نقش قومیت ها در تکاپوی فدرالیسم نوین سیاسی عراق
الموضوعات :بیژن نیری 1 , محمد امین انصاری 2
1 - استادیار و عضوهیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی
2 - دانش آموخته کارشناسی ارشد رشته علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی
الکلمات المفتاحية: هویت ملی, امنیت, قومیت, واژگان کلیدی: دموکراسی, فدرالیسم, بحران داخلی,
ملخص المقالة :
چکیده ویژگی های جغرافیای سیاسی عراق موجب تقسیم آن کشور به مناطق شمال، مرکز و جنوب گردیده است که هر کدام خاستگاه ویژه خود را داراست. در مناطق شمالی و کردنشین مهمترین دغدغه آنها استقرار فدرالیسم و الحاق کرکوک (منطقه مورد مناقشه میان کردها، اعراب سنی و ترکمن ها که 40% نفت عراق را دارد) است. البته طرح چنین ادعایی موجب ایجاد شکاف میان کردها و اعراب (شیعه- سنی) شده است و در این مقطع کردها در مقابل اعراب قرار می گیرند. در مناطق جنوبی که غالب آنان شیعه نشین هستند (60% نفت عراق را برخوردارند) و به نحوی تحت تأثیر شیعیان کشورهای همسایه (به خصوص جمهوری اسلامی ایران) هستند؛ این مسئله باعث رودررویی اعراب سنی و کردها در مقابل شیعیان که دولت عراق را در دست دارند شده است. اما در منطقه مرکزی که عمدتأ اعراب سنی در آنجا ساکن هستند دلایلی چون آب و هوای بسیار بد و عدم وجود خاک مناسب جهت کشاورزی و فقدان نفت باعث می شود تا هرگاه زمزمه فدرالیسم کردی (اقلیم کردستان و الحاق کرکوک) و فدرالیسم شیعی (منطقه بصره و حوزه شیعه نشین جنوب) مطرح می شود اعراب سنی در مقابل کردها و شیعیان قرار گیرند. در نظام اداری عراق کیفیت نامطلوب مدیریتی حاکم موجب می شود تا مدیران هر کدام به جای اینکه به دنبال کارآمدی نظام اداری باشند، بیشتر متوجه منافع قومیتی و عشیره ای خود شوند و این باعث انزجار ونفرت سایر گروه ها و اقوام می شود. همچنین، مانع دیگر بر سر راه رسیدن به وحدت ملی، پارادوکس موجود در ایجاد دولتی ملی است که خود مانعی برای دو مقوله امنیت و دموکراسی خواهد شد و همین موضوع موجب می شود تا الگوهای حکمرانی در منطقه بر آن تأثیر بگذارد و براین پارادوکس بیفزاید. این مقاله نگاهی تحلیلی به درون جامعه عراق و چگونگی روابط قومیت ها و رقابت های درون حکومتی آنها برای کسب قدرت سیاسی و تصاحب مناصب دولتیدر عراق بعد از سقوط صدام و شکل گیری نهاد های سیاسی جدید و به رسمیت شناختن همه اقوام و مذاهب موجود در قانون اساسی خواهد داشت.
منابع
- احمدی، کورش (1384)، عراق پس از سقوط بغداد، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت خارجه
- اسدی، علی اکبر (1383) ، تأثیرات انقلاب اسلامی ایران بر رفتارهای سیاسی عراق، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبائی
- الخفاجی، عصام (1378) ، "جنگ و جامعه: عراق در مسیر نظامی شدن"، مجله گفتگو، شماره 23
- اکبری، حسین (1388) ، بحران حاکمیت در عراق، تهران، نشر اندیشه سازان نور
- برنا بلداجی، سیروس (1383)، "روند دولت سازی در عراق نوین، الزامات و رویکردهای جمهوری اسلامی ایران"، نامه دفاع، شماره 5، مرکز تحقیقات استراتژیک دفاعی
- بوزان باری و ویور (1388)، مناطق و قدرت ها، ترجمه رحمان قهرمان پور، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی
- پاکولسکی، ایان (1388)، پست مدرن شدن، ترجمه فرزاد پورسعید، در راهنمای جامعه شناسی سیاسی، جلد دوم، ویراسته کیت نش و آلن اسکات، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی
- جمعی از نویسندگان، (1384)، عراق پس از سقوط بغداد، تهران، دفتر مطالعات سیاسی بین المللی، انتشارات وزارت امور خارجه
- حق پناه، جعفر (1387)، "مسئله کرکوک و چالش قومی- مذهبی در عراق"، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال ششم، شماره 20
- خسروی، غلام رضا (1390)، چشم انداز عراق آینده، بررسی روندهای داخلی و خارجی، تهران، نشر پژوهشکده مطالعات راهبردی با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
- سریع القلم، محمود (1374)، "تبیین مبانی سیاست خارجی عراق"، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال دوم، شماره دوم
- سیف زاده، حسین (1379)، عراق؛ ساختارها و فرایند گرایش های سیاسی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، جلد اول
- فیروزی، محرمعلی (1384)، تحلیل ژئوپلیتیک روابط ایران و عراق، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیای سیاسی به راهنمایی دکتر زهرا احمدی پور، تهران، دانشگاه تربیت مدرس
- قانون اساسی عراق، تهران، موسسه مطالعاتی اندیشه سازان نور
- مار، فب، (1380)، تاریخ نوین عراق، ترجمه محمد عباس پور، مشهد، آستان قدس رضوی، جلد اول
- نامی، محمد حسن؛ محمدپور، علی، (1387)، جغرافیای کشور عراق با تأکید بر مسائل ژئوپلیتیک، تهران، نشر سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح
- نصری، قدیر، (1389)، "رنج تاریخی، زمینه ها و دشواری های خودمختاری بصره"، همشهری دیپلماتیک، شماره 41
- نیری، بیژن (1382)، "سمفونی دنیای نو بر ویرانه های عراق"، ماهنامه اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره 192-191
- ییلاقی، رحمان، (1390)، حمله نظامی امریکا به عراق، و تأثیر آنبر شکاف های قومی/مذهبی، تهران: انتشارات فکر آذین
- ویسی، مراد (1387) "پرونده کرکوک بنیادی ترین اختلاف عراقی ها در سال 2008" ، نمایه در :
- Heywood, Andrew (2002), Politics, New York, Palgrav.
- Rotberg, Robert (2004), When States Fail: Causes and Consequences, Princeton, Princeton University Press.
