نقش دین اسلام در روابط بین ایران و ملت های آسیای مرکزی
الموضوعات :مرتضی محمودی 1 , جوری لطیف اف 2
1 - استادیار علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی
2 - استاد روابط بین الملل دانشگاه های روسیه و تاجیکستان
الکلمات المفتاحية: ایران, آسیای مرکزی, همگرایی, ژئوپلتیک, دین اسلام,
ملخص المقالة :
در دهه های اخیر حضور گسترده جمهوری اسلامی ایران در منطقه آسیای مرکزی به طور چشم گیری افزایش یافته است به طوری که سیاستمداران این کشور در مورد ایران به مانند کشوری که ایفا کننده نقش بیشتری در جریانات ژئوپلتیک جهانی می باشد صحبت می کنند. این قدرت منطقه ای به طور پیوسته با موضع گیری های ضد آمریکایی و ضد آتلانتیک که اغلب اوقات نیز هماهنگ با مواضع روسیه می باشد تاثیر ژئوپلتیک خود را افزایش می دهد. آسیای مرکزی برای این کشور به منزله منطقه ای مهم می باشد که پنج دولت به وجود آمده در قلمروی شوروی سابق با ساکنان اکثریت مسلمان و بخش همگرا و هماهنگ با دنیای اسلام یعنی کشورهای قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان در آن قرار دارند. این کشورها علاوه بر پیوند تاریخی و تمدنی دارای نوعی همبستگی اسلامی می باشند و دین اسلام در روابط آنان نقش محسوسی را ایفا می کند. این مقاله می کوشد تا تاثیر چنین عامل فرهنگی را در روابط ایران و کشورهای مذکور مورد بررسی قرار دهد.
منابع:
- آکینر، شیرین (1383)، "سیاسی گرایی اسلام در دوره پیش از شوروی"، مجله مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، تهران: دفتر مطالعات وزارت امورخارجه، سال 13، شماره 45.
- آلیسون، روی و جانسون، لنا (1389)، امنیت در آسیای مرکزی، ترجمه محمدرضا دبیری، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین الملل.
- ابوالحسن شیرازی، حبیب اله(1370)، ملیت های آسیای میانه، تهران، انتشارات دفتر مطالعات وزارت امورخارجه.
- ابوالحسن شیرازی، حبیب اله(1387)، تحولات تاریخی و فرهنگی در آسیای مرکزی، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی
- رشید، احمد ( 1387)، جهاد – اسلام پیکار جود در آسیای میانه، مترجم جمال آرام، تهران، عرفان.
- وصالی مزین، یوسف (1385)، جنبش اسلامی ازبکستان، تهران: موسسه مطالعات اندیشه سازان نور.
- شکوری، شریف و شکوری، رستم(1388)، آسیای مرکزی: درآمدی بر روحیات مردم، ترجمه محمد جان شکوری بخارایی و منیژه قبادیانی، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
- کاراجیانس، امانوئل (1391)، اسلامگرایی در آسیای مرکزی، ترجمه موسسه مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر، انتشارات بوستان.
- کولایی، الهه(1384)، بازی بزرگ جدید در آسیای مرکزی، تهران، دفتر انتشارات سیاسی و بین المللی.
- کولائی، الهه(1370)، کتاب سیاست و حکومت در آسیای مرکزی، تهران، شرکت چاپ و نشر لیلی.
- موحدیان، احسان (1383)، اسلام رادیکال در آسیای میانه؛ واکنش به حزب التحریر، پژوهشکده مطالعات راهبردی، چاپ اول.
- مهاجرانی، مصطفی(1372)، جغرافیای اقتصادی منطقه آسیای مرکزی، تهران: نشر سپهر.
- هرزیک، ادمون(1375)، ایران و حوزه جنوبی شوروی سابق، ترجمه کاملیا احتشامی، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی.
- ایرنا، 12 سپتامبر 2001
- حاج حریری، سیما(1372)، "وقف در آسیای مرکزی"، مجله مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 2
- روزنامه همشهری 3/6/1384
- سنایی، مهدی(1385)، "اسلام در آسیای مرکزی"، موسسه مطالعات ایران و اوراسیا(ایراس)، سال اول، شماره اول.
- شکاری، عبدالقیوم (1385)، "مبارزه با تروریسم و جنبههای متعارض آن در در آسیای مرکزی"، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، سال پانزدهم، دوره چهارم، شماره 56.
- گروه بین المللی بحران(1384)، "قرقیزستان پس از انقلاب"، ترجمه سعیده موسوی، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، سال 13، شماره 41.
- لینک پیتر و ناومکین، ویتالی(1391)، آسیای مرکزی دو دهه پس از استقلال، ترجمه: علیرضا عیاری، تهران: موسسه مطالعات ایران و اوراسیا.
- مالاشنکو، آ.(1997)، "مذهب در زندگی اجتماعی- سیاسی کشورهای آسیای مرکزی"، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 6.
- مال دالیف، آراز بیگ(1380)، "تهدیدات امنیتی در آسیای مرکزی: مورد قرقیزستان"، ترجمه: پروین معظمی گودرزی، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 34.
- مسعودنیا، حسین و معصومی، سید داوود(1387)، "بنیادگرایی در آسیای مرکزی؛ تداوم تقابل هویتها"، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 64.
- هیات، فریده (1384)، "اسلام گرایی دوباره در قرقیزستان: جنسیت، فقر جدید و بُعد معنوی"، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، سال سیزدهم، دوره چهارم، شماره 49.
- یانسن، لنا (1384)، "روسیه و آسیای مرکزی بعد از حملات 11 سپتامبر"، ترجمه قاسم ملکی، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، سال11، شماره 9.
- یزدانی، هدایت الله(1383)، "نقش اسلام در آسیای مرکزی پس از فروپاشی شوروی"، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 48
- Akbarzadeh, S. (2003), The Islamic Dilemma in Uzbekistan, London: Routledge Curzon.
- Baran, Zeno. Starr, Fredrick and Cornell, Svante (2006), Islamic Radicalism in Central Asia And The Caucasus: Implications for the EU, John Hopkins University, Central Asia And The Caucasus Institute, Silk Road Studies Program Paper.
- Bennigsen, A., Henze, P., Tanham, G., and Wimbush, S. (1989), Soviet Strategy and Islam, New York: Macmillan.
- Bureau of Democracy (2004), Human Rights and Labor, International Religious Freedom Report 2004- Tajikistan, Washington, DC: U.S. Department of State.
- Gleason, G. (1997), The Central Asian States, Oxford: Westview Press.
- Graham E. Fuller (1991), The Center of the Universe: The Geopolitics of Iran, Boulder: Westview Press.
- Human Rights Watch (2004), Creating Enemies of the state: Religious Persecution in Uzbekistan, New York:Human Right Watch.
- Jonson, L. ( 2006), Tajikistan in the New Central Asia: Geopolitics, Great Power Rivalry and Radical Islam, London: I.B. Tauris
- Khalid, Abeed(2007), Islam after Communism, The University of California Press
- Piscatori, James (2007), Islam in a World of Nation-State, Princeton, N.J: Princeton University Press.
- Rywkin, M. (1990), Moscow’s Muslim Soviet Central Asia Challenge, Armonk, NY: M. E. Shape.
- Sakwa, Richard, Soviet Politics, London: Routledge.
- Abdullaev, Z. (27 April 2004), “Tajikistan: Concern at New Islamic Group”, IWPR Reporting Central Asia.
- Abramson, David (2010), “Foreign Religious Education and the Central Asia Islamic Revival: Impact and Prospects for Stability”, Institute for Security and Development Policy, Johns Hopkins University.
- Anderson, Jason (2014), “Getting Religion in Central Asia”. Available at:http://foreignpolicyblogs.com/2014/08/19/getting-religion-in-central-asia-part-2-national-debates/
- Chivers, C.J. (19 may 2005), “Tales of Uzbek Violence Suggest Larger Tragedy”, The New York Times.
- Eshmuradov, R. and Hamidova, M. (1 July 2003), “No Place for Uzbek Muslims”, IWPR Reporting Central Asia.
- Hunter, Shireen, (Summer 1992) “The Muslim Republics of Former Soviet Union: Policy Challenges for the United States”, The Washington Quarterly.
- Naumkin, Vitaly (2003), “Militant Islam in Central Asia: the Case of the Islamic Movement of Uzbekistan”, Berkley Program in Soviet and Post-Soviet Studying.
- Menashri, D. (1998), “Iran and Central Asia”, Central Asia Meets the Middle East, London.
- Mesbahi, Mohiaddin (1995), “Iran and Tajikistan”, in Alvin Z. Rubinstein and Oles M. Smolansky, Regional Power Rivalries in The New Eurasia: Russia, Turkey and Iran, New York: M. E. Sharpe.
- Olcott, Martha and Udalova, Natalia (March 2000),” Drug Trafficking on the Great Silk Road: The Security Environment in Central Asia”, Working Paper 11, Washington, DC: Carnegie Endowment for International Peace.
- Paskoy, H.B.(2002), “Nationality or Religion? View of Central Asian Islam”, Available at:http://wwwku.edu/ibetext/texts/paskoy-6/cae02html
- Parshin, K. (10 February 2009), “Tajikistan: Salafis Latest Casualty in war on Religion”, Eurasia Insight.
- Peker, Gunden (Fall 1996), “Islam in Central Asia”, Eurasian Studies, Vol.3, NO.3.
- Rotar, I. (31 Octobr 2005), “Tajikistan Mosque Visits and Hijab Banned for Children”, Forum 18 News.
- Rotar, I. (18 October 2002), “Tajikistan: ‘Political Islam’ Sacked”, Keston News Service Special Report.
- Schatz, Edward (August 2002), “Farming Islam: the Role of Anti-Americanism in Central Asia”, Boston, American Political Science Association.
