بررسی مقادیر فلزاتسنگین نیکل و کادمیوم در بافت عضله ماهی مید در بندربوشهر
رزاق عبیدی
1
(باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران)
عبدالمجید موسوی
2
(استادیار دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین، ورامین، ایران)
میترا راوردشیری
3
(دکتری گروه منابع طبیعی، تکثیر و پرورش آبزیان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قائمشهر، قائمشهر ،ایران)
الکلمات المفتاحية: کادمیوم, نیکل, بندر بوشهر, ماهی مید, فلزاتسنگین,
ملخص المقالة :
تحقیق حاضر در فصل بهار سال 1396 به منظور تعیین غلظت فلزات سنگین نیکل و کادمیوم در بافت عضله ماهی مید (Liza klunzingeri) صید شده از آب های خلیج فارس در بندربوشهر صورت گرفت. بدین منظور تعداد 30 قطعه ماهی مید با میانگین وزنی 230/53 گرم و میانگین طول کل 05/17 سانتیمتر تهیه شد. پس از انجام عملیات زیست سنجی نمونه ها را با آب مقطر شستشو داده و مقداری از بافت عضله خالص جداسازی گردید. بعد از خشک کردن رطوبت و آب موجود در فضای میان بافتی نمونهها، به میزان 1 گرم نمونه بافتی پودر شده جدا و با 10 میلی‌لیتر اسید نیتریک غلیظ هضم اسیدی نمونهها با روش Moopam صورت گرفت. برای اندازهگیری سطح فلزات سنگین نیکل و کادمیوم از دستگاه جذب اتمی مجهز به کوره گرافیتی VARIAN مدل (AA 100) استفاده شد. بر اساس نتایج بدست آمده میانگین و انحراف از معیار غلظت فلزات سنگین نیکل و کادمیوم در بافت عضله ماهی مید به ترتیب 611/0 ± 638/6 و 292/0 ± 201/3 میلیگرم در کیلوگرم وزن خشک محاسبه شد. مقایسه نتایج میزان فلزات نیکل و کادمیوم در بافت عضله ماهی مید در بندربوشهر با استانداردهای جهانی نشان دهنده بیشتر بودن مقدار غلظت فلزاتسنگین با مقدار مجاز استانداردهای سازمان بهداشت جهانی (WHO)، سازمان جهانی غذا و کشاورزی (FAO)، مرکز ملی بهداشت و پزشکی استرالیا (NHMRC) و وزارت شیلات و کشاورزی انگلستان (MAFF) بود.
بررسی مقادیر فلزات سنگین نیکل و کادمیوم در بافت عضله ماهی مید در بندربوشهر
چكيده
تحقیق حاضر در فصل بهار سال 1396 به منظور تعيين غلظت فلزات سنگين نیکل و کادمیوم در بافت عضله ماهي مید (Liza klunzingeri) صيد شده از آب هاي خلیج فارس در بندربوشهر صورت گرفت. بدین منظور تعداد 30 قطعه ماهی مید با میانگین وزنی 230/53 گرم و میانگین طول کل 05/17 سانتیمتر تهیه شد. پس از انجام عملیات زيست سنجي نمونه ها را با آب مقطر شستشو داده و مقداری از بافت عضله خالص جداسازی گردید. بعد از خشک کردن رطوبت و آب موجود در فضای میان بافتی نمونهها، به میزان 1 گرم نمونه بافتی پودر شده جدا و با 10 میلی‌لیتر اسید نیتریک غلیظ هضم اسیدی نمونهها با روش Moopam صورت گرفت. برای اندازهگیری سطح فلزات سنگین نیکل و کادمیوم از دستگاه جذب اتمی مجهز به کوره گرافیتی VARIAN مدل (AA 100) استفاده شد. بر اساس نتایج بدست آمده میانگین و انحراف از معیار غلظت فلزات سنگین نیکل و کادمیوم در بافت عضله ماهی مید به ترتیب 611/0 ± 638/6 و 292/0 ± 201/3 میلیگرم در کیلوگرم وزن خشک محاسبه شد. مقایسه نتایج میزان فلزات نیکل و کادمیوم در بافت عضله ماهی مید در بندربوشهر با استانداردهای جهانی نشان دهنده بیشتر بودن مقدار غلظت فلزاتسنگین با مقدار مجاز استانداردهای سازمان بهداشت جهانی (WHO)، سازمان جهانی غذا و کشاورزی (FAO)، مرکز ملی بهداشت و پزشکی استرالیا (NHMRC) و وزارت شيلات و كشاورزي انگلستان (MAFF) بود.
|
1- مقدمه
ماهی ماده غذایی سودمندي است که جزء مواد اصلی و اساسی برنامه غذایی مردم در مناطق جنوبی کشورمان یعنی مناطقی که در کنار دریا قرار گرفته اند به حساب می آید. ماهی داراي ارزش تغذیه اي بسیار بالایی است و بیش تر مواد مغذي مفید و ضروري براي انسان، در آن وجود دارد. مصرف گوشت ماهی اثرات معجزه آسایی در درمان بسیاري از امراض مانند، فشار خون، رماتیسم، گواتر، سردرد هاي میگرنی، بیماري هاي کلیوي و تنگی نفس (آسم) دارد. هم چنین مصرف ماهی سبب رشد بهتر، هوش بیش تر و طول عمر می شود. تحولات ایجاد شده در بخش هاي صنعتی و کشاورزي و ارتقاء سطح زندگی بشر در دهه هاي اخیر، کاربرد فلزاتسنگین را در زمینه هاي مختلف اجتناب ناپذیر نموده است. فلزات سنگین که به روش هاي مختلف نظیر استخراج، فرآیند ذوب، احتراق مواد سوختی و صنعتی شدن به محیط زیست راه یافته اند، از مسیرهاي گوناگون مانند نزولات جوي، تخلیه مواد زائد، نشت اتفاقی، تخلیه آب توازن کشتی، تخلیه فاضلاب هاي صنعتی، کشاورزي و خانگی و فرسایش خاك به محیط هاي آبی منتقل می شوند ]1 و 2[. به دنبال انتقال آلاینده ها به محیط هاي دریایی این احتمال به وجود می آید که ماهی مقادیري از برخی فلزات سنگین را از طریق زنجیره غذایی یا از طریق آب از محیط جذب نماید ]3[. ماهی یکی از مهم ترین منابع تأمین پروتئین براي انسان است، آلودگی آب به واسطه فلزات سنگین موجود در آن ماهی ها را تحت تأثیر خود قرار می دهد ]4[.
ماهی مید (Liza klunzingeri) متعلق به خانواده (Mugilidae) میباشد که یکی از ماهیان دریای جنوب به شمار می رود و در برنامه غذایی انسان نیز وجود دارد. این گونه در آب های ساحلی و مناطق مصبی یافت می شود و تغییرات شوری را تحمل می کند. تغذیه آنها از جلبک ها، دیاتومه ها و موجودات کوچک بستر همراه با شن و گل می باشد ]5[.
ماهیها موجودات مناسبی برای برنامههای کنترل فلزات سنگین در محیطهای دریایی هستند، زیرا نمونهبرداری، آمادهسازی و آنالیز شیمیایی آنها ساده، سریع و کم هزینهتر میباشد ]2[. در ایران و جهان مطالعات متعددی در زمینه تعیین فلزات سنگین در آبزیان خصوصا ماهیان انجام شده است که از جمله آنها میتوان به مطالعات طراوتی و همکاران (1391)، عسکریساری و همکاران (1392)، خراسانی و همکاران (1392)، عبیدی و همکاران (1396)، اویمک و همکاران1 (2009)، ملیک و همکاران2 (2010)، آلکان و همکاران3 (2012) و عبیدی و همکاران4 (2015) اشاره کرد. پژوهشهایی که در این زمینه در اکوسیستمهای آبی انجام میشوند از لحاظ سلامت و بهداشت عمومی بسیار حائز اهمیت اند. به همین جهت این تحقیق با هدف اندازهگیری و مقایسه میزان غلظت فلزات سنگین نیکل و کادمیوم در بافت عضله ماهی مید در استان بوشهر و مقایسه آن با استانداردهای جهانی صورت گرفت.
2- مواد و روش ها
بندر بوشهر در جنوب غربی ایران و حاشیه خلیج فارس واقع گردیده است که به علت موقعیت جغرافیایی و اقلیمی خاص خود و داشتن مرز مشترک طولانی با خلیج فارس دارای طبیعت و توان اکولوژیک منحصر به فردی است و با توجه به ویژگیهای ساحلی، ساختاری و منابع عظیم نفت و گاز از لحاظ ایجاد آلودگی فلزاتسنگین حائز اهمیت بسیار بالایی می باشد ]6 و 7[. این تحقیق در صیدگاه بندربوشهر انجام گردید که در شكل 1 موقعیت منطقه مورد مطالعه مشخص شده است.
شکل 1. موقعیت منطقه نمونهبرداری.
برای انجام این تحقیق، 30 عدد ماهی مید در فصل بهار 1396 از سواحل بندر بوشهر بصورت تصادفی صید گردید. نمونهها به وسیله یونولیت محتوی یخ به آزمایشگاه منتقل شدند. ابتدا عملیات زیستسنجی انجام شد. سپس با استفاده از چاقو بافت عضله ماهیها را جداسازی کرده و مقداری از آنها به درون ظروف کاملاً تمیز (شستشو داده شده با اسید نیتریک) منتقل گردید و در آون در دمای 80 درجه سانتیگراد به مدت 18 ساعت قرار داده تا کاملاً خشک شوند. نمونههای خشک شده به درون هاون چینی منتقل شدند تا کاملاً پودر شوند. پس از پودر نمودن برای جلوگیری از جذب رطوبت هوا، نمونهها در دسیکاتور قرار داده شدند. برای انجام هضم اسیدی 1 گرم از بافت خشک شده و يکنواخت را به بشر منتقل کرده و 10 ميليليتر اسيد نيتريک غليظ جهت هضم محتويات ظروف اضافه و نمونهها به مدت 30 دقيقه در دماي اتاق قرار داده شدند تا هضم اولیه صورت گیرد. سپس نمونهها در دماي 90 درجه سانتيگراد در اجاق واقع در زير هود داراي سيستم بخار حرارت داده شده تا خشک گردند. بعد از سرد شدن و رسیدن نمونه ها به دمای محیط، نمونه ها را از کاغذ صافی واتمن 45 میلیمتری گذرانده و در داخل بالن ژوژه 25 ميليليتری انتقال داده و به حجم لازم رسانده شدند ]8[. در نهایت نمونهها جهت تزریق به دستگاه داخل ظروف پلیاتیلنی دربدار انتقال داده شدند. برای اندازهگیری میزان عناصر نیکل و کادمیوم در تمامی نمونهها از دستگاه جذب اتمی مجهز به کوره گرافیتی VARIAN مدل (AA 100) استفاده گردید. سپس در رسم نمودارها و جداول از نرمافزار Excel 2013 استفاده شد.
3- نتایج
نتایج زیستسنجی ماهی مید نشان داد که در بندربوشهر میانگین وزنی 230/53 گرم و میانگین طول کل 05/17 سانتیمتر بود (جدول 1).
جدول 1. نتایج زیستسنجی ماهی مید در بندربوشهر (30=N).
| میانگین | انحراف معیار (SD) | حداقل | حداکثر |
وزن کل (gr) | 230/53 | 258/15 | 595/29 | 926/82 |
طول کل (cm) | 05/17 | 913/1 | 14 | 21 |
بر اساس نتایج آماری به دست آمده میانگین و انحراف از معیار با فاصله اطمینان در سطح 95 درصد برای فلز نیکل در بافت عضله ماهی مید برابر (611/0 ± 638/6) و فلز کادمیوم (292/0 ± 201/3) میلیگرم در کیلوگرم وزن خشک بود. (شکل 2)
شکل 2. میزان فلزات نیکل و کادمیوم در بافت عضله ماهی مید در بندربوشهر
(آنتنکها نشاندهنده انحراف معیار میباشند.)
میانگین غلظتهای بدست آمده در این تحقیق با مقادیر ارائه شده از سوی سازمانهای مختلف مورد مقایسه قرار گرفت (جدول 2). مقایسه میزان فلزات نیکل و کادمیوم در عضله ماهی مید در بندربوشهر با استانداردهای جهانی نشان دهنده بیشتر بودن مقدار غلظت فلزاتسنگین فوق الذکر در مقایسه با مقدار مجاز استانداردهای سازمان بهداشت جهانی (WHO)، سازمان جهانی غذا و کشاورزی (FAO)، مرکز ملی بهداشت و پزشکی استرالیا (NHMRC) و وزارت شيلات و كشاورزي انگلستان (MAFF) بود.
جدول 2. مقایسه غلظت فلزاتسنگین نیکل و کادمیوم در بافت عضله ماهی مید با استانداردهای بین المللی
(میلیگرم در کیلوگرم وزن خشک).
استانداردها | نیکل | کادمیوم | منابع |
سازمان بهداشت جهانی (WHO) | 2/0 | 2/0 | ]9[ |
سازمان جهانی غذا و کشاورزی (FAO) | - | 3/0 | ]10[ |
مركز ملي بهداشت و پزشكي استراليا (NHMRC) | - | 05/0 | ]11[ |
وزارت شيلات و كشاورزي انگلستان (MAFF) | - | 2/0 | ]12[ |
Liza klunzingeri (بندربوشهر) | 638/6 | 201/3 | مطالعه حاضر |
4- نتیجه گیری
فلزات سنگین در اکوسیستمهای آبی به دلیل پایداری و سمیت به عنوان یک خطر جدی برای محیط زیست مطرح میباشند ]13[. این فلزات به دلیل برخورداری از خاصیت تجمعپذیری در بافتهای مختلف و عدم تجزیهپذیری و مقاومت در برابر تغییرات بیولوژیک پس از ورود به محیط قادرند در چرخه حیات به حرکت خود ادامه داده و به تدریج در بافتها و نیز مصرفکنندهگان تکاملیافته، ذخیره گردند و از این راه موجب بروز خطرات سمی، حاد و مزمن و حتی اثرات سوء ژنتیکی شوند ]14[. فلزات سنگین از طریق منابع طبیعی و منابع انسانی وارد محیط زیست میشوند. فلزات سنگین مورد مطالعه در این تحقیق نیکل و کادمیوم میباشد که در تقسیمبندی انواع فلزات سنگین از لحاظ میزان سمیت در رده فلزات دارای سمیت زیاد قرار دارند. سردرد، بیخوابی، کمحوصلگی، تهوع، سرگیجه و استفراغ از علائم مسمومیت با نیکل است. پروتئینه و قندی شدن ادرار، اسید آمینهای شدن اوره، سرطان پروستات، سرطان ریه، اسهال، تهوع، استفراغ، کوتاهی تنفس، سردرد، تب، اختلال در عملکرد کلیه، افزایش فشار خون، افزایش دفع کلسیم و فسفر و بیمارهای قلبی از علائم مسمومیت با کادمیوم میباشد ]15[.
بررسی نتایج به دست آمده از این تحقیق نشان میدهد مقدار نیکل و کادمیوم در عضله ماهی مید در بندر بوشهر (611/0 ± 638/6) و (292/0 ± 201/3) میلیگرم در کیلوگرم وزن خشک میباشد که این مقدار بالاتر از حد مجاز استانداردهای سازمان بهداشت جهانی (WHO)، سازمان جهانی غذا و کشاورزی (FAO)، مركز ملي بهداشت و پزشكي استراليا (NHMRC) و وزارت كشاورزي، شيلات و غذای انگلستان UK(MAFF) بود.
صدوقنیری و همکاران (1389) میانگین غلظت نیکل را در عضله ماهی صبور (Tenualosa ilisha) در شمال غرب خلیج فارس، 004/4 میکروگرم در گرم وزن خشک گزارش نمودند ]16[. پروانه و همکاران (1390) میزان غلظت فلز نیکل را در عضله ماهی کفشک گرد (Euryglossa orientalis) در استان خوزستان، 48/14 میکروگرم بر گرم وزن خشک گزارش نمودند که میزان غلظت فلز نیکل بالاتر از حد مجاز استانداردهای سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA) بود ]17[. صادقی و همکاران (1390) میزان تجمع فلز نیکل را در عضله ماهی حلواه سیاه (Parastromateus niger) در آبهای استان هرمزگان (بندرعباس)، 322/0 میکروگرم بر گرم وزن خشک گزارش نمودند ]18[. پذیرا و خسرویفرد (1394) میزان تجمع نیکل را در بافت عضله دو گونه ماهي شیر (Scomberomorus commerson) و قباد (Scomberomorus guttatus) در بندر بوشهر به ترتیب 295/0 و 320/0 میلیگرم در کیلوگرم وزن خشک گزارش نمودند که این مقدار پایینتر از حد مجاز استانداردهای سازمان بهداشت جهانی (WHO)، سازمان جهانی غذا و کشاورزی (FAO)، مركز ملي بهداشت و پزشكي استراليا (NHMRC)، وزارت كشاورزي، شيلات و غذای انگلستان UK(MAFF) و سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA) بود ]19[. عبیدی و همکاران (1396) میزان تجمع نیکل را بافت عضله ماهی سنگسر معمولی (Pomadasys kaakan) در بندر بوشهر 284/0 میلیگرم در کیلوگرم وزن خشک گزارش نمودند که این مقدار پایینتر از حد مجاز استانداردهای سازمان بهداشت جهانی (WHO)، سازمان جهانی غذا و کشاورزی (FAO)، مركز ملي بهداشت و پزشكي استراليا (NHMRC)، وزارت كشاورزي، شيلات و غذای انگلستان UK(MAFF) و سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA) بود ]20[. قنبری و همکاران5 (2015) میزان غلظت فلز نیکل را در عضله ماهی شوریده (Otolithes ruber) در بندر بوشهر و بندر عسلویه به ترتیب 262/0 و 293/0 میلیگرم در کیلوگرم وزن خشک گزارش نمودند که میزان غلظت فلز نیکل در بندر بوشهر و بندر عسلویه بالاتر از حد مجاز استاندارد سازمان بهداشت جهانی (WHO) بود ]21[.
پورمقدس و شهریاری (1389) میزان غلظت فلز کادمیوم را در عضله سه گونه از ماهیان مصرفی شهر اصفهان (شوریده (Otolithes ruber)، سرخو معمولی (Lutjanus johnii) و کپور معمولی (Cyprinus carpio) به ترتیب 064/0، 063/0 و 058/0 (قسمت در میلیون بر حسب وزن خشک) گزارش نمودند که میزان غلظت فلز کادمیوم پایینتر از حد مجاز استاندارد سازمان بهداشت جهانی (WHO) بود ]22[. صادقی و همکاران (1390) مقدار غلظت کادمیوم را در عضله ماهی قباد (Scomberomorus guttatus) در بندرعباس (استان هرمزگان)، 00319/0 ± 0375/0 میکروگرم بر گرم وزن خشک گزارش نمودند که میزان غلظت فلز کادمیوم پایینتر از حد مجاز استاندارد سازمان بهداشت جهانی (WHO) بود ]23[. طراوتی و همکاران (1391) میزان غلظت فلز کادمیوم را در عضله ماهی بنی وحشی (Mesopotamichthys sharpeyi) (تالاب شادگان) و پرورشی (مجتمع پرورش ماهی آزادگان) به ترتیب 014/0 ± 237/0 و 005/0 ± 231/0 میلیگرم در کیلوگرم وزن خشک گزارش نمودند ]24[. خراسانی و همکاران (1392) میزان غلظت کادمیوم را در بافت عضله ماهی شوریده (Otolithes ruber) بندر ماهشهر، 250/0 میکروگرم بر گرم وزن خشک اندارهگیری نمودند که میزان غلظت فلز کادمیوم بالاتر از حد مجاز استاندارد سازمان بهداشت جهانی (WHO) بود ]25[. عبیدی و همکاران (1396) میزان تجمع کادمیوم را بافت عضله ماهی سنگسر معمولی (Pomadasys kaakan) در بندر بوشهر 118/0 میلیگرم در کیلوگرم وزن خشک گزارش نمودند که این مقدار پایینتر از حد مجاز استانداردهای سازمان بهداشت جهانی (WHO)، سازمان جهانی غذا و کشاورزی (FAO)، مركز ملي بهداشت و پزشكي استراليا (NHMRC)، وزارت كشاورزي، شيلات و غذای انگلستان UK(MAFF) و سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA) بود ]20[. مرتضوی و شریفیان (2012) مطالعهای بر روی رابطه غلظت فلزات سنگین با جنس، طول و وزن در دو ماهی حلوا سفید و شوریده انجام دادند. نتایج نشان داد که میزان فلز کادمیوم در این دو گونه در دامنه 37/2 – 175/0 میکروگرم بر گرم وزن خشک بود. غلظت فلزات با توجه به نوع فلزات، اندام و جنس ماهی متغیر بود ]26[. نتایج مطالعه تاپیا و همکاران6 (2012) بر روی تجمع فلزات سنگین کادمیوم، سرب، منگنز و روی در عضله و کبد ماهی (Micropogonias manni) در دریاچه بودی در شیلی مشخص کرد که کادمیوم در بین فلزات پایینترین میزان را داشت و میزان آن در دامنه 26/0 – 0 میلیگرم بر کیلوگرم بود ]27[.
به طور کلی میتوان بیان نمود که از دلایل تطابق یا عدم تطابق تحقیقات بالا میتوان به سن، طول، وزن، جنسیت، عادات تغذیهای، نیازهای اکولوژیک، غلظت فلزات سنگین در آب و رسوب، مدت زمان ماندگاری ماهی در محیط آبی، فصل صید، گونه ماهی و ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی آب اشاره نمود. لذا توجه به بالا بودن میزان فلزات سنگین نیکل و کادمیوم در این مطالعه میتوان نتیجه گرفت که تا حدی استفاده از این گونه در این منطقه خطرناک بوده و بالطبع بر مصرفکنندگان این فرآوردهها نیز اثرات سوء خواهد داشت و جهت استفاده آن در سبد غذایی باید مراقبتهای لازم انجام گردد. در انتها پیشنهاد میگردد فعالیتهای انسانی در حاشیه مناطق نمونهبرداری و چگونگی برداشت از ذخایر غیرزیستی این دریا، شناسایی و بازدید مستمر از مراکز صنعتی و سنجش و ارزیابی مواد آلاینده در پساب آنها صورت گیرد تا لزوم اطمینان از سلامت جهت مصرف سایر آبزیان ایجاد گردد.
مراجع
1. Filazi, A., Baskaya, R. and Kum, C., (2003), Metal concentration in tissues of the Black Sea fish Mugil auratus from sinop-Icliman. Turkey. Human & Experimental Toxicology. www.hetjournal.com, 22, 85-87.
2. Jaffar, M., Ashraf, M. and Rasoal, A., (1998), Heavy metal contents in some selected local fresh water fish and relevant waters. Pakistan Journal of Scientific and Industrial Research, 31(3): 189-193.
3. وفائی، م، (1379)، بررسی تعیین عناصر سنگین در دو گونه ماهی سفید و کپور در سواحل جنوبی دریاي خزر، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، 98 صفحه.
4. Anon., (1995), Water pollution in the Persian Gulf and Caspian sea. Payam-e Darya. Shipp. Organiz. Islam. Rep. Iran. 32: 13-20.
5. صادقی، س. ن، (1380)، ویژگیهای زیستی و ریختشناسی ماهیان جنوب ایران (خلیج فارس و دریای عمان). انتشارات نقش مهر، چاپ اول، تهران، 432 صفحه.
6. Obeidi, R., Pazira, A. R. and Noorinezhad, M., (2015), Measuring the concentration of lead in muscle and liver tissues of Pomadasys kaakan in Bushehr port, Iran. International Journal of the Bioflux Society, AES Bioflux, 7(3): 483-489.
7. Rao, M.S., (1988), Animals Dictionary of Geography. Animal publication, New Delhi.
8. Moopam, (1999), Manual of Oceanographic Observations and Pollutant Analyses Methods, Regional Organization for the Protection of the Marine Environment, Kuwait, V-28 pp.
9. Madany, I.M., Wahab, A.A.A. and Al-Alawi, Z., (1996), Trace metals concentration in marine organisms from the coastal areas of Bahrain, Persian Gulf Water. Air and Soil Pollution, 91(3-4): 233-248.
10. Dural, M., Gokso, Z.L. and Ozak, A.A., (2006), Investigation of heavy metal levels in economically important fish species captured from the Tuzla lagoon. Agricultural and food chemistry, 54: 172-186.
11. Darmono, D. and Denton, G. R. W., (1990), Heavy metal concentrations in the Penaeus merguiensis and Penaeus monodon in the Townsville region of Australia. Bulletin of Environmental Contamination and Toxicology, 44(1): 479-486.
12. Mormede, S. and Davies, I.M., (2001), Heavy metal concentrations in commercial deep-sea fish from Rock all trough. Continent shelf Research, 21: 899-916.
13. Pazhanisamy, K., Vasanth, M. and Indra, N., (2007), Bioaccumulation of arsenic in the freshwater fish Labeo Rohita (HAM).The Bioscan, 2(1): 67-69.
14. نبیزاده، س. م. و پورخباز، ع. ر، (1392)، رديابي زيستي فلزات سنگين در بافتهاي ماهيان شورت (Sillago sihama) و زمينكن (Platycephalus indicus) در ذخيرهگاه زيستكره حرا. مجله دامپزشكي ایران، 9(1): صفحات 75-64.
15. جلاليجعفري، ب. و آقازادهمشگي، م، (1386)، مسموميت ماهيان در اثر فلزات سنگين آب و اهميت آن در بهداشت عمومي. انتشارات مان كتاب، چاپ اول، تهران، 134 صفحه.
16. صدوقنیری، ع.، نیکپور، ی.، رجبزاده، ا.، محبوبی صوفیایی، ن. و احمدی، ر، (1389)، اندازهگیری فلزات سنگین کادمیوم، نیکل، کبالت، مس و سرب در بافتهای ماهی صبور (Tenualosa ilisha)، در شمال غرب خلیج فارس و رابطه آن با طول و وزن. مجله علوم آبزیان، 1(1): 74-61.
17. پروانه، م.، خیرور، ن.، نیکپور، ی. و نبوی، س. م. ب، (1390)، غلظت فلزات سنگین در ماهی کفشک (Euryglossa orientalis) و رسوبات خورموسی در استان خوزستان. مجله علمی شیلات ایران، 20(2): 26-17.
18. صادقی، م.، ابدالی، س.، دقوقی، ب.، مورکی، ن. و بهرهمند، ب، (1390)، بررسی تجمع برخی فلزات سنگین (سرب، کادمیوم و نیکل) در بافتهای کبد و عضله ماهی حلواه سیاه (Parastromateus niger) در آبهای استان هرمزگان (بندرعباس). مجله زیستشناسی دریا، 3(10): 28-23.
19. پذیرا، ع. ا. و خسرویفرد، ا، (1394)، مقایسه تجمع زیستی فلزات سنگین نیکل و کادمیوم در بافت عضله دو گونه ماهي شیر (Scomberomorus commerson) و قباد (Scomberomorus guttatus) در بندر بوشهر. مجله زیستشناسی دریا، 89-79 :(28)7.
20. عبیدی، ر.، پذیرا، ع. ا.، قنبری، ف. و مغدانی، س، (1396)، تعیین میزانغلظت فلزاتسنگین نیکل و کادمیوم در بافتهای عضله و کبد ماهی سنگسرمعمولی (Pomadasys kaakan) در بندر بوشهر. مجله علمی شیلات ایران، 26(1):66-55.
21. Ghanbari, F., Moghdani, S., Nasrinnezhad, N. A., Khajeheian, M. R., Obeidi, R. and Farashbandi, M., (2015), Accumulation of trace metals in the muscle tissues of tiger tooth croaker in Persian Gulf. International journal of Biosciences, 6(5): 170-177.
22. پورمقدس، ح. و شهریاری، ع، (1389)، غلظت کادمیوم، کروم، سرب، نیکل و جیوه در سه گونه از ماهیان مصرفی شهر اصفهان. مجله تحقیقات نظام سلامت، 6(1): 36-30.
23. صادقی، م. س.، مورکی، ن.، ابدالی، س. و فرزادمهر، م، (1390)، بررسی تجمع فلزات سنگین (نیکل، کادمیوم و سرب) در بافتهای کبد و عضله ماهی قباد (Scomberomorus guttatus) در بندرعباس (استان هرمزگان). مجله زیستشناسی دریا، 3(12): 71-65.
24. طراوتی، س.، عسکریساری، ا. و جواهری بابلی، م، (1391)، بررسی و مقایسه فلز کادمیوم در اندامهای مختلف ماهی بنی وحشی (Mesopotamichthys sharpeyi) (تالاب شادگان) و پرورشی (مجتمع پرورش ماهی آزادگان). مجله اکوبیولوژی تالاب، 3(11): 38-29.
25. خراسانی، ن.، حسینی، س.، پورباقر، ه.، حسینی، و. و افلاکی، ف، (1392)، اندازهگیری برخی فلزات سنگین در ماهی شوریده (Otolithes ruber)، مطالعه موردی بندر ماهشهر. نشریه محیط زیست طبیعی، 66(2): 190-181.
26. Mortazavi, M.S. and Sharifian, S., (2012), Metal Concentrations in Two Commercial Fish from Persian Gulf, in Relation to Body Length and Sex. Bull Environ Contam Toxicol, 89:450–454.
27. Tapia, J., Vargas-Chacoff, L., Bertran, C., Pena-Cortes, F., Hauenstein, E., Schlatter, R., Jemenez, C. and Tapia, C., (2012), Heavy metals in the liver and muscle of Micropogonias manni fish from Budi Lake, Araucania Region, Chile: potential risk for humans. Environ Monit Assess, 184: 3141–3151.
measuring of heavy metals (Nickel and Cadmium) concentrations in muscle tissue of Liza klunzingeri in Bushehr seaport.
Abstract
The aim of this study was to determine the concentrations of heavy metals Nickel and Cadmium in muscle tissues of Liza klunzingeri in Bushehr seaport during 2017. 30 samples of Liza klunzingeri were caught completely at random from Bushehr seaport by the area local fishermen should be omitted. After biometry of the samples, the muscle tissues of the samples were separated and chemical digestion of the samples was done by MOOPAM, then Nickel and Cadmium accumulation levels in tissues were measured using Graphite furnace atomic absorption instrument (VARIAN AA 100). Based on the obtained results the mean concentrations of Nickel and Cadmium in muscle tissues of Liza klunzingeri were calculated (6.638 ± 0.611) and (3.201 ± 0.292) mg/kg dry weight respectively. The results of this study revealed that the Nickel and Cadmium metals concentration in edible tissues (muscle) of Liza klunzingeri in study station are more than the levels permitted within the standards of WHO, FAO, NHMRC and UK(MAFF).
Keywords: Heavy metal, Nickel, Cadmium, Liza klunzingeri, Bushehr seaport.
[1] Oymak et al.,
[2] Malik et al.,
[3] Alkan et al.,
[4] Obeidi et al.,
[5] Ghanbari et al.,
[6] Tapia et al.,
