بررسی جلوه‌های اساطیری در اسرارالتوحید

چالاک, سارا; مرادی, ایوب

رقم المقالة : 526662 زيارة : 71 الصفحة: 53 - 83

20.1001.1.20084420.1395.12.44.2.9

نوع المخطوط: ابحاث

بررسی جلوه‌های اساطیری در اسرارالتوحید

الموضوعات :

سارا چالاک ¹ (استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق)
ایوب مرادی ² (استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور)

تاريخ الإرسال : 12 الأحد , ربيع الأول, 1438 تاريخ التأكيد : 12 الأحد , ربيع الأول, 1438 تاريخ الإصدار : 21 الإثنين , صفر, 1438

الکلمات المفتاحية: اسطوره, پیر, اسرارالتوحید, تشرّف, افسون,

ملخص المقالة :

اسطوره‌ها برخاسته از کردارها و باورهایی هستند که روزگاری برای انسان‌ها مقدس بوده و با حیات دنیوی و روحانی‌شان ارتباط جدایی‌ناپذیر داشته‌اند. این اعمال و اعتقادات طی سده‌ها و هزاره‌ها در فرهنگ‌های مختلف به اشکال گوناگون حفظ شده‌اند و گاه به صورت اصلی و گاه با از دست دادن معنای نخستین خود و یافتن معنایی جدید، در آثار ادبی بازتاب یافته‌اند. کتاب اسرارالتوحید یکی از متون عرفانی است که برخی از اعتقادات اسطوره ای در آن منعکس شده و منبع خوبی برای یافتن این‌گونه باورها است. در این مقاله با روش توصیفی – تحلیلی و با توجه به آرای اسطوره‌پژوهانی چون میرچا الیاده، کارل گوستاو یونگ، و جیمز فریزر برخی از این تفکرات و رفتارها از جمله موضوعاتی چون تشرّف، افسون‌های شباهت و مجاورت، پیر، عدد هفت، ستردن مو، و نماد حلقه در این اثر بررسی شده‌اند.

المصادر:

اسماعیلی، حسین. 1389. «داستان زال از دیدگاه قوم‌شناسی». تن پهلوان و روان خردمند: پژوهش‌هایی تازه در شاهنامه. ویراسته شاهرخ مسکوب. چ سوم. تهران: طرح نو.

اکبری ‌گندمانی، هیبت‌الله و حجت عباسی. 1387. «پژوهشی درباره سه اسطوره گیاهی در مثنوی معنوی». نشریة متن پژوهی ادبی. ش37.

اکبری‌گندمانی، هیبت‌الله و ناصر نیکو‌بخت. 1385. «بناهای اساطیری و راز جاودانگی در اسطوره‌های ملی و مذهبی». مجلۀ پژوهش زبان و ادب فارسی. ش7.

الیاده، میرچا. 1392. آیین‌ها و نمادهای تشرّف. ترجمة مانی صالحی علامه. تهران: نیلوفر.

ــــــــــ. 1386. چشم‏اندازهای اسطوره. ترجمۀ جلال ستّاری. چ دوم. تهران: طوس.

امیرقاسمی، مینو. 1391. درباره قصه‌های اسطوره‌ای. تهران: مرکز.

بهار، مهرداد. 1391. پژوهشی در اساطیر ایران. چ نهم. تهران: آگه.

حاکمی والا، اسماعیل و حسین منصوریان سرخگریه. 1385. «اسطوره در شعر نوگرایان». فصلنامة مطالعات ملی. ش2. دوره7.

حسن‌پور آلاشتی، حسین و مراد اسماعیلی. 1388. «تحلیل اسطوره در شعر سیاوش کسرایی». نشریة ادب‏پژوهی. ش9.

حمیدیان، سعید. 1389. شرح شوق. تهران: قطره.

خرمشاهی، بهاء‌الدین. 1380. حافظ‌نامه. چ دوازدهم. تهران: علمی و فرهنگی

سعدی شیرازی، شیخ‏مصلح‌الدین. 1380. دیوان. براساس نسخه‌ محمدعلی فروغی. چ چهارم. تهران: افکار.

علی‏اکبری، نسرین و میثم روستایی. 1392. «تحلیل ساختاری – اسطوره‏ای حکایت غلام و بازرگان در مرزبان‏نامه». فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره‏شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد جنوب. ش33.

فردوسی، ابوالقاسم. 1376. شاهنامه. تصحیح ژول مول. چ چهارم. تهران: بهزاد.

فریزر، جیمز جرج. 1392. شاخه زرّین (پژوهشی در جادو و دین). ترجمة کاظم فیروزمند. چ هفتم. تهران: آگاه.

کادن، جی. ای. 1380. فرهنگ ادبیات و نقد. ترجمة کاظم فیروزمند. تهران: شادگان.

کریمی‏پناه، ملیحه و ابوالقاسم رادفر. 1390. «تجلی اسطوره در شعر م. سرشک». مجلۀ ادبیات پارسی معاصر. ش1.

کمبل، جوزف. 1391. قدرت اسطوره. ترجمة عباس مخبر. چ هفتم. تهران: مرکز.

کومن، فرانتس. 1380. آیین پررمز و راز میترایی. ترجمة هاشم رضی. تهران: بهجت.

کیوانی، مجدالدین. 1390. «بازتاب درون‌مایه‌های چند اسطوره در آثار عرفانی و صوفیانه فارسی». نامه فرهنگستان. ش46.

گرجی، مصطفی و زهره تمیم‌داری. 1391. «تطبیق پیر مغان دیوان حافظ با پیر خردمند یونگ». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد جنوب. دوره 8. ش 28.

محمدبن منوّر. 1390. اسرارالتوحید فی مقامات الشیخ ابوسعید. تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: آگه.

مسکوب، شاهرخ. 1389. «بخت و کار پهلوان در آزمون هفت‏خوان». تن پهلوان و روان خردمند: پژوهش‌های تازه در شاهنامه. چ سوم. تهران: طرح نو.

معین، محمد. 1387. مجموعه مقالات. به کوشش مهدخت معین. تهران: صدای معاصر.

وراوینی، سعدالدین. 1380. مرزبان‌نامه. تصحیح خلیل خطیب رهبر. چ هفتم. تهران: صفی‌علیشاه.

یونگ، کارل گوستاو. 1392. انسان و سمبول‌هایش. ترجمۀ محمود سلطانیه. چ نهم. تهران: جامی.

ـــــــــــــــــــ. 1368. چهار صورت مثالی. ترجمۀ پروین فرامرزی. مشهد: آستان قدس رضوی.

References

Akbari Gandomāni, Heibat-ollāh and Nāser Nikou-bakht. (2006/1385SH). "banā-hā-ye asātiri va rāz-e jāvdānegi dar ostoureh melli o mazhabi". Journal of Pazhouhesh-e Zabān o adab-e Fārsi. No. 7.

Akbri Gandomāni, Heibat-ollāh and Hojjat 'Abbāsi. (2008/1387SH). "pazhouheshi darbāreh seh ostoureh giyāhi dar masnavi ma'navi". Nashriyeh-ye Matn-pazhouhi-ye Adabi. No. 37.

Aliakbari, Nasrin and Meisam Roustaee. (1992/2013SH). “Tahlil-e sakhtāri – ostourei-e hekāyat-e gholām o bāzargān dar Marzbān-nāmeh” Āzad University Quarterly Journal of Mytho-mystic Literature. No. 33.

Amir-ghāsemi, Minou. (2012/1391SH). Darbāreh-ye ghesseh-hā-ye ostoureh-i. Tehrān: Markaz.

Bahār, Mehrdād. (2012/1391SH). Pazhouheshi dar asātir-e Iran. 9^th ed. Tehrān: Āgah.

Campbell, Joseph. (2012/1391SH). Ghodrat-e ostoureh (The Power of myth). Tr. by 'Abbās Mokhber. 7^th ed. Tehrān: Markaz.

Cumont, Franz. (2001/1380SH). Āein-e por-ramz o rāz-e Mitrāei (Mysteres de Mithra). Tr. by Hāshem Razi. Tehrān: Bahjat.

Eliade, Mircea. (2007/1386SH). Chešm-andāz-hā-ye ostoureh (Aspects du mythe). Tr. by Jalāl Sattāri. 2^nd ed. Tehrān: Tous.

Eliade, Mircea. (2013/1392SH). Ā'ein-hā va nemād-hā-ye tasharrof (Rites & Symbols of Initiation - The Mysteries of Birth & Rebirth). Tr. by Māni Sālehi 'Allāmeh. Tehrān: Niloufar.

Esmā'eili, Hossein. (2010/1389SH). "dāstān-e zāl az didgāh-e Ghowm-shenāsi". Tan-e pahlevān o ravān-e kheradmand: Pazhouhesh-hā-i tāzeh dar shahnāmeh. Ed. by Shāhrokh Meskoub. 3^rd ed. Tehrān: Tarh-e Now.

Ferdowsi, Abolghāsem. (1997/1376SH). Shāhnāmeh. Ed. by Julius Mohl. 4^th ed. Tehrān: Behzād.

Frazer, James George. (2013/1392SH). Shākheh-ye zarrin (pazhouheshi dar jādu va din) (The golden bough: a study in religion and magic). Tr. by Kāzem Firouzmand. 7^th ed. Tehrān: Āgāh.
Cuddon, John Anthony. (2001/1380SH). Farhang-e adabiyāt o naghd (a dictionary of literary terms). Tr. by Kāzem Firouzmand. Tehrān: Shādegān.

Gorji, Mostafā and Zohreh Tamim-dāri. (2012/1391SH). "tatbigh-e pir-e moqān-e divan-e Hāfez bā pir-e kheradmand-e Young". Āzad University Quarterly Journal of Mytho-mystic Literature. Year 8. No. 28.

Hākemi Vālā, Esmā'eil and Hossein Mansouriyān Sorkh-geryeh. (2006/1385SH). "ostoureh dar she'r-e now-gerāyān". The quarterly Journal of National Studies. No. 2. Period 7.

Hamidiyān, Sa'eid. (2010/1389SH). Sharh-e showgh. Tehrān: Ghatreh.

Hasan-pour Ālāshti, Hossein and Morād Esmā'eili. (2009/1388SH). "tahlil-e ostoureh-hā dar ash'ār-e Siyāvash Kasrāei". Nashriyyeh-ye Adab-pazhouhi. No. 9.

Jung, Carl Gustav. (2013/1392). Ensān va sambol-hā-yash (man and his symbols). Tr. by Mahmoud Soltāniyyeh. Tehrān: Jāmi.

Jung, Carl Gustav. (1989/1368SH). Chahār sourat-e mesāli (Four archetypes, mother, rebirth spirit, Trickster). Tr. by Parvin Faramarzi. Mashhad: Āstān-e Ghods-e Razavi.

Karimi panāhi, Mali’he and Abol-qāsem Radfar. (2011/1390SH). “Tajalli-e ostoure dar she’r-e M. Sereshk”, Adabiāt-e pārsi-e Mo’āser Journal, No. 1.

Keivāni, Majd-oddin. (2011/1390SH). "bāztāb-e daroun-māyeh-hā-ye chand ostoureh dar āsār-e 'erfāni o soufiyāneh fārsi". Nāmeh Farhangestān. No. 46.

Khorramshāhi, Bahā'-oddin. (2001/1380SH). Hāfez-nāmeh. 12^th ed. Tehrān: 'Elmi o Farhangi.

Meskoub, Shāhrokh. (2010/1389SH). “Bakht o kār-e pahlavān dar āzmoun-e haft-khān”, Tan-e Pahlevān va Ravān-e Kheradmand (Pazhouhesh-hā-i Tāzeh dar Shāhnāmeh). 3^rd ed. Tehrān: Tarh-e Now.

Mo'ein, Mohammad. (2008/1387SH). Majmou'eh maghālāt (Collection of Articles). With the effort of Mahdokht Mo'ein. Tehrān: Sedā-ye Mo'āser.

Mohammad ibn-e Monavvar. (2011/1390H). Asrār-ottowhid fi maghāmāt-e sheikh Abu-sa'eid. Ed. by Mohammad Rezā Shafiꞌi Kadkani. Tehrān: Āgah.

Varāvini, Saꞌd-oddin. (2001/1380SH). Marzbān-nāmeh. Ed. by Khalil Khatib Rahbar. 7^th ed. Tehrān: Safi-'alishāh.

_||_