تحلیل ویژگی‌های سبکی غزلیّات ظهوری ترشیزی

الموضوعات : فصلنامه بهارستان سخن

شکوفه دارابی ¹

1 - استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه فرهنگیان، پردیس فاطمه الزّهرا، تبریز، ایران.

تاريخ الإرسال : 29 الأحد , جمادى الثانية, 1441 تاريخ التأكيد : 28 الأحد , ذو القعدة, 1441 تاريخ الإصدار : 06 السبت , ربيع الثاني, 1442

الکلمات المفتاحية: سبک‌شناسی, سطح زبانی, نحوی, ادبی و فکری, کلید واژه‌ها: غزلیّات ظهوری ترشیزی,

ملخص المقالة :

چکیده ظهوری ترشیزی یکی از شاعران توانای سبک هندی در سده های دهم و یازدهم هجری است که در زبان و ادبیّات فارسی گمنام مانده است. وی به اقتضای ذهن نیرومند و خیال نازک اندیش خود، توانست اشعاری بسیار نغز و استوار با معانی و مضامین نو و نکته های دیریاب بیافریند. این شاعر نکته سنج عهد صفوی، با به کارگیری تشبیهات و استعارات بدیع، معنی آفرینی کرده و ترکیبات و عباراتی نوین را به شیوه ای موشکافانه به کار می گرفته است. هدف اصلی این پژوهش پاسخ دادن به این سوال است که مهمّ ترین ویژگی های سبکی ظهوری از نظر زبانی، نحوی، ادبی و فکری کدامند؟ نتایج پژوهش، نشان داد که تازه گویی و مبالغه در تخیّل سبب شده که فهم برخی از ابیات وی با دشواری همراه گردد و در برخی موارد نارسایی لفظ و معنی دیده شود و نیز چون شاعر سعی در ایجاد تصاویر نو و مضامین پیچیده دارد، استعاره ها و تشبیهات بدیع و نامکرّر در شعرش نمود فراوان یافته است. کاربرد تمثیل، اسلوب معادله، مراعات نظیر، تلمیح، پارادکس و مضامین و ترکیبات تازه در دیوان غزلیّاتش بسامد بالایی دارد.

المصادر:

فهرست منابع و مآخذ

الف: کتب

• باغبانی قلعه نو، زینب؛ امیر مشهدی، محمّد، (1393)، «سیمای پیامبران در دیوان ظهوری ترشیزی»، پایان نامه، دانشگاه سیستان و بلوجستان.


• به آبادی‌هد، ارضیه؛ تسنیمی ابراهیم استاجیة علی، (1390)، مقدّمه، تصحیح و تعلیقات قصاید و ترجیعات دیوان ظهوری ترشیزی، دانشگاه تربیت معلّم سبزوار.


• حق­شناس، علی محمّد، (1370)، مقالات ادبی- زبان­شناختی، تهران: نیلوفر.


• دستغیب، عبدالعلی، (1348)، سایه روشن شعر نو فارسی، تهران: فرهنگ، چاپ اوّل.


• زرّین­کوب، عبدالحسین، (1372)، شعر بی­دروغ، شعر بی­نقاب، تهران: علمی، چاپ هفتم.


• شفیعی کدکنی، محمّدرضا، (1389)، موسیقی شعر، تهران: آگه، چاپ دوازدهم.


• ______________ ، (1386)، زمینه اجتماعی شعر فارسی، تهران: اختران، چاپ دوم.


• ______________ ، (1376)، شاعر آیینه­ها، تهران: آگاه، چاپ چهارم.


• ______________ ، (1386)، صورخیال در شعر فارسی، تهران: آگاه، چاپ یازدهم.


• شمیسا، سیروس، (1374)، کلیّات سبک­شناسی، تهران: میترا، چاپ سوم.


• _________ ، (1372)، عروض و قافیه، تهران: فردوس، چاپ ششم.


• _________ ، (1371)، نگاهی تازه به بدیع، تهران: فردوس، چاپ چهارم.


• ظهوری ترشیزی، نورالدّین محمّد، (1394)، دیوان غزلیّات، مقدّمه و ویرایش اکبر بهداروند، تهران: مولی، چاپ دوم.


• عبّاسی، حبیب الله، (1381)، عروض و قافیه، تهران: ناژ.


• علی­پور، مصطفی، (1378)، ساختار زبان شعر امروز(پژوهشی در واژگان و ساخت زبان شعر)، تهران: فردوس.


• غلامرضایی، محمّد، (1377)، سبک شناسی شعر فارسی از رودکی تا شاملو، تهران: جامی.


• فتوحی، محمود، (1385)، نقد ادبی در سبک هندی، تهران: سخن.


• ________ ، (1391)، سبک­شناسی؛ نظریه­ها و رویکردها و روش‌ها، تهران: سخن، چاپ اوّل.


• _________ ، (1385)، بلاغت تصویر، تهران: سخن، چاپ چهارم.


• ناتل خانلری، پرویز، (1354)، وزن شعر فارسی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.


• محمود الحق انصاری، محمّد، مینوچهر، حسن، (1393)، «احوال، آثار و سبک شعر و نثر ظهوری ترشیزی» ، دانشگاه تهران.


• وحیدیان کامیار، تقی، (1385)، بدیع از دیدگاه زبان­شناسی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب دانشگاهی(سمت)، چاپ دوم.


• ___________ ، (1386)، وزن و قافیة شعر فارسی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.


• وکیلی زارج، صدیقه، صادق‌زاده، محمود، (1391)، «شرح و تکمیل نکات بلاعی در دیوان ظهوری ترشیزی» ، دانشگاه آزادا سلامی واحد یزد.


• همایی، جلال­الدّین، (1375)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: هما، چاپ دوازدهم.

 

ب – مجلاّت

• آریان، قمر، (1352)، «ویژگی­ها و منشأ پیدایش سبک مشهور به هندی در سیر تحوّل شعر فارسی»، مجلّة دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی، شمارة 34، صص 261-296.


• اشرف­زاده، رضا، (1384)، «کندوکاوی زیباشناسانه در جناس»، فصل­نامه تخصصی ادبیّات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، سال دوم، شمارة پنجم، صص59-46.