سیمای عاشق و معشوق در دیوان نظیری نیشابوری

الموضوعات : فصلنامه بهارستان سخن

محمّدامین احسانی اصطهباناتی ¹ ( دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، دانشکدة ادبیّات و علوم‌انسانی، ایران. )
علی‌اصغر یاری اصطهباناتی ² ( استادیار گروه زبان و ادبیّات عربی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، دانشکده ادبیّات و علوم انسانی، ایران. )

تاريخ الإرسال : 02 السبت , صفر, 1442 تاريخ التأكيد : 03 الإثنين , رجب, 1442 تاريخ الإصدار : 17 الإثنين , ربيع الثاني, 1443

الکلمات المفتاحية: معشوق, عاشق, کلید واژه‌ها: عشق, مکتب وقوع و سبک هندی, غزلیّات نظیری نیشابوری,

ملخص المقالة :

چکیده وصف عشق و شرح حالات و احوال عاشق و معشوق در ادبیّات جلوۀ خاصّ و گسترده‌ای دارد. بسامد بالای موضوعات دربارۀ عشق در فرهنگ و ادب ملل، گویای این ادعاست، در ادبیّات ایران زمین نیز شرح و بیان عشق، چه در جلوه‌های گوناگون مجازی و چه در میراث عرفانی، در مرتبۀ ملکوتی عشق انسان به خدا و عشق خدا به انسان از زیباترین و درخشان‌ترین گوهرهای تفکر و اندیشۀ بشری است. در این میان سبک هندی و بویژه اشعار نظیری نیشابوری به دلیل بهره‌مندی توأمان از اوصاف و ویژگی‌های مکتب وقوع و سبک هندی جایگاه ویژه‌ای دارد. غزل‌های نظیری نیشابوری بیانگر حالات درونی اوست که از سوز دل عاشقش حکایت می‌کند و چنان لطیف و دل نشین است که شنونده را هر چند بی‌ذوق باشد، مفتون خویش می‌سازد. در این پژوهش، عشق و احوال عاشق و معشوق مورد بررسی اجمالی قرار می‌گیرد، روش تحقیق توصیفی– تحلیلی می‌باشد و یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که نظیری نیشابوری در توجّه به عشق و اوصاف و معشوق، به سنّت ادبی پیش از خود یعنی سبک عراقی و معشوق از جنبۀ حقیقی توجّه داشته است.

المصادر:

فهرست منابع و مآخذ

الف- کتاب‌ها

• آذر بیگدلی، لطفعلی‌خان، (1377)، تذکره آتشکده آذر، تهران: روزنه.


• بیدل دهلوی، (1376)، کلّیّات اشعار، تصحیح: خلیل الله خلیلی، تهران: فروغی.


• ستّاری، جلال، (1379)، پیوند عشق میان شرق و غرب، اصفهان: فردا.


• سلجوقی، صلاح‌الدّین، (1380)، نقد بیدل، تهران: عرفان.


• شبلی نعمانی، (1363)، شعر العجم، ترجمة سیّد محمّد تقی فخر داعی گیلانی، تهران: دنیای کتاب.


• شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا، (1380)، ادوار شعر فارسی، تهران: سخن.


• دهخدا، علی اکبر، (1309)، لغتنامه دهخدا، تهران: انتشارات و مؤسسه دهخدا.


• عراقی، فخرالدّین ابراهیم، (1386)، کلّیّات آثار، به تصحیح: نسرین محتشم، تهران: زوّار.


• مولانا، جلال‌الدّین محمّد، (1380)، مثنوی معنوی، به اهتمام: توفیق سبحانی، تهران: روزنه.


• نظیری نیشابوری، محمّدحسین، (1340)، دیوان، به تصحیح: مظاهر مصفا، تهران: زوّار.


• همدانی، عین القضات، (1341)، تمهیدات، به تصحیح عفیف عسران، تهران: کتابخانه منچهری.

 

ب- مقاله‌‌ها

• شاکر، کریم، (1388)، جلوه‌های عشق در شعر حسین منزوی، فصلنامۀ تخصصی عرفان، سال ششم، شمارۀ 21، صص: 225- 240.


• عقیلی‌نژاد، هومن، (1379)، نظیری نیشابوری، کیهان فرهنگی، سال پنجم، شمارۀ 172: صص: 21- 14.


• مشهدی، محمّدامین، (1390)، تأثیرپذیری سبکی نظیری از حافظ، کهن‌نامه ادب فارسی، سال دوم، شمارۀ 2، صص: 115- 139.