بازتاب حکمت و فلسفه در متون نظم و نثر فارسی (کشف المحجوب هجویری و مثنوی مولوی)
الموضوعات :
محمدعلی خالدیان
1
(عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد آزادشهر)
الکلمات المفتاحية: وجود, شیء, نفی, مساوات, کشف المحجوب,
ملخص المقالة :
در متون کلامی قدیم بحثی با عنوان مساوات یا مساوقت شیء و وجود مطرح شده است. متکلمین معتزله، شیء را از وجود عام‌تر می‌دانند و عقیده دارند که ضد شیء، نفی است، و ضد وجود، عدم. بنابراین امکان دارد برخی شیءها موجود باشند، مانند شخصی که الآن در خیابان راه می‌رود که هم شیء است و هم موجود، اما معدنی که در زیرزمین است ولی هنوز کشف نشده است، شیء است، اما فعلاً موجود نیست.در نتیجه معتزلیان، شیء را از وجود عام‌تر می‌دانند و عقیده دارند که هر موجودی شیء است، ولی هر شیئی موجود نیست. متکلمان اشعری، شیء و وجود را الفاظ مترادفه می‌دانند و هجویری در کشف المحجوب در باب فقر سخن کوتاهی به این مضمون دارد: بعضی از متأخران گفته‌اند الفَقْرُ عَدَمٌ بِلا وُجُود. نویسندة کتاب به روش و مشرب اشاعره، شیء و وجود را مساوی می‌داند و نظریة معتزلیان مبنی بر عام‌تر بودن شیء و شمول آن بر وجود و این که عدم، مقابل وجود و نفی، مقابل شیء است، را نقد می‌کند و چند و چون این موضوع در مطاوی این نوشتار آمده است.
_||_
