مفهوم شناسی جرایم اقتصادی و راهبردهای مقابله با آن در سیاست کیفری ایران و فرانسه

الموضوعات : تحقیقات حقوقی بین المللی

میثم ایمانی ¹ , نغمه فرهود ² , سید یزدالله طاهری نسب ³

1 - دانشجوی دکتری، گروه حقوق جزا و جرم شناسی، پردیس علوم و تحقیقات خوزستان، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران؛ دانشجوی دکتری، گروه حقوق جزا و جرم شناسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.
2 - استادیار گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، واحد اندیمشک، دانشگاه آزاد اسلامی، اندیمشک، ایران . رایانامه: [e-mail](نویسنده مسئول).
3 - استادیار، گروه حقوق جزا و جرم شناسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.

تاريخ الإرسال : 29 الثلاثاء , جمادى الثانية, 1443 تاريخ التأكيد : 10 الأربعاء , شوال, 1443 تاريخ الإصدار : 27 الجمعة , صفر, 1444

الکلمات المفتاحية: سیاست کیفری, جرایم اقتصادی, افتراقی شدن رسیدگی, سیستم قضایی,

ملخص المقالة :

زمینه و هدف: جرایم اقتصادی به خاطر تاثیر گذار بودن بر تمام سطوح جامعه، یکی از مسائل چالش برانگیز در جهان می-باشند که ایران نیز از این امر مستثنی نیست. فضای اقتصادی ایران هم به دلیل ابتلا به آسیب‌های عدیده، نسبت به نظام های اقتصادی مثل کشور فرانسه، زمینه مساعدتری برای ارتکاب جرم اقتصادی ایجاد می‌کند، گسترش جرایم اقتصادی مانع دستیابی دولت به اهداف ملی در حوزه امنیت اقتصادی شده و جرایم عمومی را به مخاطره می‌اندازد. روش: پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیلی انجام شده است.یافته ها و نتایج: قانون مجازات اسلامی برای نخستین بار به روشتبیین حصری مصادیق مفهومی از جرم اقتصادی ارائه کرده است. که تا حدودی می‌توان گفت مصادیقی از جرایم اقتصادی بیان شده است. انتقادی که بر جرایم اقتصادی در سیاست کیفری کنونی ایران وارد است این مطلب است که برخی از جرایم مانند جرایم حوزه بازار اوراق بهادار از شمول تعریف خارج مانده اند و برخی از جرایم که صبغه اقتصادی ندارند و تنها می‌توانند با جرایم اقتصادی ارتباطی داشته باشند، مانند اعلام نکردن وقوع این جرایم از سوی مقامات رسمی، داخل در جرایم اقتصادی قرار گرفته اند. برخلاف حقوق فرانسه، در سیاست کیفری ایران، دبه ویژه از منظر حقوقِ شکلی، رویکرد منسجم و منظمی نداشته و رژیم افتراقی برای مبارزه با این جرایم درنظر گرفته نشده است و با وجود تصریح به دادسرای ویژة جرایم اقتصادی در مادة 25 قانون آیین دادرسی کیفریِ که در ماهیّت تخصصی است و صلاحیت ذاتی ندارد، دادگاه اختصاصی برای این جرایم پیش بینی نشده است.

المصادر:

ابراهیمی، شهرام (1397). اعلام و افشای جرم اقتصادی، سیاست جنایی در برابر بزهکاری اقتصادی، به کوشش امیرحسن نیازپور، چاپ اول، تهران: بنیاد حقوقی میزان.

- ابراهیمی، شهرام و صادق نژاد نایینی، مجید (1392). تحلیل جرم شناختی جرایم اقتصادی، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال دوم، شماره پنجم.

- اسدی، حمید (1399). الگوی پاسخ دهی به جرایم و تخلفات بورسی: از روش­های عدالت کیفری سنتی تا تنظیم گری اقتصادی، رساله دکتری، رشته فقه و حقوق جزا، دانشگاه خوارزمی.

- باباخانی، عرفان و رستمی، هادی (1401). رسیدگی افتراقی به جرایم اقتصادی در حقوق ایران و فرانسه، پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، 9 (31): 62-31.

https://csiw.qom.ac.ir/article_2146.html

- بهره مند، حمید (1396). آسیب شناسی قوانین مربوط به جرایم اقتصادی در نظام حقوقی ایران، چاپ اول، تهران: انتشارات قوه قضائیه.

- پاک نیت، مصطفی(1396). افتراقی شدن آیین دادرسی کیفری، چاپ اول، تهران: بنیاد حقوق میزان.

- تدین، عباس و باقری نژاد، زینب(1398). اصول حاکم بر دادرسی کیفری اقتصادی، دانشنامه علوم جنایی اقتصادی، به کوشش امیرحسن نیازپور، چاپ دوم،  تهران: بنیاد حقوقی میزان.

- خدائیان چگینی، ذبیح الله (1391). بررسی تطبیقی نهادهای نظام عدالت کیفری فرانسه و ایران در مقابله با جرایم اقتصادی، فصلنامه مطالعات حقوقی، 4 (2).

- خداییان چگینی،  ذبیح الله (1391). تحلیل جرم شناختی جرایم اقتصادی در حقوق کیفری ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته حقوق جزا و جرم شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم  و تحقیفات تهران.

- حبیب زاده، اصحاب و شریف شهری، میرکاظم (1394). نقش رسانه‌ها (مطبوعات)در مبارزه با جرایم اقتصادی، فصلنامه علمی پژوهش های اطلاعاتی جنایی، 10 (37): 78-55.

http://icra.jrl.police.ir/article_18149.html

- حسنی، جعفر و مهرا، نسرین، نقدی بر مفهوم جرم اقتصادی در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، دوره 2 ، شماره 3، بهار و تابستان 1394.

- جلیلیان، مهدی و عطارزاده، سعید (1394). تحلیل جرم شناختی جرایم اقتصادی، فصلنامه علمی پژوهش های اطلاعاتی جنایی، 10 (37): 125- 148.

http://icra.jrl.police.ir/article_18152.html

- جوانمرد، بهروز و شفیعی خورشیدی، علی اصغر(1400). حقوق کیفری اقتصادی، جلد اول، چاپ اول، تهران: مجمع علمی و فرهنگی مجد.

- رستمی، هادی (1397). ماهیت و آثار جرایم اقتصادی در قوانین کیفری ایران، سیاست جنایی در برابر بزهکاری اقتصادی، به کوشش امیرحسن نیازپور، چاپ اول، تهران: بنیاد حقوقی میزان.

- روستایی، مهرانگیز(1398). ارزیابی مداخله کیفری در حوزه جرایم اقتصادی، فصلنامه کارگاه، شماره7.

عباسی، حمید (1395). سیاست کیفری ایران نسبت به جرائم اقتصادی، تحقیقات جدید در علوم انسانی، دور دوم، شماره 4.

- فیروزجانی، مختار(1384). قاچاق کالا و ارز، چاپ اول، تهران: انتشارات قانون.

- قهرمانی، مجتبی و سایبانی، علیرضا (1398). بررسی تطبیقی دادگاه­های ویژه مبارزه با مفاسد اقتصادی ایران با تأکید بر اصل حتمیت اجرای مجازات­ها، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال هفتم، شماره 27.

- کلانتری، کیومرث و جعفریان سوته، سید حسن (1397). افتراقی سازی فرآیند کشف و تعقیب جرایم اقتصادی؛ با تاکید بر حقوق ایران، سیاست جنایی در برابر بزهکاری اقتصادی، به کوشش - - امیرحسن نیازپور، چاپ اول، تهران: بنیاد حقوقی میزان.

- لکی، زینب(1398). مجتمع قضایی ویزه جرایم اقتصادی، دانشنامه علوم جنایی اقتصادی، به کوشش امیرحسن نیازپور، چاپ دوم،  تهران: بنیاد حقوقی میزان.

- محسنی، فرید (1398). جرم اقتصادی، دانشنامه علوم جنایی اقتصادی، به کوشش امیرحسن نیازپور، چاپ دوم،  تهران: بنیاد حقوقی میزان.

- مهدوی پور، اعظم (1389). افتراقی شدن سیاست کیفری در قلمرو جرایم اقتصادی، رساله دکتری، رشته حقوق جزا و جرم شناسی، دانشگاه تهران.

- میرسعیدی، سید منصور و زمانی، محمود(1392). جرم اقتصادی؛ تعریف یا ضابطه، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، دوره دوم، شماره ۴.

- میرمحمدصادقی، حسین (1392). جرایم علیه اموال و مالکیت، چاپ سی و پنجم، تهران: بنیاد حقوقی میزان.

- نیازپور، امیرحسن (1398). آیین دادرسی کیفری اقتصادی، چاپ اول،  تهران: بنیاد حقوقی میزان.

- نورزاد، مجتبی(1389). جرایم اقتصادی در حقوق کیفری ایران، چاپ اول، تهران: انتشارات جنگل.

- یوسفیان شوره دلی، عباس(1396).  حمایت کیفری از حاکمیت قانون در قلمرو اقتصادی( مطالعه تطبیقی حقوق ایران و فرانسه، رساله دکتری، رشته حقوق جزا و جرم شناسی، دانشگاه شهید بهشتی.