علم صوری یا ادراک مفهومی در فلسفه اشراق
الموضوعات : پژوهشهای معرفت شناختی
عزیزالله افشار کرمانی
1
(استادیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی)
الکلمات المفتاحية: ذهن, علم صوری, ادراک تصوری, فطری, غیر فطری,
ملخص المقالة :
سهروردی بر اساس حضور یا غیبت شیء از فاعل شناخت، علم آدمی را به علم حضوری اشراقی و علم مثالی یا صوری تقسیم می‌کند. او حضور ذاتی نفس را مبنای علم حضوری و خاطره نفس از عالم محسوسات و مشاهدات را مبنای علم مثالی می‌داند. به نظر وی ذهن همان جنبه مفهومی نفس است و مفاهیم موجود در ذهن خود دو دسته‌اند: دسته‌ای بالذات معلوم و آشکارند و دسته‌ای بالعرض شناخته می‌شوند؛ او به‌ترتیب آنها را معلومات فطری و غیر فطری می‌نامد. سهروردی مشاهدات و محسوسات را بدیهی‌ترین ادراکات ذهن می‌داند و میان شیء و مثال یا مفهوم آن تمایز قائل شده و معتقد است مثال شیء فقط از یک لحاظ می‌تواند آن را نشان دهد و نباید میان شیء و مثال یا مفهوم آن خلط کرد.
ابن کمونه، عز الدوله سعد بن منصور (1387) شرح التلویحات اللوحیه و العرشیه، تصحیح نجفقلی حبیبی، تهران: میراث مکتوب.
حائری یزدی، مهدی (1380) سفر نفس، تهران: نقش جهان.
سهروردی، شهاب‌الدین یحیی، (1373الف)، حکمة الاشراق، در مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج2، تصحیح و مقدمه هانری کربن، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
همو. (1373ب)، المشارع و المطارحات، در مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج1، تصحیح و مقدمه هانری کربن، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
همو. (1373ج) المقاومات، در مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج1، تصحیح و مقدمه هانری کربن، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
همو. (1380الف) پرتونامه، در مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج3، تصحیح سیدحسین نصر، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
همو. (1380ب) الالواح العمادیه، در مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج4، تصحیح نجفقلی حبیبی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
همو. (1388) التلویحات اللوحیه و العرشیه، تصحیح نجفقلی حبیبی، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
شهرزوری، شمس‌الدین محمد (1372) شرح حکمة الاشراق، تصحیح حسین ضیایی، تهران: مؤسسه مطالعات فرهنگی.
