بررسی سیمای معشوق در دیوان عبدالرّحمن جامی
الموضوعات : فصلنامه بهارستان سخن
رقیه عبدالعلی‌زاده
1
(دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.)
حمیدرضا فرضی
2
(دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.)
مهین مسرت
3
(استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران)
الکلمات المفتاحية: معشوق, غزل, قرن نهم, سیمای معشوق, عبدالرّحمن جامی,
ملخص المقالة :
غزل، در قرن نهم هجری به مرزهای تقلید نزدیک می‌شود. شاعران این دوره از هر گونه نوآوری و ابتکار فاصله گرفته اند و درصدند تا از سیاق شاعران نامی قرن هفتم و هشتم تقلید کنند. غزل جامی محصول این دوره از سیر غزل فارسی است. او در غزلیّاتش از معشوقی سخن می گوید که هم ویژگیهای ظاهری و هم خصوصیّات باطنی او، دل از عاشق ربوده است. این پژوهش به شیوة تحلیلی-توصیفی، با استخراج ابیاتی از دیوان جامی - که دربرگیرندة ویژگی های معشوق در غزل اوست- به بررسی سیمای معشوق در دو طیف ظاهری و باطنی میپردازد. دستاورد پژوهش ناظر بر این نکته است که شاخص زیباییهای چهرة معشوق نسبت به دیگر ویژگیهای ظاهری او از بسامد بالایی برخوردار است. امّا در یک نگاه کلّی، در غزل جامی، معشوق هم از لحاظ صوری و هم از دیدگاه باطنی، مقبول و پسندیده است. خصایل اخلاقی مقبول در رفتار او موج می‌زند و دلیل دل سپردن عاشق به او، در عین جفاکاری و نامهربانی، برخورداری او از این ویژگی های مقبول اخلاقی است. خصوصیّاتی از قبیل آگاهی و دانایی، مهربانی و دل نازکی، فصاحت کلام، ادب آموزی و پاکی، و در یک کلمه خوبی معشوق، در کنار زیباییهای ظاهری همانند زلف سیاه و بلند معشوق، تن نازک و چشم سیاه، و روی سپید و رخشان، جلوهای به معشوق غزل جامی داده که مخاطب با مطالعة غزل‌هایش، تصویر او را در ذهن جاودانه می‌کند.
فهرست منابع و مآخذ
الف- کتابنامه
الف: مقالات
