بررسی تطبیقی وجوه اشتراک حجاب و موانع وصل در تائیۀ ابن فارض و تمهیدات عین‌القضات همدانی

الموضوعات : فصلنامه بهارستان سخن

سکینه طالب زاده ¹ (1. دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات عرفانی، دانشگاه شیراز، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، شیراز، ایران.)
سید فضل الله میر قادری ² (استاد گروه زبان و ادبیّات عرب، دانشگاه شیراز، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، شیراز، ایران.)

تاريخ الإرسال : 14 السبت , ذو الحجة, 1442 تاريخ التأكيد : 17 الإثنين , ربيع الثاني, 1443 تاريخ الإصدار : 28 الثلاثاء , ربيع الثاني, 1444

الکلمات المفتاحية: حجاب, تائیه ابن فارض, تمهیدات عین‌القضّات, موانع وصل,

ملخص المقالة :

ابن فارض مصری و عین‌القضات همدانی دو عارف بلند مرتبۀ ادب عرب و ادب فارسی هستند که از دیرباز اندیشه و افکار و زندگی شان مورد توجّه بسیاری از محقّقان و پژوهشگران قرار گرفته است، و در مورد مضامین و اندیشه‌های عرفانی این دو، سخنان بسیاری گفته‌اند. یکی از مضامین کلیدی ادبیّات عرفانی، حجاب و موانع وصل است، که در بسیاری از متون نظم و نثر ادب فارسی بازتاب فراوان داشته است. در این نوشتار به بازتاب حجاب و موانع وصل در قصیدۀ تائیه ابن فارض و تمهیدات عین‌القضات پرداخته‌ایم و نظرگاه این دو عارف شهیر را دنبال کرده‌ایم. یافته‌های این جستار نشان می‌دهد هر دو عارف به موضوع حجاب و موانع وصل توجّه خاص داشته‌اند و عمده‌ترین حجاب‌ها و موانع وصل در خلال آن دو اثر عبارتند از: حیات و هستی مجازی، خودبینی و خودپسندی، اشتغالات دینی و دنیوی، تمنّا و آرزوهای دل، تعلّقات و وابستگی‌ها، حجاب عشق، حجاب طلب و نفس.

المصادر:

فهرست منابع و مآخذ

الف- کتابنامه

• قرآن کریم، ترجمة ابوالفضل بهرام پور، قم: آوای قرآن.


• ابن فارض مصری، عمربن علی، (۱۳۹۵)، دیوان سلطان العاشقین، ترجمه و تحقیق سیّد فضل‌الله میرقادری و اعظم السادات میرقادری، قم: آیت اشراق، چ2.


• افراسیابی، غلامرضا، (1372)، سلطان العشاق، شیراز: دانشگاه شیراز، چ1.


• انورفواد، ابوخزام، (۱۹۹۳)، معجم المصطلحات الصوفیه، بیروت: مکتبه لبنان ناشرون، چ1.


• تبریزی، شمس‌الدّین، (۱۳۷۷)، مقالات شمس، ویرایش جعفر مدرس صادقی، تهران: مرکز، چ7.


• جامی، عبدالرّحمان، (۱۳۶۹)، رباعیّات جامی، تصحیح محمود مدبری، تهران: پاژنگ، چ1.


• چیتیک، ویلیام، (۱۳۸۸)، در آمدی بر تصوّف، ترجمۀ محمّدرضا رجبی، قم: مرکز مطالعات و تحقیقات دانشگاه ادیان و مذاهب، چ1.


• حافظ شیرازی، خواجه شمس‌الدّین محمّد، (۱۳۶۲)، دیوان غزلیّات، شرح و توضیح خلیل خطیب رهبر، تهران: صفی‌علی شاه، چ5.


• حقیقت، عبدالرفیع، (1370) ، تاریخ عرفان و عارفان ایرانی، تهران: کومش، چ5.


• دهخدا، علی اکبر،(1372). لغت نامه دهخدا، تهران: دانشگاه تهران، چاپ اوّل.


• سجّادی، سیّد جعفر، (1370)، فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران: طهوری، چ7.


• سهروردی، شیخ شهاب‌الدّین یحیی، (۲۵۳۵)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تصحیح و تحشیه سیّد حسین نصر و هنری کربن، تهران: نشر مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چ2.


• عراقی، فخرالدّین، (۱۳۸۴)، کلّیّات عراقی، تصحیح سعید نفیسی، تهران: نگاه، چ8.


• عطار نیشابوری، فریدالدّین، (۱۳۸۵)، مصیبت نامه، مقدّمه و تصحیح‌ محمّدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن، چ5.


• فرغانی، سعیدالدّین سعید، ( 1379 )، مشارق الدّراری، با مقدّمه و تعلیقات جلال‌الدّین آشتیانی، قم: بوستان کتاب قم، چ1 .


• معین، محمّد، (1377)، فرهنگ فارسی، تهران: امیر کبیر، چاپ دوازدهم.


• نسفی، عزیزالدّین، (۱۹۶۲)، الانسان الکامل، تهران: طهوری، چ 4.


• هجویری غزنوی، ابوالحسن علی، (۱۳۷۶)، کشف المحجوب، تصحیح و ژکوفسکی، تهران: طهوری، چ 8 .


• همدانی، عین القضّات، ( 1373 )، تمهیدات، با مقدّمه و تصحیح عفیف عسیران، تهران: منوچهری، چ 7.


• یثربی، یحیی، (۱۳۸۴)، عرفان نظری، قم: بوستان کتاب، چ 9.

 

 

ب- مقالات

• حمزئیان، عظیم؛ خیاطیان، قدرت‌الله و خادمی، سمیّه، (۱۳۹۶)، «تحلیل حجاب عرفانی از دیدگاه ابن عربی»، پژوهش‌های ادب عرفانی، دورة سوم، سال یازدهم، صص: 19- ۴۴.


• خیّاطیان، قدرت‌الله، (1391)، «حجاب قرآنی و نسبت آن با حجاب عرفانی»، خودنامه صدرا، دانشکدة علوم انسانی، دانشگاه سمنان، شمارة 67، صص: 44-25.


• فرجام، فروغ، (۱۳۷۸)، «حجاب­های ظلمانی و نورانی سلوک در مثنوی معنوی»، با راهنمایی محمّد یوسف نیری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد فسا.


• کریم پسندی، کورس؛ احمدی، شهرام، (1397)، «بررسی مقایسه‌ای حجاب عرفانی در اندیشة عطاّر و مولوی»، نشریه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد چالوس، تابستان، دورة 14، شمارة 14.


• عدالت‌پور، هادی، (1395)، «حجاب‌ها، کشف حجاب‌ها در کشف المحجوب»، انوار معرفت (حکمت عرفانی سابق)، سال پنجم، بهار و تابستان، شمارة1 (پیاپی 11)، صص: 59-49.