم در اجرا و پیاده‌سازی و ارتقای شایستگی کارکنان، اثربخش تلقی می‌شود(Anderson and Adams, 2019). تغييرات گسترده سياسي، اقتصادي و اجتماعي در دهه‌های اخير، موجب پیچیده‌تر شدن سازوكارهاي اداره جوامع شده و افزايش وابستگي متقابل بين حکومت‌های مختلف و نظام‌های گوناگون مستقر در يك حكومت را به همراه داشته است .همچنين اين مسئله چالش‌ها و فرصت‌های وسيعي را ايجاد كرده كه مواجهه مناسب حکومت‌ها با آن‌ها، نيازمند جذب و به‌کارگیری كاركناني است كه ضمن داشتن شایستگی‌ها و مهارت‌های لازم، به نحوي مطلوبي موردحمایت و جبران خدمت قرار گيرند تا توان مواجهه مناسب دولت‌ها با پیچیدگی‌های روزافزون دنياي معاصر را ارتقا بخشند(Armstrong and Brown, 2019). بنابراین، شایستگی ترکيبی از دانش، مهارت‌ها و توانایی‌هایی است که برای انجام کار به‌طور مؤثر ضروری هستند(Albetkova et al, 2019). همچنین شایستگی به ظرفيت فرد برای انجام وظایف خاص یا نقش، شایستگی اشاره دارد، شایستگی، استانداردهای موردنیاز برای ایفای نقش در یک بخش، یک شغل و یا یک حرفه را توصيف می‌کند(Macnamara, 2018).  بنابراین شایستگی، مجموعه‌ای منسجم از دانش، توانایی‌ها و ویژگی‌هایی هستند که برای عملکرد شغلی موفق ضرورت دارند(Rajkumar and Yasuda, 2023). شایستگی‌ها را می‌توان به‌عنوان دانش، مهارت‌ها و ویژگی‌های شخصی قابل، اندازه‌گیری یا قابل‌مشاهده توصيف کرد که برای عملکرد شغلی مهم و حياتی است. شایسته‌سالاری شامل یک نظام اجتماعی است که در آن شایستگی، مبنایی برای انتخاب و به‌کارگیری افراد در موقعیت‌های سازمانی بوده و بر اساس آن حقوق و دستمزد به آن‌ها پرداخت می‌گردد، شایسته‌سالاری نظامی است که بر رقابت عادلانه و سالم، انتخاب آزاد، ارزیابی انتقادی از کيفيت افراد و اهميت استانداردهای شایستگی در یک فرآیند استخدام خوب تأکيد دارد(Wijaya et al, 2019).

افراد با شايستگي‌هاي ذهني، از ویژگی‌هایی همچون چشم‌انداز، خلاقيت، نوآوري، تخيل و تفكر انتقادي برخوردارند، در برابر راه‌حل‌های جديد گشوده‌اند، مأموريت‌هاي الهام‌بخش و برانگيزاننده خلق می‌کنند، اطلاعات را تحلیل و سازمان‌دهی مي‌كنند، توانايي مديريت و توسعه خود و همچنين بهبود عملكرد رادارند، از دانش عميقي در خصوص نقش، زمينه و تأثیر فرهنگ و جهان‌بینی‌ها برخوردارند، به اصول و قوانين پايبندند و به خلق محيط يادگيري و تغيير می‌پردازند(Figueirdo et al, 2023).

وایت من(Whitman, 2018) شایستگی را دانش، مهارت و توانایی‌های تأثیرگذار بر وظایف اصلی شغل می‌داند. در برخی کشورها، نظام شایستگی مدت‌هاست به کار گرفته‌شده است. در سنگاپور، شایسته‌سالاری یک، اصل محوری در حاکميت این کشور است. در انگليس، شایستگی به‌عنوان یک اصل کليدی در استخدام و پيشرفت مدیران دولتی قلمداد می‌گردد. گاراو(Gaurav, 2023) عقيده دارد كه شایستگی‌های سازگاري، ابتكار عمل، تاب‌آوري، هوش عاطفي، تفكر خلاق مهارت‌های بين فردي، شایستگی‌های ضروري براي موفقيت در محيط كار مبهم هستند؛ رفتارهاي مديريت عواطف و احساسات، خواندن و پاسخ‌گویی احساسات ديگران و ايجاد ارتباط اثربخش در موقعیت‌های چالش‌برانگیز در افراد با شايستگي هوش عاطفي بروز می‌یابد. همچنين، افراد داراي تفكر خلاق، مفروضات را با تفكر انتقادي به چالش می‌کشند و فرصت‌های توسعه و خلاقيت را شناسايي می‌کنند. درمجموع، اين شایستگی‌ها در طبقات شایستگی‌های عاطفي، شناختي، اجتماعي و رفتاري قرار می‌گیرند.

 برخی از کشورهای آسيایی مانند تایلند، فيليپين، تایوان، مالی، چين و کره جنوبی نيز یک نظام شایسته‌سالار در حکومت خود اجرا کردند(Mubin & Roziqin, 2018). انجمن بین‌المللی مدیریت پروژه، شایستگی را مجموعه‌ای از دانش، نگرش‌های شخصی، مهارت‌ها و تجارب مرتبط موردنیاز جهت موفقیت در یک فعالیت معین تعریف می‌کند که شامل شایستگی فنی، رفتاری و مفهومی می‌شود(Crane & Hartwell, 2019).

بنابر آنچه بیان شد، امروز مبحث شایستگی و توجه به آن ازجمله دغدغه‌های اصلی مدیران سازمان‌هاست. به‌طوری‌که بسیاری از سازمان‌های دولتی و خصوصی یا دارای چارچوب‌های صلاحیت و شایستگی می‌باشند و یا به دنبال دستیابی به چنین ساختارهایی هستند.

همچنین مدل‌های بی‌شماری در خصوص شایستگی وجود دارند. مدل‌های شایستگی، برای تعیین اینکه چه ویژگی‌هایی و الزامات عملکردی، برای برآوردن انتظارات خاص، موردنیاز است استفاده می‌شود. شایستگی اساساً شامل، مهارت و توانایی در یک مهارت یا عملکرد خاص، است. این می‌تواند هرگونه مهارت، مانند اجتماعی شدن، ریاضیات کاربردی، ارائه و غیره. در هر نقش سیاست‌گذار، حداقل یک مهارت خاص برای یک مهارت خاص موردنیاز است. اساساً، یک مدل شایستگی، مجموعه‌ای از شایستگی‌هایی را به وجود می‌آورد که به‌گونه‌ای ترکیب می‌شوند تا نماینده‌ی، یک مدل ایدئال یا یک رویکرد ایدئال، برای حل یک مشکل یا اجرای یک پروژه، باشد. یک مدل شایستگی چارچوبی برای شرکت‌ها برای طراحی و اجرای مؤثر سیستم‌های مدیریت استعداد آن‌ها فراهم می‌کند. به‌طور خاص، کاربردها و شایستگی‌ها را می‌توان در فعالیت‌های توسعه انسانی: مصاحبه و انتخاب؛ توصیف شغل؛ ارزیابی عملکرد؛ برنامه‌ریزی توسعه کارکنان؛ شناسایی کارکنان دارای پتانسیل بالا و برنامه‌ریزی جانشین پروری، استفاده کرد. مدل‌های شایستگی می‌توانند از شیوه‌های یکپارچه مدیریت منابع انسانی، پشتیبانی کنند(Brown, 2018). مدل‌های شایستگی، برای تعیین اینکه چه ویژگی‌هایی و الزامات عملکردی موردنیاز برای برآوردن انتظارات خاص موردنیاز است، استفاده می‌شود. شایستگی اساساً شامل، مهارت و توانایی در یک شایستگی یا عملکرد خاص است. این می‌تواند هرگونه مهارت، مانند اجتماعی شدن، ریاضیات کاربردی، ارائه، و غیره را شامل شود. در هر نقش سیاست‌گذار، حداقل یک شایستگی خاص برای یک مهارت خاص موردنیاز است(Lazari, 2018).  شایستگی‌ها را گلمن و بویاتزیس (Goleman & Boyatzis, 2018) در قالب دو مقوله دسته‌بندی می‌کنند: شایستگی‌های فردی: این شایستگی‌ها روش و چگونگی مدیریت بر خود را تعیین می‌کند.

 

پیشینه پژوهش

طبق بررسی‌های صورت گرفته پژوهشی در زمینه موضوع این تحقیق یافت نشد، اما پژوهش‌های که تا حدودی به موضوع پژوهش نزدیک هستند اشاره‌شده است.

پورکریمی و همکاران (Pourkarimi et al, 2024) پژوهشی با عنوان«شایستگی‌های رهبران در محیط‌های متلاطم(يك مطالعه فراتركيب)» انجام دادند. بر اساس یافته‌های پژوهش، می‌توان نتيجه گرفت كه رهبران سازمان‌های كنوني، بايد بر اي مواجه اثربخش با شرايط متلاطم پيراموني، از شایستگی‌های لازم برخوردار باشند، همچنین بر اساس نتایج، شايستگي‌های رهبران در محيط متلاطم، در پنج بعد دانش، توانايي، مهارت، ويژگي و نگرش دسته‌بندی شدند.

رمضان شمس و همکاران(Ramzan Shams and et al, 2021) در پژوهشی با عنوان «ابعاد و مؤلفه‌های الگوی ارزیابی خط‌مشی‌های امنیت عمومی در نیروی انتظامی» انجام دادند. ارزیابی خط‌مشی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، زیرا از انحراف اهداف جلوگیری کرده و اصلاح فرایند تدوین و اجرای خط‌مشی را ممکن می‌سازد، دراین‌بین خط‌مشی‌ها در حوزه امنیت عمومی از اهمیت بسیار زیادی در جامعه برخوردارند. هدف اصلی این پژوهش شناخت و توصیف ابعاد و مؤلفه‌های مرتبط با الگوی ارزیابی خط‌مشی‌های امنیت عمومی در نیروی انتظامی است. روش اجرای این تحقیق کیفی مبتنی بر استراتژی تحلیل مضمون است، بر اساس یافته‌های تحقیق از الگوی ارزیابی خط‌مشی امنیت عمومی تعداد سه مضمون فراگیر، 14 مضمون سازمان­دهنده از 69 مضمون پایه مرتبط با الگوی ارزیابی استخراج گردید. بر اساس نتایج الگوی ارزیابی خط‌مشی­های امنیت عمومی شامل ابعاد ارزیابی قبل از اجرا، حین اجرا و پس از اجرا است و استفاده از ابعاد و مؤلفه‌های ارائه‌شده در این الگو به ارتقای احساس امنیت در جامعه می‌انجامد.

مصلی­نژاد(Mosala Nejad, 2020) پژوهشی با عنوان«ارائه چارچوب نظری راهبرد فرسایش در سیاست‌گذاری امنیت ملی» انجام دادند. این پژوهش با رویکرد کیفی و روش تحلیل توصیفی انجام گرفت. دادها با روش کتابخانه‌ای گردآوری‌شده و در تجزیه‌وتحلیل اطلاعات از تحلیل عمیق کیفی استفاده‌شده است. بر اساس نتایج اطلاعات علمی و تاریخی راهبرد فرسایش در سه‌گام«تدوین»، «اجرا» و «ارزیابی» که شامل پنج بخش«کاوش مفهومی»، «کاوش محیطی»، «تصمیم‌گیری»، «پیاده‌سازی» و«کنترل و بازخورد» است، متناظر با مراحل فرایندی سیاست‌گذاری چارچوب‌بندی نظری شده است.

دادمحمدی و همکاران(Dadmohammadi et al, 2020) پژوهشی با عنوان«تأثیر قاچاق مواد مخدر بر امنیت اجتماعي شهروندان با نقش میانجي سیاست‌گذاری عمومي» انجام دادند. این پژوهش ازنظر هدف کاربردی و ازنظر شیوه گردآوری و تحلیل اطلاعات از نوع کمي پیمايشي است، یافته‌های تحقیق نشان داد که قاچاق مواد مخدر بر امنیت اجتماعي شهروندان با توجه به سیاست‌گذاری عمومي تأثیرگذار است. سیاست‌گذاری عمومي از طریق توجه به ابعاد کاهش تقاضا، ايجاد رابطه‌ای منطقي بین اهداف و امکانات، توجه به سیاست‌های پیشگیرانه و درمان محور، ارتباط هماهنگ با بین نیروهای انتظامي و قوه قضائیه و تسريع پرونده‌های قضايي مرتبط، سیاست جامع برای کنترل مرزها، ارتباط تنگاتنگ بین سیاست‌گذاران و نهادهای آموزشي و سازمان‌های مردم‌نهاد می‌تواند به گسترش امنیت اجتماعي کمک کند.

کاویانی و همکاران(Kaviani et al, 2020) در پژوهشی با عنوان «طراحی مدل شایستگی کارکنان در حوزه امنیت سایبری» انجام دادند. این پژوهش از منظر هدف، كاربردی توسعه‌ای و مطالعه موری و تحلیل داده‌ها، كمي است. بر اساس  نتايج تحقيق، مدل شايستگي كاركنان شامل دو بعد شایستگی‌ها فني و تخصصی و شایستگی‌های عمومي است. شایستگی‌ها فني و تخصصی متشکل از دانش و مهارت است شایستگی‌های عمومي نیز مؤلفه‌های خود مفهومی، ویژگی‌های شخصيتي و انگیزه‌ها را دربرمی گيرد.

رضوي‌نژاد (Razavi Nejad, 2018) پژوهشی با عنوان«طراحي مدل راهبردي سیاست‌گذاری امنيت داخلي جمهوري اسلامي ايران» انجام دادند. این پژوهش باهدف، تبیین ضرورت تجدیدنظر در سیاست‌گذاری امنیتی انجام گرفت. بر اساس نتایج تقویت ارزش‌های فرهنگی، مذهبی، اجتماعی در جامعه از ضروریات سیاست‌گذاری امنيت داخلي جمهوري اسلامي ايران است.

نوریان و سرخیل (Nooryan and Sarkhil, 2018) پژوهشی با عنوان «اعتبار امنیت در سیاست‌گذاری عمومی حقوق جزایی اسلام» انجام دادند. مقاله حاضر با روش تحلیل اسنادی و در پاسخ به پرسش از اعتبار لحاظ امنیت پایدار در سیاست‌گذاری عمومی فقه جزایی، پس از بررسی ادبیات نظری فقه امامیه در عصر غیبت و با توجه به جایگاه سیاست‌گذاری عمومی در حقوق موضوعه، رابط امنیت و سیاست‌گذاری عمومی در فقه جزایی را بررسی نموده است؛ (فاعل کو) بدین رو با تلازم میان جرم و امنیت در اسلام، امنیت را امری مرتبط با سیاست‌گذاری عمومی اسلام دانسته و کارآمدی فقه جزایی را به اعتبار امنیت در سیاست‌گذاری عمومی آن وابسته دانسته است.

دانایی‌فرد و همکاران(Danaeifard et al, 2012) پژوهشی تحت عنوان«چارچوبی برای شناسایی شایستگی‌های خط‌مشی گذاران ملی(نمایندگان مجلس قانون‌گذاری) انجام دادند. این پژوهش به روش ترکیبی انجام‌شده است. جامعه آماری پژوهش نمایندگان شورای اسلامی بودند در این پژوهش به احصای شایستگی‌های کلیدی خط‌مشی گذاران ملی پرداخته و با تجزیه‌وتحلیل دادهای حاصل از پرسشنامه، به بررسی و تحلیل شکاف وضع موجود و مطلوب پرداخته است، نتایج پژوهش نشان داد مؤلفه‌های شایستگی به ترتیب اولویت عبارت‌اند از شایستگی‌های تحلیلی، شایستگی‌های ارزشی، شایستگی‌های سیاسی، شایستگی‌های اجتماعی، شایستگی‌های تعاملی، شایستگی‌های فردی و شایستگی‌های فنی.

هاربو فردریکسن و همکاران(Harbo Frederiksen et al, 2024) در پژوهشی با عنوان«دیدگاه شهروندان از کاربردها و اثرات پهپاد در سال 2057: بینش‌های آینده دور برای تصمیم‌گیرندگان خط‌مشی». پهپادهای هوایی برای مقاصد غیرنظامی انتظار می‌رود در همه‌جا در جامعه وجود داشته باشند و به‌طور بالقوه بر روی همه‌جا پرواز کنند و همه‌چیز هدف اطلاع‌رسانی به تصمیم‌گیرندگان در سطح دولتی و شرکتی است، همچنین نحوه تصور شهروندان از هواپیماهای بدون سرنشین بر زندگی روزمره و جامعه در آینده تأثیر می‌گذارد چراکه اطمینان از چنین دانشی حیاتی است. نتایج نشان داد که باید برنامه‌های کاملاً جدیدی را شناسایی شوند که به ترکیبات و پیشرفت‌های فن‌آوری نیاز دارد، مانند هواپیماهای بدون سرنشین با مهارت‌های حرکتی یا شناختی که می‌توانند با تبدیل کردن به هر شکل دلخواه، ساختن هولوگرام‌های فوری یا ارائه به انسان‌ها، جایگزین، تکمیل یا کمک کنند و یا هواپیماهای بدون سرنشین و ماهیت اغلب متضاد که برخوردهای پیش‌بینی‌نشده را تشخیص دهند، بنابراین تأثیراتی که تصمیم‌گیرندگان سیاست باید قبل از اجازه دادن به آن‌ها در نظر بگیرند، جلوگیری از اجرای بیشتر پهپادها در جامعه سرزمین خودشان است. چنین ملاحظاتی در هر دو سطح دولتی و شرکتی مرتبط هستند هر دو نوع تصمیم‌گیرنده باید مسئولیت اجرای صحیح و پایدار فناوری نوظهور را بر عهده بگیرند.

فيگوايردو و همکاران(Figueiredo et al, 2023) در پژوهش خود مدلي يكپارچه از شايستگي‌هاي رهبران ارائه داده‌اند.  بر اساس نتایج تعيین اهداف و استراتژی‌های اثربخش كاري بر اساس منابع موجود، مشاركت افراد در حل مسئله و تصمیم‌گیری، ايجاد و تعريف قوانين و دستورالعمل‌هاي ضروري، تحليل، برنامه‌ریزی و سازمان‌دهی به‌موقع كار، هماهنگي، نظارت و ارزيابي فعالیت‌ها و نتايج و ارائه بازخورد سازنده، همه از شایستگی‌های مديريتي به شمار  می‌روند. شايستگي اجتماعي، شامل ارتباط اثربخش و مستمر كلامي و غيركلامي مطابق باانگیزه‌ها، نيازها و نگرش ديگران، قدرت مذاكره و گوش دادن فعال، توجه به تنوع فرهنگي، ايجاد روحیه تيمي، حمايت، مربيگري مرشد گری افراد است. درنهایت، شایستگی‌های عاطفي شامل خودآگاهي، مديريت عواطف، خودباوري و مديريت روابط، به‌وسیله تحريك عملكرد مطلوب از طريق کارتمی، مديريت تعارض، الهام بخشي و نفوذ است.

لیوانگ (Liwang et al, 2022) در پژوهشی با عنوان«توسعه دفاعی: نقش همی‌آفرینی در پر کردن شکاف بین خط‌مشی گذاران و توسعه فناوری» بین خط‌مشی گذاران و توسعه فناوری شکاف وجود دارد. این شکاف منجر به خطراتی می‌شود، بنابراین ویژگی‌های غیر فنی سیستم و تعاملات ناکارآمد بین اجزای فنی و اجتماعی به وجود می‌آورد. نتایج این مطالعه نشان داد که بدون نگاه مشارکت­جویانه بین خط‌مشی‌گذاران، توسعه فناوری امکان‌پذیر نیست، و مشارکت می‌تواند به بیان چالش‌های اجتماعی، ارزش‌های متضاد، و اصول طراحی جایگزین در راه‌حل در مراحل اولیه طراحی مفهوم کمک کند، بااین‌حال، این مشارکت به باز بودن در برابر چالش‌ها و شکاف‌های دانش بستگی دارد تا صنعت دفاعی امنیت و استقلال خود را حفظ می‌کنند.

دیش و همکاران (Diesch et al, 2020) در پژوهشی با عنوان «مدل جامع عوامل امنیت اطلاعات برای تصمیم‌گیرندگان»، به این نتیجه رسیدند که تصمیم‌گیری در زمینه امنیت اطلاعات سازمانی به‌شدت به اطلاعات مختلف وابسته است. نتایج نشان می‌دهد که شاخص‌های کلیدی امنیتی وجود دارد که مستقیماً بر وضعیت امنیتی یک سازمان تأثیر می‌گذارد درحالی‌که سایر شاخص‌ها فقط به‌طور غیرمستقیم به هم متصل هستند، همچنین مدیران امنیت اطلاعات باید مستقیم و غیرمستقیم برای اتخاذ تصمیمات مناسب آگاه باشند، برای مدیران امنیت، نه‌تنها اطلاعات مرتبط باید روشن شود، بلکه وابستگی‌های متقابل آن‌ها نیز باید در نظر گرفته شود.

فرتی و همکاران(Ferretti et al, 2019) به بررسی نسل‌های جایگزین در فرآیندهای تصمیم‌گیری عمومی پرداختند. هدف از این تحقیق این است که چه چیزی باعث ایجاد نوآوری در فرایند جایگزین در خط‌نگاری می‌شود. نتایج نشان می‌دهد دو دلیل اصلی که می‌تواند به ایجاد راه‌حل در فرآیند کمک به تصمیم‌گیری منجر شود: (1) نارضایتی (مشتری، تحلیلگر یا ذینفعان مربوطه، به‌ویژه هنگام برخورد باسیاست‌های عمومی) با توجه به راه‌حل‌هایی که در حال حاضر پیشنهادشده و به‌عنوان مشکل تصمیم‌گیری هستند و (2) فرصت برای تغییر در محدودیت‌ها.

بلک اسمیت و همکاران(Blacksmithe et al, 2019) به بررسی توانایی ذهنی عمومی و شایستگی تصمیم‌گیری ازلحاظ تئوری و تجربی پرداختند. یافته‌های تجربی نشان می‌دهد نمرات ارزیابی صلاحیت تصمیم‌گیری در بزرگ‌سالان، تا حد زیادی قابل‌تشخیص از توانایی ذهنی عمومی نیست.

رومان و همکاران (Roman et al, 2019) به بررسی معماری شناختی و شایستگی عصبی تصمیم‌گیری پرداختند. در این مطالعه مکانیسم‌های شناختی و عصبی صلاحیت تصمیم‌گیری در 283 بزرگ‌سال سالم بررسی‌شده است. ظرفیت مخاطب در برابر تعصبات استاندارد در تصمیم‌گیری بر اساس معیارهای: (1) مقاومت در برابر فریم، 2) شناخت هنجارهای اجتماعی، (3) اطمینان بیش‌ازحد، (4) اعمال تصمیم قوانین ، (5) ثبات در درک خطر ، و (6) مقاومت در برابر هزینه‌ها، بررسی‌شده است. نتایج حاکی از آن است که  صلاحیت تصمیم‌گیری بر اساس استدلال منطقی با عملیات شناختی همراه است.

آنیب (Anyebe, 2018) به بررسی یک مرور کلی از روش‌های مطالعه سیاست‌های عمومی پرداخت. اين مقاله تلاش می‌کند تا هر تئوري را با توجه به نقاط قوت و محدودیت‌های آن بررسي کند. این مطالعه بر منابع ثانویه جمع‌آوری داده‌ها متکی بود و نشان می‌دهد که نمی‌توان به‌طورکلی مشخص کرد، که کدام‌یک از این روش‌های نظری بهترین یا رضایت‌بخش‌ترین است چراکه هر رویکرد متمرکز بر جنبه‌های مختلف سیاست‌گذاری است و این امر برای درک بعضی شرایط یا حوادث مفیدتر از دیگران است. به نظر می‌رسد یک سیاست‌گذاری خوب، باید خلاقانه و انعطاف‌پذیر باشد.

 

روش‌شناسی پژوهش

این پژوهش با ماهیت کیفی و باهدف بررسی مؤلفه‌های شایستگی خط‌مشی‌گذاران در حوزه امنیت انجام گرفت. بر اساس لایه‌های پژوهش، اين تحقيق داراي رويكردي استقرايي و روشي كيفي است كه از مصاحبه و مطالب نظري موجود، به‌عنوان مواد اطلاعاتي استفاده می‌کند (Amiri et al, 2019). در اين پژوهش برای، گردآوری داده‌های کیفی از مصاحبه‌های نیمه ساختاریافته با خبرگان آشنا با موضوع پژوهش استفاده‌شده است. پژوهشگر با بررسی و مطالعه ادبیات موضوع و اقدام به طراحی سؤالات مصاحبه از نوع نیمه ساختاریافته نمود. بااین‌حال، به‌منظور امکان بیان آزاد نگرش‌ها و تجارب توسط افراد، سؤالات دارای ساختاری منعطف بود. نمونه پژوهش از خبرگان اين حوزه با نمونه‌گیری هدفمند از بين افراد جامع آماري انتخاب شد. به‌منظور نمونه‌گیری در بخش کیفی پژوهش با توجه به اهمیت موضوع پژوهش خط‌مشی گذاران حوزه امنیت انتخاب شدند. شایان‌ذکر است به‌منظور کارآمدی هر چه بیشتر، از نظرات نمایندگان باصلاحیتی از طیف‌های گوناگون استفاده شد، معیار مشارکت‌کنندگان در پژوهش داشتن تجارب مدیریتی در زمینه تدوین، اجرا و ارزیابی خط‌مشی در حوزه امنیت بودند. بر این اساس در گام اول فهرستی از افراد موردمطالعه در حدود 20 نفر برای مصاحبه انتخاب شدند که از طریق تماس تلفنی، مکاتبه با نامه رسمی و مراجعه حضوری با آن‌ها برای انجام مصاحبه، در پایان هر مصاحبه از فرد مصاحبه‌شونده درخواست می‌شد که پیشنهاد‌ها خود را در زمینه موضوع موردپژوهش و انجام بهتر مصاحبه‌ها مطرح نمایند. فرایند مصاحبه ادامه پیدا کرد به‌گونه‌ای که دیگر به یافته‌های مصاحبه چیزی اضافه نمی‌شد به عبارتی پاسخ‌های مطرح‌شده تکرار می‌شدند. در جدول (1) مشخصات جمعیت شناختی مصاحبه‌شوندگان آمده است.

 

جدول 1 – ویژگی‌های مشارکت‌کنندگان (مصاحبه‌شوندگان) پژوهش

کد	جنسیت	مدرک تحصیلی	رشته تحصیلی	سمت سازمانی
D1	مرد	دکتری	زبان و ادبیات فارسی	نماینده فریدون‌شهر و چادگان و میاندشت دوره یازدهم مجلس شورای اسلامی
D2	مرد	دکتری	فناوری اطلاعات	ریاست مرکز آپا دانشگاه دولتی شهرکرد
D3	مرد	دکتری	حقوق	فرماندار اردل- استاد دانشگاه رشته حقوق
D4	مرد	دکتری	مکانیک	نماینده دوره هشتم مجلس شورای اسلامی
D5	مرد	دکتری	حقوق	مدیرکل بازرسی-رسدگی به شکایات
D6	مرد	کارشناسی ارشد	علوم سیاسی	مدیرکل سیاسی و انتخابات-معاون مدیرکل انتظامی استان چ و ب
D7	مرد	کارشناسی ارشد	علوم سیاسی	نماینده استان چ وب دوره یازدهم مجلس شورای اسلامی
D8	مرد	دکتری	علوم ارتباطات	نماینده استان چهارمحال و بختیاری. دوره هشتم عضو کمسیون امنیت ملی
D9	مرد	دکتری	حقوق	عضو هیئت علمی دانشگاه
D10	مرد	دکتری	مدیریت	عضو هیئت علمی دانشگاه
D11	مرد	دکتری	اقتصاد	نماینده فعلی حوزه اصفهان در مجلس شورای اسلامی
D12	مرد	فوق‌لیسانس	علوم سیاسی	معاون امنیتی اداره کل اطلاعات-استاد دانشگاه
D13	مرد	فوق‌لیسانس	مدیریت	نماینده حوزه اردل، فارسان و کوهرنگ وکیار در مجلس شورای اسلامی
D14	مرد	دکتری	اقتصاد	نماینده فعلی حوزه اصفهان در مجلس شورای اسلامی
D15	مرد	فوق‌لیسانس	مدیریت	عضو هیئت علمی دانشگاه
D16	مرد	فوق‌لیسانس	مدیریت	عضو هیئت علمی دانشگاه

 

در این پژوهش به تحلیل یافته‌ها نظریات اندیشمندان و متخصصان و خط‌مشی گذاران حوزه امنیت که با مصاحبه کامل تا رسیدن به اشباع جمع‌آوری‌شده، اختصاص یافت. در این قسمت پژوهشگر ضمن تعهد و وفاداری و محرمانه نگه‌داشتن نام افراد، نظریات مختلف مصاحبه‌شوندگان را با استفاده از نظریه داده بنیاد که یکی از راهبردهای پژوهش کیفی محسوب می‌شود و از طریق آن نظریه بر مبنای مفاهیم اصلی حاصل از داده‌ها شکل می‌گیرد. پژوهشگر نخست كدگذاري باز روي اطلاعات انجام داده و سپس بر اساس وجوه مشترك، کدها را دسته‌بندی کرده و با استفاده از داده‌ها چارچوب اولیه‌ای مفاهيم را ایجاد نموده است.

با توجه به اینکه در خصوص شایستگی خط‌مشی گذاران در حوزه امنیت پیشینه‌ای وجود نداشت و هدف این پژوهش که بررسی مؤلفه‌های شایستگی خط‌مشی گذاران در حوزه امنیت است، نظریه داده بنیادی به کار گرفته‌شده است. استراتژی پژوهش نظریه داده بنیاد با رویکرد استراوس و کوربین است. بعد از تدوین کامل مصاحبه‌ها، کل مصاحبه‌ها تبدیل به گزاره شد که با کدگذاری باز، به هر گزاره یک کد اختصاص یافت و کدهای مشابه در مرحله کدگذاری محوری دسته‌بندی و تجمیع شد و برای هر دسته مقوله محوری مشخص تخصیص داده شد. در ابتدا، مقوله اصلی و مقوله فرعی گردآوری شد و درنهایت در مرحله کدگذاری گزینشی (انتخابی) با تحلیل دقیق و نحوه ارتباط مقوله‌ها باهم، به مقوله فرعی تقلیل یافته و مؤلفه‌های نهایی شایستگی خط‌مشی گذاران احصاء شد.

در انتهاي مراحل كدگذاري، مؤلفه‌های نهايي پژوهش، بر اساس درك تفسيري دقيق پژوهشگر و دیدگاه‌ها، ارزش‌ها، باورها، احساسات، پیش‌فرض‌ها و ایدئولوژی‌های مصاحبه‌شوندگان ارائه شد. براي تعيين درجه وثوق پذيري نتايج كه در پژوهش‌های كيفي معادل پايايي و روايي در پژوهش‌های كمي است، از شیوه‌های مختلفي استفاده شد (کانلی، 2016)؛ بنابراین براي وثوق پذيري پژوهش از چهار شاخص استفاده شد؛

باورپذيری: اين اصل به دو شيوه اعمال شد؛ در این پژوهش باورپذیری به‌وسیله تحلیل‌های انجام‌شده در حین پژوهش، درگیری طولانی‌مدت، ارائه بازخورد از مشارکت‌کنندگان و یافته‌های پژوهش تأمین گردید. همچنين پژوهشگر در تمام مصاحبه‌ها در تلاش بود كه جست‌وجو كنند متعددي براي داده‌های مصاحبه‌ها باشد.

اطمینان‌پذیری: در تمامي مراحل پژوهش یادداشت‌برداری انجام شد و جزئيات بسياري از كارها تا مرحله پاياني كار به دست آمد.

تأییدپذیری: برای تأمین تأییدپذیری  پژوهش از استراتژی ارائه  جزئیات روش‌ها و داده‌های پژوهش استفاده‌ شده است تا امکان ارزیابی روش‌های گردآوری و تحلیل داده‌ها برای  پژوهشگران دیگر و خوانندگان  فراهم  شود. همچنین روش‌ها و تصمیم‌های مربوط به پژوهش مستندسازی شده تا امکان رسیدگی توسط دیگر پژوهشگران فراهم  شود.

انتقال‌پذیری: براي  اين  منظور  مراحل تحليل داده‌های  مصاحبه  تكرار  شد؛ همچنين داده‌های هر مرحله  مقايسه و بررسي شد تا اطمينان حاصل شود كه مراحل تحليل بدون سوگيري انجام‌شده است. همچنین دو روش نمونه‌گیری به‌کاررفته در این تحقیق بر اساس نظر تدلی و یو ((Teddlie & Yu, 2007 نمونه‌گیری با حداکثر تنوع و نمونه‌گیری بر مبنای اعتبار مصاحبه‌شوندگان انجام گرفت که درنتیجه انتقال‌پذیری نتایج تحقیق را تائید می‌کند.

 

تجزیه‌وتحلیل داده‌ها

بر اساس مراحل ذكرشده در قسمت روش‌شناسی، پس از انجام مصاحبه‌ها فرايند كدگذاري شروع می‌شد و در طي آن مقوله‌های اصلي و فرعي شناسايي می‌شدند. كدگذاري داده‌های حاصل از مصاحبه‌ها به روش داده بنياد طی سه مرحله كدگذاري براز، كدگذاري محوري و كدگذاري انتخابی انجام گرديد كه مشروح آن در زير ذكر گرديد: کدگذاری باز: در نخستين مرحله از كدگذاري تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از طریق کدگذاری باز انجام شد. در مرحله اول با استفاده از کدگذاری باز، با مراجعه به کدهای اولیه استخراج‌شده از مصاحبه‌ها (کدگذاری نکات کلیدی)، کدهایی که به موضوعی مشترک اشاره داشته گروه‌بندی‌شده‌اند پس از استخراج مفاهیم و در راستای آن با مقایسه و طبقه‌بندی آن‌ها نیز مقوله‌ها تعیین می‌شود در مرحله کدگذاری باز تعداد 198 کد از 16 مصاحبه به دست آمد و مطالب نامرتبط و تکراری حذف گردید، در جداول (2) به بخشی از کدها اشاره‌شده است.

 

جدول 2-بخشی از مفاهیم استخراج‌شده و کدهای مفهومی حاصل از مصاحبه‌ها

مفاهیم استخراج‌شده

کدگذاری باز

1-برای هر تصمیم‌گیری، تصمیم‌گیرنده باید یکسری ویژگی‌هایی داشته باشد حال این تصمیم گیر وقتی در سطح ملی و در مقام یک نماینده تصمیم‌گیری می‌کند، مقوله‌ی داشتن شایستگی خیلی بااهمیت‌تر خواهد بود. 2-مهم‌ترین ویژگی خط‌مشی گذاری در سطح نماینده، تعهد به قول و قراری است که به مردم داده است. 3-دچار روزمرگی نشدن 4-به‌روز بودن اطلاعات فرد خط‌مشی گذار 5- تخصص داشتن برای پیگیری کار مردم حوزه انتخابیه 6-شفاف بودن میزان دارایی‌های خط‌مشی گذاری در راستای پاک دستی فرد خط‌مشی گذار 7-شجاعت خط‌مشی گذار به این معنی در جهت حفظ حقوق ملت و دفاع از قانون اساسی شجاعت بیان و اعلام مواضع را داشته باشد. 8-انتقادپذیر بودن و مشورت با اهل آن 9-صرفه و صلاح مردم را ببیند 10- در مسائل عمومی باید مواضع قانونی خود را با شجاعت و با صراحت، خط‌مشی گذار اعلام کند 11-تعهد و پای بندی به آنچه در خصوص نظام می‌گوید. 12-برنامه داشتن برای دستور کارهای اجرای امور امنیتی و برنامه داشتن برای جلسات و ارتباطاتی که مجلس با دولت خواهد داشت 13-اطلاعات دقیق و گسترده داشتن خط‌مشی امنیتی 14-حفاظت از منابع سایبری را مورد تأکید قرار دهد 15-متخصص بودن افراد و خط‌مشی گذاران حوزه امنیت 16- خط‌مشی گذاران باید در حوزه امنیت نگاه بومی داشته باشند. 17-اعتقاد به استفاده از ابزارهای بومی در حوزه‌های امنیتی 18-دید بومی‌سازی شده نسبت به زیرساخت‌های امنیتی با توجه به حساسیت به وجود آمده در کشور 19-مشورت گرفتن خط‌مشی گذار از متخصصین سایر حوزه‌ها (علوم سیاسی –روانشناسی – جامعه‌شناسی) 20-دید مثبت داشتن و توجه به حوزه سایبری به‌عنوان فرصت نه تهدید صرف

1-شایستگی خط‌مشی گذاری 2-تعهد به قول و قرار با مردم 3-عدم روزمرگی 4-به‌روز بودن اطلاعات 5-تخصص در امر خط‌مشی گذاری 6-شفاف بودن دارایی‌ها و پاک دستی و صداقت 7-شجاعت داشتن 8-انتقادپذیر بودن 9-به صلاح کشور اندیشیدن 10-بیان مواضع قانونی با صراحت و شجاعت 11-تعهد و پایبندی به‌نظام 12-داشتن برنامه مدون برای اجرای امور امنیتی 13-اطلاعات باید دقیق و گسترده 14-حفاظت از منابع سایبری 15-متخصص بودن در حوزه امنیت 16-داشتن نگاه بومی خط‌مشی گذار 17-استفاده از ابزارهای بومی 18-بومی کردن زیرساخت‌های امنیتی 19-مشورت گرفتن از سایر متخصصان 20- استفاده از تمام فرصت‌های به وجود آمده در حوزه سایبری

 

کدگذاری محوری: در مرحله بعد کدهای اولیه گردآوری‌شده از مصاحبه‌ها به علت تعداد فراوانی آن‌ها و قرابت معنایی به کدهای ثانویه و نهایی تبدیل شدند. در ادامه روند تحقیق، هر یک از کدهای نهایی به یک کد مفهومی تبدیل شدند و مفاهیم در طبقه‌های فرعی ساماندهی می‌شود. کدگذاری محور عمل مرتبط کردن مقوله‌ها با زیر مقوله‌ها در راستای ویژگی‌ها و ابعاد آن‌ها است. در اين مرحله 198 کد مفهومی به 148 کدباز تعدیل یافت سپس کدهای تعدیل‌شده به 71 كد محوري طبقه‌بندی شدند.

کدگذاری انتخابی: کدگذاری انتخابی، مقوله محوری را به شکلی نظام‌مند به دیگر مقوله‌ها ربط می‌دهد. این امر از طریق کشف مقوله مرکزی صورت می‌گیرد، مقوله مرکزی، نتایج بررسی و تحلیل را در قالب یا عبارت کوتاه متشکل از چندین کلمه بیان می‌کند (Strauss & Corbin, 2016). از مفاهیم به‌دست‌آمده، کدگذاری محوری انجام می‌گیرد که به طبق مدل پارادایمی استراوس و کوربین، پدیده، شرایط علی، شرایط مداخله‌گر، شرایط زمینه‌ای و استراتژی‌ها و پیامدها انجام می‌شود. در این پژوهش بر اساس نظر مصاحبه‌کنندگان، مؤلفه‌های زیر به‌عنوان شایستگی خط‌مشی گذاران در حوزه امنیت شناسایی شدند. در این مرحله وقتی كدگذاري باز و محوري اتمام یافت؛ کدها به دسته‌بندی کلی‌تری، طبقه‌بندی شد، به این صورت که طبقه محوري به شکل سیستماتیک به طبقه‌های بزرگ‌تری دریک چارچوب ارائه كرده و گروه‌های ایجادشده با يکديگر مقايسه شدند تا گروه‌های اصلی و ابعاد هر يک شناسايی و استخراج گردد البته در اين مرحله مراجعه به ادبيات نظري پژوهش كمک به هرچه دقیق‌تر شدن طبقه‌بندی‌ها كرد بعد از تحليل و بازنگري كدهاي محوري، 17 گروه كد انتخابی شناسايی شد: نتايج كدگذاري محوري، کدگذاری انتخابی و ابعاد در جدول (8) آورده شده است:

 

جدول 3 - کدگذاری محوری، کدگذاری انتخابی و ابعاد

کدگذاری محوری	کدگذاری گزینشی	ابعاد
1-توانایی کاربرد و استفاده از منابع سایبری 2-توانایی استحصال و کاربرد اطلاعات جدید و به‌روز امنیتی 3-تسلط به فرایندهای سازمانی 4- توانایی سطح‌بندی کدها و ابعاد امنیت	توانمندسازی	عوامل محوری
5-داشتن تخصص درخواه مسائل امنیتی 6- داشتن پتانسیل فردی برای بومی‌سازی مسائل امنیتی 7-شناخت نقاط قوت و ضعف استقرار امنیت 8- شناسایی تهدیدها و فرصت در امور امنیت	تخصص
9- حفظ زیرساختی‌های امنیتی 10-عملکرد هدفمند و ساختاریافته در راستای حفظ زیرساخت‌های امنیتی 11- حفظ اسرار و حفاظت از منابع سایبری در حوزه‌های امنیت	حفاظت از زیرساخت‌های امنیتی
12-بالابود روحیه تعامل فردی و گروهی و سازمانی و برقراری ارتباط مؤثر با حوزه‌های امنیتی 13- تعامل تیمی و توان تیم سازی	تعامل و ارتباطات	عوامل علی
14- مشورت با خط‌مشی گذاران ارشد در حوزه امنیت 15-داشتن روحیه مشورت گیری و مشورت پذیری از آگاهان حوزه امنیت 16-مشورت با مرکز علمی و دانشگاهی	مشورت پذیری
17-استفاده از نظرات و پیشنهاد‌ها 18-استفاده از تجارب و تحقیقات پژوهشگران خوزه امنیت و سیاست 19-توانایی ارتباط با نخبگان و صاحب‌نظران 20- توانایی بهره‌گیری از منابع خارجی 21-انتقادپذیری	استفاده از تجارب نخبگان و صاحب‌نظران
22-وجود اخلاق‌مداری و تقوا 23-خدامحور عمل کردن 24-کلیشه‌ای عمل نکردن 25-نگاه استوانه‌ای و منشوری نداشتن 26-عدم وجود تعارض منافع	اخلاق‌مداری	شرایط زمینه‌ای
27-بی‌طرفی و جامع‌نگر بودن 28-عدم وجود منفعت‌طلبی و عملکرد جناحی 29-عدم توجه به نظرات دولت‌های متخاصم 30-دوری جستن از اغراض شخصی 31- عملکرد فراجناحی داشتن	بی‌طرفی
32-قانون‌مند عمل کردن 33-اعلام شفاف و صریح مواضع قانونی 34-عدم استفاده از رانت 35-نگاه عمیق و ریشه‌ای به مسائل امنیتی 36-قانون‌مند عمل کردن 37-قانون پذیر بودن 38-عدالت محوری در حوزه امنیت	رعایت الزامات قانونی
39-در نظر گرفتن امنیت روانی مردم 40-توجه به نقش محوری مردم 41-رصد کردن نارضایتی‌های مردم 42-اندیشیدن به خواست‌های مردم و عمل کردن به آن 43-تعهد به قول قرار با مردم جامعه 44-ارزش و احترام برای همه مردم و نگاه به آنان 45-حفاظت و دفاع از حقوق مردم	منزلت افزایی به سرمایه مردمی	راهبردها
46- استفاده از مهارت‌های همگانی نیروی انسانی 47- توسعه و رشد مهارت‌ها و استعدادهای برتر جهت استفاده در موقعیت‌های مهم 48-نهادینه کردن یادگیری مهارت‌های مرتبط با مسائل امنیتی	بهره‌گیری از مهارت‌ها و استعدادهای برتر
49-بهره‌گیری از بخش‌های فرا سازمانی مثل بخش خصوصی 50- استفاده از تفکرات مغایر با سایر تفکرات گروه‌های امنیتی موجود	استفاده از تفکرات بخش‌های فرا سازمانی
51-تعهد به کار و تلاش 52-پاک‌دامنی و سلامت در کار 53-داشتن تقوا و تعهد در عملیات امنیتی کلان 54-روحیه مبارزه با فساد 55-تطمیع نشدن توسط سایر دولت‌ها	اعتقاد و التزام به مسائل امنیتی	شرایط مداخله
56-شناسایی رابطه بین دین و سیاست‌های امنیتی 57- صادق بودن در گفتار و کردار 58- داشتن تفکر ولایی 59-آگاهی از علوم دینی 60-مبنای الهی داشتن 61-آگاهی از سیره پیامبر	باور و نگرش دینی
62-توسعه و بهبود خط‌مشی گذاری امنیتی 63- تسهیل پیچیدگی‌های خط‌مشی گذاری 64- بهبود سرعت آگاهی‌ها نسبت به ابعاد ملی و بین‌المللی امنیت	ارتقا و تسهیل جایگاه مسائل امنیتی	پیامدها
65- وفاداری به ارزش‌ها و هنجارهای پنهان خط‌مشی گذاری‌های امنیتی 66- احساس تعلق به مسائل امنیتی و کمک به پیشرفت و اعتلای فرهنگ امنیتی 67- دل‌بستگی به ارائه راه‌حل برای مسائل امنیتی	وفاداری و دل‌بستگی سازمانی
68- کلان نگر بودن در حوزه امنیت 69- توان و قدرت نگاه جامع به مسائل امنیتی 70-مسئله محور عمل کردن 71-کلان نگر بودن	تغییر نگرش

 

در پايان مراحل کدگذاری، با در نظر گرفتن الگوي پارادايمی در پژوهش نظريه داده بنياد، كدهاي استخراج‌شده يکپارچه شد (شکل1).

 

 

شکل 1. مدل نهایی پژوهش

 

بحث و نتیجه‌گیری

 آنچه مشخص است امنیت موضوع بسیار مهمی در دنیای امروز است و استفاده از افراد شایسته نقش محوری در مباحث امنیتی دارند و مجذوب کردن و رضایتمندی این طیف افراد، شاخصی مهم برای سنجش امنیت محسوب می‌شود. امنیت از وظایف اصلی دولت‌ها است و نیاز به شناسایی شایستگی خط‌مشی‌گذاران در این حوزه ضروری است. در این راستا، پژوهش یکی از روش‌های فهم خط‌مشی‌گذاران است که به مدد حوزه امنیتی می‌آید. يكي از پژوهش‌های مهم در اين راستا بررسی مؤلفه‌های شایستگی خط‌مشی‌گذاران است؛ بنابراین، این پژوهش را که با عنوان بررسی مؤلفه‌های شایستگی خط‌مشی گذاران در حوزه امنیت انجام شد را می‌توان به‌عنوان نخستین پژوهش کاربردی در حوزه امنیت کشور دانست که هم‌اکنون باوجود توطئه‌های دشمن از اهمیت خاص و ارزش استراتژیک در مقوله امنیت برخورداراست. در خصوص تصمیمات و خط‌مشی‌های امنیتی مطالعات مختلفی در دسترس است که عوامل مختلف را با جزئیات زیاد موردبحث قرار می‌دهند، اما دیدگاه یکپارچه درباره شایستگی خط‌مشی گذاران را شامل نمی‌شوند، کاستی‌هایی در ادبیات شایستگی خط‌مشی گذاران در حوزه امنیت وجود دارد، اکثر دیدگاه‌ها و مطالعات مشکل اصلی خط‌مشی‌گذاران در حوزه امنیت را شناسایی کردند.

مقوله‌های محوری (توانمندسازی، تخصص، حفاظت از زیرساخت‌های امنیتی): برای دولت‌ها ضروری است که امنیت زیربنایی خود را در برابر حملات آسیب‌رسان ایمن نگه‌دارند، درگذشته، امنیت صرفاً یک نگرانی داخلی بود و بنابراین، مسئولان امنیتی مسائل امنیت در دولت را به عهده داشتند، اما این نظر در جوامع امروز شکست‌خورده است؛ بنابراین، امروزه، خط‌مشی گذاران امنیتی کاملاً مسئول و پاسخگویی به مسائل امنیتی در تمام خارج و داخل هستند در مواردی در صورت نداشتن تخصص و توانمندی و نادیده گرفتن اهمیت زیرساخت‌های امنیتی عواقبی را برای دولت‌ها به بار می‌آورد؛ بنابراین این شاخص‌های کلیدی امنیتی، هستند که تأثیر مستقیمی بر وضعیت امنیتی دارند. به دلیل ارتباط مستقیم با مفهوم امنیت، این عوامل به‌عنوان شاخص‌هایی از وضعیت واقعی امنیت یک دولت در نظر گرفته می‌شوند. مدیریت امنیت باید اقدامات متقابلی را برای بهبود فعال این عوامل اجرا کند. این‌ها به دلیل تأثیر مستقیم آن‌ها مهم‌ترین عوامل هستند و همچنین یک ابزار ارتباطی در نظر گرفته می‌شود که تأثیر برخی از خطرات را برای خط‌مشی گذاران امنیت توصیف می‌کند. نتایج این پژوهش با نتایج بلک اسمیت و همکاران (Blacksmithe et al, 2019) که به بررسی توانایی ذهنی عمومی و شایستگی تصمیم‌گیری ازلحاظ تئوری و تجربی پرداختند، همخوانی دارد. همچنین با نتایج کاویانی و همکاران (Kaviani et al, 2020) در پژوهشی با عنوان «طراحی مدل شایستگی کارکنان در حوزه امنیت سایبری»، مطابقت دارد.

شرایط علی (تعامل و ارتباطات، مشورت پذیری، استفاده از تجارب نخبگان و صاحب‌نظران): به‌منظور تعامل و ارتباطات، مشورت پذیری، استفاده از تجارب نخبگان و صاحب‌نظران و آشنایی آن‌ها با نیازها و مسائل امنیتی و ترغیب آنان به کار تعامل و مشورت پیرامون مسئله‌های امنیتی ملی و بین‌المللی از تشکیل هسته‌های تعاملی و مشورتی پشتیبانی می‌کند. در موارد مهم و با تشخیص اعضای مشورتی، امکان بهره‌مندی از تخصص سایر افراد صاحب‌نظر برای سیاست‌گذاران امنیتی فراهم شود. نتایج این پژوهش با نتایج آنیب (Anyebe, 2018) نظریه نخبگان، نظریه گروهی، نظریه سیستم‌های سیاسی و نهادگرایی، تجزیه‌وتحلیل خروجی سیاست، نظریه افزایشی و نظریه انتخاب منطقی که عمدتاً به سیاست‌گذاری عمومی به‌عنوان یک فرایند مرتبط است را مدنظر قرار داده، منطبق است. همچنین با نتایج پژوهش لیوانگ(Liwang et al, 2022) با عنوان«توسعه دفاعی: نقش همی‌آفرینی در پر کردن شکاف بین خط‌مشی گذاران و توسعه فناوری» در برخی مؤلفه‌ها همخوانی دارد.

راهبردها (منزلت افزایی به سرمایه مردمی، بهره‌گیری از مهارت‌ها و استعدادهای برتر و استفاده از تفکرات بخش‌های فرا سازمانی): ساختارهای امنیتی طوری است که خط‌مشی گذاران شایسته باید با منزلت افزایی به سرمایه مردمی، بهره‌گیری از مهارت‌ها و استعدادهای برتر و استفاده از تفکرات بخش‌های فرا سازمانی، راهبردهای خط‌مشی گذاری امنیتی را شناسایی و عوامل موفقیت در امنیت احصاء نمایند، برای این مهم نیاز به شناخت جامع اطلاعات امنیتی است تا کاستی‌های فعلی کمتر شود. نتایج این پژوهش با برخی مؤلفه‌های رمضان شمس و همکاران(Ramzan Shams and et al, 2021) در پژوهشی با عنوان «ابعاد و مؤلفه‌های الگوی ارزیابی خط‌مشی‌های امنیت عمومی در نیروی انتظامی» تا حدودی هم‌راستا است.

شرایط زمینه‌ای (اخلاق‌مداری و بی‌طرفی): اخلاق‌مداری و بی‌طرفی در بین خط‌مشی گذاران امنیت بر اجرای موفقیت‌آمیز یک سیستم مدیریت امنیت تأثیر مؤثری می‌گذارند به‌عنوان عواملی برای نشان دادن وضعیت تعریف‌شده برای اتخاذ تصمیمات مدیریتی مناسب در زمینه امنیت یک دولت باید در نظر گرفته شوند. اگر در سیاست‌های امنیتی بی‌طرفی باشد، عملکرد امنیتی موفقی را برای دولت تضمین می‌کند. با توجه به اینکه ادبیات کنونی عمدتاً به عوامل زیرساختی می‌پردازد که به‌طور جداگانه بر امنیت تأثیر می‌گذارند، بنابراین لازم است که برای اخلاق‌مداری و بی‌طرفی برای خط‌مشی گذاران برجسته شود.

نتایج این پژوهش با مؤلفه‌های دانایی‌فرد و همکاران(Danaeifard et al, 2012) در پژوهشی تحت عنوان«چارچوبی برای شناسایی شایستگی‌های خط‌مشی گذاران ملی(نمایندگان مجلس قانون‌گذاری) همخوانی دارد.

شرایط مداخله‌گر (اعتقاد و التزام به مسائل امنیتی و باور و نگرش دینی): نتایج پژوهش نشان می‌دهد که شاخص‌های امنیتی کلیدی برای بهبود وضعیت امنیت خط‌مشی گذاران التزام به‌نظام و باور و نگرش دینی مهم هستند. با توجه به اهمیت اعتقاد و التزام به مسائل امنیتی و باور و نگرش دینی در میان خط‌مشی گذاران، لازم است برای بهبود مستمر و نظارت بر وضعیت امنیت به‌صورت ساختاریافته، به این مفاهیم توجه شود. نتایج این پژوهش با برخی مؤلفه‌های پژوهش نوریان و سرخیل (Nooryan and Sarkhil, 2018) با عنوان «اعتبار امنیت در سیاست‌گذاری عمومی حقوق جزایی اسلام» تا حدودی هم‌راستا است.

پیامدها (ارتقا و تسهیل جایگاه مسائل امنیتی، وفاداری و دل‌بستگی سازمانی و تغییر نگرش): لازم است خط‌مشی‌گذاران با ارتقا و تسهیل جایگاه مسائل امنیتی، وفاداری و دل‌بستگی سازمانی و تغییر نگرش دیدگاه جامعی در مورد این مؤلفه‌ها داشته باشند، جایگاه مسائل امنیتی، وفاداری و دل‌بستگی سازمانی خط‌مشی‌گذاران و نگرش آنان، همچنین تأثیر این مفاهیم بر وضعیت امنیتی یک سازمان هنوز یک شکاف در تحقیقات است؛ بنابراین می­توان با شناسایی عوامل کلیدی، ارزیابی آن‌ها و بررسی وابستگی‌های متقابل، یک مدل جامع برای ارتقا مسائل امنیت ایجاد کرد و درنتیجه تصمیمات امنیت خوبی را ارائه داد. نتایج این پژوهش با نتایج دوبری و همکاران(Dewberry et al, 2013) که شایستگی‌های تصمیم‌گیری در زندگی روزمره با توجه به نقش‌های سبک‌های شناختی عمومی، سبک‌های تصمیم‌گیری و شخصیتی را بررسی گردند، منطبق است.

 

References:

Albetkova, A., Chaignat, E., Gasquet, P., Heilmann, M., & Isadore, J. (2019). A Competency Framework for Developing Global Laboratory Leaders. Frontiers in Public Health, 7, 1-6.

AL-Dosari, K., Hunaiti, Z., & Balachandran, W. (2023). Systematic Review on Civilian Drones in Safety and Security Applications. Drones, 7(3), 210.

Amiri, Mojtabi, Nowrozi Seyyed Hosseini, Rasool (2019). An introduction to qualitative research methods in sports. Tehran: Tehran University Press( in Persian(.

Anderson, R. J., & Adams, W. A. (2019). Scaling leadership: Building organizational capability and capacity to create outcomes that matter most. John Wiley & Sons.

Anyebe, Adam A. (2018) An overview of approaches to the study of public policy. e-BANGI: Jurnal Sains Sosial dan Kemanusiaan, 13 (1). pp. 1-14. ISSN 1823-884x.

Armstrong, M. & Brown, D. (2006). Strategic Reward: Making it Happen. Kogan Page. Baimenov, Alikhan; and Panos Liverakos (Eds.) (2019) Public Service Excellence in the 21st Century. Singapore: Palgrave Macmillan.

Bakhshi, Abdullah (2015). Information and security in books and traditions. Tehran Institute of Printing and Publishing Faculty of Information.-Ragheb Esfahani.

Blacksmitha, Nikki. Behrend, Tara. Dalalb. Reeshad. General. Theodore L. Hayes (2019).mental ability and decision-making competence: Theoretically distinct but empirically.Contents lists available at Science Direct.Personality and Individual Differences.journal homepage: www.elsevier.com/locate/paid.

Brennan, M.G. (2019). Global Competency in Public Administration. Global Encyclopedia of Public Administration, Public Policy, and Governance, 4(2), 1-22.

Brilingaite, Agne., Linas, Bukauskas & Aušrius, Juozapavicius.(2020). A framework for competence development and assessment in hybrid cybersecurity exercises. Computers & Security,88,1-13.

Brown, T. A. (2018). Confirmatory factor analysis for applied research. New York, NY: The

Connelly, L. M. (2016). Trustworthiness in qualitative research. Medsurg nursing, 25(6), 435.

Crane, B., & Hartwell, C. J. (2019). Global talent management: A life cycle view of the interaction between human and social capital. Journal of World Business, 54(2), 82-92.

Dad Mohammadi, Abbas, Shafiei, Ismail, Golshani, Alireza. (2021). The effect of drug trafficking on the social security of citizens with the mediating role of public policy, Police Science Research Quarterly, 23(1), 1-33.) in Persian(.

Danaeifard H, Azar A,& Shirzadi M.(2012). A Framework for Identifying National Policymaker’s Qualifications (Members of Parliament),  Scientific Quarterly Journal of Majlis& Rahbord.19(70),5-35

Daneshfard k m.(2015). Basics of public policy making, Tehran, Publication: Niaz Danesh. Second edition.

Dergiades T H, Milas C. Mossialos E. Panagiotidis T.(2020). Effectiveness of government policies in response to the COVID-19 outbreak, SSRN Electronic Journal:pp 1-22.

Dewberry, Chris, Juanchich, Marie and Narendran, S. 2013. Decision-making competence in everyday life: The roles of general cognitive styles, decision-making styles and personality. Personality and Individual Differences. 55 (7), pp. 783-788. https://doi.org/10.1016/j.paid.2013.06.012

Diesch, Rainer, Pfaff, Matthias, Krcmar, Helmut.(2020). A comprehensive model of information security factors for decision-makers, Computers & Security, 92, 101747.

Eftekhari, Asghar, Dobirian Fardin. (1402). Determining the national security dimension prioritization system in the Islamic Republic of Iran, National Security Quarterly, 14(52), 9-46.) in Persian(.

Ferretti,Valentinal.Pluchinotta,Irene.Tsokias,Alexis(2019).Studying the generation of alternatives in public policy making processes. EuropianJornal of Operattinal Research.vol.273.Issue.1

Figueiredo, P. C. N., Sousa, M. J., Tomé, E. (2023). Integrative model of the leader competences. European Journal of Training and Development, 47(5/6), 533-564.

Fletcher, M., Burnside, R., & Pink-Harper, S. (2019). Determining the Level of Cultural Competence of College Police Departments: A Study of Three Different Campuses. Journal of Public Management & Social Policy, 26(1), 1-17.

Gaurav, J. (2023). Career success in an ambiguous work environment: Competencies for high performers. DOI:10.13140/RG.2.2.15467.52006.

Goleman, D., & Boyatzis, R. (2018). Emotional intelligence has 12 elements. Which do you need to work on. Harvard Business Review, 84(2), 1-5.

Guilford Press.

Harbo Frederiksen Marianne, Wolf, Patricia, Klotz Ute.(2024). Citizen visions of drone uses and impacts in 2057: Far-future insights for policy decision-makers, Technological Forecasting & Social Change, 204 (2024) 123438.

Johanson, Jan-Erik. (2018). Strategy formation and policy making in government.

Kaviani H , Mirsepasi N,& Memarzadeh Tehran G.(2020). Designing an employee competency model in the field of cyber security , Quarterly Journal of Interdisciplinary Studies in Strategic Knowledge, 10(41), 298-273.

Kruyen P M,  Van Genugten M.(2020). Opening up the black box of civil servants’ competencies, Public Management  22(3),1-23.

Lazzari, Z. (2018). Types of Competency Models. Retrieved June 29, 2020, from https://smallbusiness.chron.com/types-competency-models-15377.html. 

Liwång, Hans.(2022). Defense development: The role of co-creation in filling the gap between policy-makers and technology development, Technology in Society, 68 (2022) 101913.

Macnamara, J. (2018). Competence, competencies and/or capabilities for public communication? A public sector studies. Asia Pacific Public Relations Journal, 19, 16-40.

Metcalf, G.S., Kijima, K., & Deguchi, H. (2019). Handbook of Systems Sciences: Springer Singapore, Imprint: Springer.

Moslinejad, Abbas. (2019). Presenting the theoretical framework of erosion strategy in national security policy making, Politics Quarterly, 50(3), 967-989.) in Persian(.

Mubin, F., & Roziqin, A. (2018). Meritocracy of Bureaucracy in Indonesia. International Journal of Social Science and Humanity, 8(8), 241-246.

Noorian, Mehdi, Sarkhil Behnam. (2018). Validity of security in the public policy of Islamic criminal law, Scientific quarterly of interdisciplinary studies of strategic knowledge, 9(35), 310-287.) in Persian(.

Palagi,Shaye. Javernic,Will(2019).Institutional constraints influencing relocation decision making and implementation. InternationalJornal Disaster Risk Rduction.vol.33

Pourkarimi, Javad, Azizi Mahsa. (2024). Competencies of leaders in turbulent environments (a meta-combination study), Public Administration Quarterly, 16(3), 601-631.) in Persian(.

Qarabaghi, Maitham, Moghimi Seyyed Mohammad, Latifi Maitham. (2021). Meta-combination of the implementation of public policies in Iran, Journal of Public Policy. 7(3). 243-260.) in Persian(.

Rajakumar, P. V. & Yasodha, R. (2023). Employee Competency and Understanding Capability in Gear Manufacturing Companies in Coimbatore, Tamil Nadu. Asian Journal of Management, 14(2), 113-117.

Ramadan Shams, Amir Hossein, Esmaili, Ahmad Reza, Beheshtifar, Malika. (2021). Dimensions and components of the evaluation model of public security policies in the police force of the Islamic Republic of Iran, Quarterly Journal of Resource Management in the Police Force, 36, 257-285.) in Persian(.

Razavinejad, Seyed Amin. (2018). Designing a strategic model for internal security policymaking in the Islamic Republic of Iran, Majlis and Strategy Quarterly, 26(97), 444-409.) in Persian(.

Roman,Francisco. Colom, Roberto.Hilman.CharlesH.Barbey,Arin(2019). Cognitive and neural architecture of decision making competence.NeuroImage.Vol.199.

Strauss, Anselm; Corbin, Juliet. (2016). Fundamentals of Qualitative Research;Techniques and Stages of Production of Field Theory, Translated by Ebrahim Afshar, Fifth Edition, Tehran, Ney Publis

Teddlie C, F.Yu. 2007. Mixed Methods Sampling: ATypology With Exampies.Journal of Mixed Methods RESEARCH: pp 77-100.

Weible Ch, Nohrstedt D. Cairney P. Carter D. Crow D. Durnova A.(2020). COVID-19 and the policy sciences: Initial reactions and perspectives, Nature Public Health Emergency Collection, 18(1):pp 1-17.

Whitman, Michael.(2018). Industry Priorities for Cybersecurity Competencies. Journal of The Colloquium for Information System Security Education (CISSE). 6(1), 1-21.

Wijaya, A.F., Kartika, R., Zauhar, S., & Mardiyono, M. (2019). Perspective merit system on placement regulation of high level official civil servants (a Case Study of placement civil servants in Local Government on Palembang). Holistica, 10(2), 187-206.

Xiao, Q., Li, Y., Luo, F., & Liu, H. (2023). Analysis and assessment of risks to public safety from unmanned aerial vehicles using fault tree analysis and Bayesian network. Technology in Society, 102229.

Young E, Quinn L.( 2002). Writing effective public policypapers : A guide for policy advisers in Central and Eastern Europe. Budapest: Open Society Institute. Budapest.

 

 

 

---

[1] 1- دانشجوی دکتری مدیریت دولتی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.

[2] 2- استادیار گروه مدیریت دولتی، واحد نراق، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران. (نویسنده مسئول).   

                                                                                                  [e-mail]                                                   

[3] 3- استادیار گروه مدیریت دولتی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.

[4] 4- دانشیار گروه مدیریت فرهنگی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.

تاریخ وصول 2/12/1402 تاریخ پذیرش ../../....