مفهوم شادی و مترادفات آن از دیدگاه خیّام، خاقانی و سلمان ساوجی

الموضوعات : فصلنامه بهارستان سخن

مسعود پرتوی نژاد فومنی ¹ (دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، ایران.)
محمدرضا شادمنامن ² (استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، ایران.)
علیرضا نیکوئی ³ (دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه گیلان، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، گیلان، ایران.)

تاريخ الإرسال : 10 السبت , جمادى الثانية, 1442 تاريخ التأكيد : 21 الأربعاء , شوال, 1442 تاريخ الإصدار : 19 الأحد , رجب, 1443

الکلمات المفتاحية: شعر, خاقانی, سلمان ساوجی, کلید واژه‌ها: شادی, خیّام,

ملخص المقالة :

چکیده شادی، یعنی احساس آرامش درونی که باعث درک لذّت روان انسان می‌گردد و جلوه آن در جسم انسان به صورت گشاده‌رویی و خنده متجلّی می‌گردد. امروزه معیارهای گوناگونی برای به وجود آوردن شادی و شادمانی و کاهش نسبی اندوه و ناراحتی معرّفی می‌شود که برخی از آن‌ها تأثیرگذاری اندکی بر نشاط و شادمانی دارند یا اثرات آن‌ها بر خوشی و سرور کوتاه مدّت است. ادبیّات و به تبع آن اشعار شاعران در زمینه‌های مختلف، تأثیر روزافزونی بر روح و روان انسان‌ها داشته است. یکی از مهم‌ّترین مسائل از دیدگاه شاعران، بیان شادی و مترادفات آن است. به این منظور در این مقاله به بررسی مقولة شادی از منظر سه شاعر پرداخته شد، که مشخّص گردید خیّام در کنار بینش فلسفی و ریاضی خود، دنیا را گذرا می‌داند و انسان را به نشاط و شادمانی و غنیمت دانستن عمر دعوت می‌کند. خاقانی در کنار معرفت خود در علوم دیگر، مخاطبان را اغلب به نشاط فرا می‌خواند و با اشاره به جشن‌ها، اعیاد و بزم پادشاهان و وصف طبیعت با استفاده از استعارات و کنایات مشغول به شادی و سرور می‌بیند و همچنین سلمان ساوجی نیز سرور و نشاط را بیشتر معنوی می‌داند و به آن تأکید دارد.

المصادر:

فهرست منابع و مآخذ

1- قرآن کریم.

2- نهج‌البلاغه.

3- آردگایل، مایکل، (1383)، روان شناسی شادی، ترجمه: م. گوهری، ح. نشاط دوست، ح. بهرامی، اصفهان: جهاد دانشگاهی.

4- ابن فارس، احمد بن زکریّا، (1399 ق)، معجم المقاییس اللغة، ترجمة عبدالسّلام محمّد هارون، قم: دارالفکر الطبعه.

5- پورنامداریان، تقی، (1382)، در سایۀ آفتاب، تهران: سخن.   

6- خاقانی شروانی، افضل‌الدّین، (1368)، دیوان خاقانی، به تصحیح ضیاءالدّین سجّادی، تهران: سخن.

7- خیّام نیشابوری، عمر، (1367)، کلیّات آثار پارسی حکیم عمر خیّام، به اهتمام محمّد عباسی، تهران: هیرمند.

8- دهخدا، علی‌اکبر، (1373)، لغت نامه، تهران: دانشگاه تهران.

9- رستگار فسایی، منصور، (1381)، فردوسی و هویّت شناسی ایرانی، تهران: طرح نو.

10- ساوجی، سلمان، (1371)، دیوان سلمان ساوجی، با مقدّمه و تصحیح ابوالقاسم حالت، تهران: ماه.

11-  صفا، ذبیح الله، (1366)، تاریخ ادبیّات در ایران، تهران: فردوس.

12- طریقه‌دار، ابوالفضل، (1379)، شرع و شادی و دیدگاه­های فقهی، قم: مؤسّسة فرهنگی حضور.

13- کریستن سن، آرتور امانوئل، (1378)، ایران در زمان ساسانیان، ترجمة غلامرضا رشید یاسمی، تهران: صدای معاصر.

14- لطف آبادی، حسین، (1380)، «روانشناسی رشد اخلاقی، ارزشی و دینی در نوجوانی و جوانی» مجلة روان شناسی اسلانی، دورة 7، تابستان، شماره 29، صص: 62-97.

13- معین، محمّد، (1381)، فرهنگ نامه، تهران: زرّین.