جستاری در مقبرة الشّعرای تبریز
الموضوعات : فصلنامه بهارستان سخن
1 - استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر ، ایران
الکلمات المفتاحية: اسدی طوسی, کلید واژه‌ها: تبریز, مقبرة الشّعرا, شهریار, قطران, خاقانی,
ملخص المقالة :
چکیده تذکره ها و کتب تاریخی در مورد آبادانی مقبر ةالشّعرا تا قرن دهم هجری اتّفاق نظر دارند؛ لیکن در مورد تاریخ انهدام و ویرانی آن توافقی وجود ندارد. در نیمة دوم قرن دهم هجری حافظ حسین کربلایی در روضات الجنان از نابود شدن این مقبره خبر می دهد ، در حالی که در اوایل قرن یازدهم هجری، ملا حشری در روضة الاطهار از معلوم بودن مزار شاعرانی مانند خاقانی و اسدی در آن سخن به میان می آورد و منابع متأخّری مثل اولاد الاطهار و تاریخ دارالسّلطنه تبریز از آنجا به عنوان گورستانی معدوم یاد می کنند. این نوشتار به وسیلة فنّ تحلیل محتوا، از یک سو ضمن معرّفی سند و منبعی جدید، به نقد آراء موجود در مورد تاریخچة نابودی مقبر ة الشّعرا می پردازد و ثابت می کند که نوشته های مؤلّف روضة الاطهار در زمینة آبادانی مقبره در قرن یازدهم، دقیق و دارای اصالت است؛ از سوی دیگر با توجّه به این که در مورد شاعران مدفون در مقبر ة الشّعرا نیز اتفاق نظر وجود ندارد، بعد از معرّفی شاعرانی که یقیناً در آنجا به خاک سپرده شده اند؛ نشان می‌دهد که نیّر تبریزی در مقبر ة الشّعرا دفن نشده و مدفون بودن انوری، اثیر الدّین اخسیکتی و فلکی شروانی در این محلّ، مورد تردید است.
فهرست منابع و مأخذ
11- __________ ، (1377)، سخنوران آذربایجان، چاپ اوّل، تبریز: ستوده.
12- دولتشاه سمرقندی، (1366)، تذکره‌الشّعرا، به همّت محمّد رمضانی، چاپ دوم، تهران: پدیدة خاور.
13- دهخدا، علی اکبر، (1377)، لغت نامه، ج 6، تهران: دانشگاه تهران.
14- دیهیم، محمّد، (1367)، تذکرة شعرای آذربایجان، چاپ اوّل، تبریز: آذرآبادگان.
15- رازی، امین‌احمد،(1378)، هفت اقلیم، تصحیح، تعلیقات وحواشی سیّدمحمّدرضا طاهری،تهران: سروش.
16- رضازادة شفق، صادق، (1352)، تاریخ ادبیّات ایران، تهران: دانشگاه پهلوی.
17- سام میرزا صفوی، (1384)، تحفة سامی، تصحیح و تحشیة دکتر رکن‌الدّین همایون فرّخ، چاپ اوّل، تهران: اساطیر.
18- سجّادی، ضیاءالدّین، (1375)، کوی سرخاب تبریز و مقبره الشّعرا، چاپ دوم، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
19- شیروانی، زین العابدین، (1339)، ریاض السّیاحه، تصحیح و تنظیم حامد ربّانی، تهران: سعدی.
20- صفوت، محمّدعلی، (1376)، داستان دوستان، به کوشش غلامرضا طباطبایی مجد، تبریز: ابو.
21- صفا، ذبیح الله، (1366)، تاریخ ادبیّات در ایران، چاپ هفتم، تهران: فردوس .
22- طباطبایی تبریزی، سیّدمحمّد رضا بن سیّدمحمّدصادق، (1389)، تاریخ اولاد الاطهار، به کوشش محمّد الوانساز خویی، تهران: کتابخانة موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی .
23- عقیقی بخشایشی، عبدالرّحیم، (1375)، مفاخر آذربایجان، چاپ اوّل، تبریز: آذربایجان.
24- فروزانفر، بدیع الزّمان، (1369)، سخن و سخنوران، چاپ چهارم، تهران: خوارزمی.
25-کارنگ، عبدالعلی، (1374)، آثار باستانی آذربایجان، چاپ دوم، تهران: راستی نو.
26- کربلایی تبریزی، حافظ حسین، (1383)، روضات الجنان و جنان الجنان، به سعی و اهتمام محمّدامین سلطان القرایی، چاپ اوّل، تبریز: ستوده.
27- مدرّس تبریزی، میرزا محمّدعلی، (1369)، ریحانه الادب، چاپ سوم، بیجا: کتابخانه.
28- مستوفی، حمدالله، (1339)، تاریخ گزیده، به اهتمام دکتر عبدالحسین نوائی، تهران: امیرکبیر.
29- _________ ، (1336)، نزهه القلوب، به اهتمام محمّد دبیر سیاقی، تهران: طهوری.
30- مشکور، محمّدجواد، (بیتا)، تاریخ تبریز تا پایان قرن نهم، بیجا: بینا.
31- میرزا، نادر، (1373)، تاریخ و جغرافی دارالسلطنة تبریز، مقدمه، تصحیح و تحشیة غلامرضا مجد، چاپ اوّل، تبریز: ستوده.
32- نظمی، علی، (1378)، دویست سخنور، چاپ سوم، تهران: سروش .
33- نفیسی، سعید، (1363)، تاریخ نظم و نثر در ایران، بیجا: فروغی.
34- نورانی، عبدالله، (1381)، رسائل فارسی ادهم خلخالی، ج 1، تهران: دانشگاه تهران.
35- نیکنام لاله، ایوب و فریبرز ذوقی، (1374)، تبریز در گذر تاریخ، چاپ اوّل، تبریز: یاران.
36- هدایت، رضاقلی‌خان، (بی تا)، ریاض العارفین، به کوشش مهرعلی گرکانی، بیجا: پیکان.
37-____________ ، (1339)، مجمع الفصحا، به کوشش مظاهر مصفا، بیجا: بینا.
_||_