اسطورۀ «قدر و منزلت سرآغاز» در اندیشۀ سهراب سپهری

الموضوعات :

علی اصغر زارعی ¹ (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد آباده، دانشگاه آزاد اسلامی، آباده، ایران)

تاريخ الإرسال : 29 الجمعة , شوال, 1444 تاريخ التأكيد : 23 الخميس , محرم, 1445 تاريخ الإصدار : 07 الأربعاء , صفر, 1445

الکلمات المفتاحية: طبیعت, تمدن, سرآغاز, برگشت, سادگی,

ملخص المقالة :

در نقد اسطوره ایِ ادبیات معاصر، به جریانِ قابل توجهی برمی خوریم که نویسندگان و شاعرانِ پیرو آن، شیفتۀ برگشت به زندگی انسان هایی شدند که پیش از تاریخ و تمدن می زیستند. آن ها معتقدند هنگامی که بشر از وضعیتِ پیشا ـ اجتماعی خویش فاصله گرفت، به بی اخلاقی دچار گردید و از زمانی که به سوی تمدن حرکت کرد، نوعی عشق به خویشتن را به وجود ‌آورد، که بسیار تصنعی و بیشتر بر پایۀ فخرفروشی و حسادت بود. در همین راستا، الگوی برگشت به سرآغاز به وجود آمد، که پیروانِ آن گرایش زیادی به برگشت به دنیای نخستین داشتند. این الگو با عبارت های بازگشت به ریشه و روییدن بر ریشه نیز تعبیر می شود. سهراب سپهری که در میان شاعران معاصر، یکه تاز این قلمرو است مخاطب را به بازگشت به سرشت نخستین و راستین در آثار خود، فرامی‌خواند. درواقع، این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی، در پی آن است که به بررسی الگوی برگشت به سرآغاز در نقد ادبیات معاصر بپردازد، الگویی که از اهمیت بسزایی برخوردار است و نویسندگان، عارفان و شاعران جهان بسیار از این بن‌مایه بهره گرفته‌اند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که سهراب سپهری به دنبال رؤیای سرآغاز و خاطره های ازلی بوده و تلاش ‌کرده بر فراز شرایط انسانِ معاصرِ به فساد گراییده، قرار بگیرد و تا جایی که ممکن است، حالت انسانِ بدوی را تجربه کند؛ انسانی که در متن عناصر می خوابید و با فلسفه های لاجوردی اش خوش بود.

المصادر:

اردلانی، شمس­الحاجیه، 1395. کارکرد اسطوره­ها در اشعار سهراب سپهری، فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره­شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. 12(42)، صص. 25-13.

 20.1001.1.20084420.1395.12.42.1.4

اسماعیل­پور، ابوالقاسم، 1390. زیر آسمانه­های نور. چ 3. تهران: قطره.

الیاده، میرچا، 1382. اسطوره. رؤیا. راز. ترجمۀ رؤیا منجم. چ 3. تهران: علم.

ـــــــــــ ، 1391. اسطوره و واقعیت. ترجمۀ مانی صالحی علامه. چ2. تهران: کتاب پارسه.

ـــــــــــ ، 1390. اسطورۀ بازگشت جاودانه. ترجمۀ جلال ستاری. چ3. تهران: نشر طهوری.

بلالی­اسکویی، آزیتا و محمد، عسکری خشوئی، 1400. «کاربست مهتابی در مسجد-مدرسه­های دورۀ قاجار، دوماهنامۀ علمی تخصصی پژوهش در هنر و علوم تخصصی، 6(1)، صص. 28-13.

تارو، هنری دیوید، 1395. والدن. ترجمۀ سید علی­رضا بهشتی شیرازی. چ1. تهران: روزنه.

داد، سیما، 1385. فرهنگ اصطلاحات ادبی. چ2. تهران: مروارید.

دباغ، سروش، 1394. در سپهر سپهری. چ2. تهران: نگاه معاصر.

ـــــــــــ ، 1398. نبض خیس صبح». چ2. تهران: بنیاد سهروردی.

دورانت، ویلیام، 1388. تاریخ فلسفه. ترجمۀ عباس زریاب خویی. چ22. تهران: علمی و فرهنگی.

ـــــــــــــ ، 1389. لذات فلسفه. ترجمۀ عباس زریاب خویی. چ22. تهران: علمی و فرهنگی.

حکمت، شاهرخ. 1389. تجلی اسطوره و برخی کارکردهای آن در شعر سهراب سپهری، نشریۀ  اندیشه­های ادبی، 2(6)، صص. 159-147.

حیدریان شهری، احمدرضا، 1391. بررسی تطبیقی شهرگریزی و بدوی­گرایی در شعر سهراب سپهری و عبدالمعطی حجازی، نشریۀ زبان و ادبیات عربی. 10(6)، صص. 62-39.

10.22067/JALL.V4I6.16281

روسو، ژان ژاک، 1396. امیل. ترجمۀ غلام­حسین زیرک­زاده. چ2. تهران: ناهید.

زارعی، علی‌اصغر و علی­رضا، مظفری، 1395. بررسی بن­مایۀ تنزّل آغازین با نگاهی به تفسیر کشف الاسرار و عدّة الابرار، نشریۀ ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، 12(42)، صص. 68-34.

سپهری، سهراب،  1376. اتاق آبی. چ3. تهران: سروش.

ـــــــــــــــ ، 1377. هشت کتاب.». چ21. تهران: کتابخانۀ طهوری.

ــــــــــــــ ، 1398. هنوز در سفرم. به کوشش پریدخت سپهری. چ5. تهران: فرزان روز.

سلمانی­نژادمهرآبادی، ساغر، 1394. واکاوی و تحلیل گونه­های مختلف اسطوره در شعر سهراب سپهری، نشریۀ ادبیات پارسی، 5(2)، صص. 138-115.

شمیسا، سیروس، 1399. نگاهی به سپهری. چ1. تهران: مروارید.

شوپنهاور، آرتور، 1400. در باب حکمت زندگی. ترجمۀ محمد مبشری. چ14. تهران: نیلوفر.

شومین، ژراژ، 1380. قراردادهای اجتماعی. ترجمۀ مرتضی کلانتریان. چ2. تهران: آگه.

گرین، ویلفرد و همکاران، 1380. مبانی نقد ادبی. ترجمۀ فرزانۀ طاهری. چ2. تهران: نیلوفر.

مرادی­کوچی، شهناز، 1380. معرفی و شناخت سهراب سپهری. چ1. تهران: قطره.

میبدی، ابوالفضل، 1361. کشف الاسرار و عدة الابرار». به اهتمام علی اصغر حکمت. چ1. تهران: امیرکبیر.

ونیرگ چای، چوجای، 1387. تاریخ فلسفۀ چین. ترجمۀ ع.پاشایی. چ1. تهران: نگاه معاصر.

هراری، یوال. نوح، 1397. انسان خردمند. ترجمۀ نیک گرگین. چ12. تهران: فرهنگ نشر نو.

یونگ، کارل گوستاو، 1384. انسان و سمبول­هایش. ترجمۀ محمود سلطانیه. چ5. تهران: جامی.

Ardalānī, Šamso al-hājīyyeh. (2018/1395SH). Kār-karde Ostūrehā dar Aš’āre Sohrāb Sepehrī (The function of myths in Sohrab Sepehri's poems). Quarterly Journal of Mytho- Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehran Branch. 12^th Year. No. 42. Pp. 13-25. Doi: 20.1001.1.20084420.1395.12.42.1.4

Balālī Oskūyī and Āzītā & Mohammad Askarī Xošūyī. (2021/1400SH). Kār-baste Mahtābī dar Masjed- Madresehā-ye Dowre-ye Qājār. The second specialized scientific journal of research in specialized arts and sciences. 6^th Year. No. 1. Pp. 13-28. [In Persian].

‎ Chojai and Vibrang Jai. (2008/1387SH). Tārīx Falsafe-ye Čīn (The Story Of Chinese Philosophy). Tr. by Pāšāyī. 1^st ed. Tehrān: Negāhe Mo’āser.

Dabbāq, Sorūš. (2017/1394SH). Dar Sepehre Sepehrī (In the sky of sepehri). 2^nd Ed. Tehrān. Negāhe M’āser.

Dabbāq, Sorūš. (2021/1398SH). Nabze Xīse Sobh (Wet pulse in the morning). 1^st ed. Tehrān: Sohravardī.

Dād, Sīmā. (2006/1385SH). Farhange Estelāhāte Adabī. 2^nd ed. Tehrān: Morvārīd.

Durant. William James. (2010/1389SH). Lazzāte Falsafe (The pleasures of philosophy). Tr. by Abbās Zaryāb Xoyī. 22^th ed. Tehrān. Elmī va Farhangī.

Durant. William James. (2009/1388SH). Tārīxe Falsafe (History of philosophy). Tr. by Abbās Zaryāb Xoyī. 22^th ed. Tehrān: Elmī va Farhangī.

Eliade, Mircea. (2003/1382SH). Ostūreh, Rowyā, Rāz. Tr. by Rowyā Monajjem. 3^rd ed. Tehrān: Elm.

Eliade, Mircea. (2011/1391). Ostūreh va Vāqe’īyyat. (Myth and reality) Tr. by Mānī Sālehī Allāmeh. 2^nd ed. Tehrān: Pārseh.

Eliade, Mircea. (2010/1390). Ostūreh-ye Bāz-gašte Jāvedāne. Tr. by Jallāl Sattārī. 3^rd ed. Tehrān: Tahūrī.

Esmā’īl-pūr, Abo al-qāsem. (2011/1390SH). Zīre  Āsemānehā-ye Nūr (Under the domes of light). 3^rd ed. Tehrān.Qatre.

‏‫Guerin, Wilfred L. (2001/1380SH). Mabānī-ye Naqde Adabī (A handbook of critical approaches to literature).  Tr. Farzāne Tāherī. 2^nd ed. Tehrān: Nīlūfar.

Harari, Yuval N. (2020/1397SH). Ensāne Xeradmand (Sapiens: a brief history of humankind).  Tr. by Nīk Gorgīn. 12^th ed. Tehrān: Farhange Našre Now.

Hekmat, Šāhrox. (2010/1389SH). Tajallī-ye Ostūre va Barxī Kār-kardhā-ye ān dar Še’re Sohrāb Sepehrī. Journal of Literary Thoughts. 2^nd Year. No. 6. Pp. 147-159. [In Persian].

Heydarīyān Šahrī, Ahmad-rezā. (2011/1391). Barrasī-ye Tatbīqī-ye Šahr-gorīzī va Bavavī-gerāyī dar Še’re Sohrāb Sepehrī va Abdo al-mo’tī Hejāzī. Arabic language and literature magazine. 10^th Year. No. 6. Pp. 39-62. Doi: 10.22067/JALL.V4I6.16281

‎Jung, Carl Gustav. (2005/1384SH). Ensān va Sambolhā-yaš (Man and his symbols). Tr. by Mahmūd Soltāni-yeh. 5^th ed. Tehrān: Jāmī.

Meybodī, Abo al-fazl. (1982/1361SH). Kašfo al-asrār va Oddato al-abrār. With the Effort of Alī-asqar Hekmat. 1^st ed. Tehrān: Amīr-kabīr.

Morādī kūčī, Šahnāz. (2001/1380SH). Mo’arefī va Šenāxte Sohrāb Sepehrī. 1^st ed. Tehrān: Qatreh.

Rousseau, Jean Jacques. (2019/1396SH). Emīl (‎Emile = Emile: or, On education). Tr. by Qolām-hoseyn Zīrak. 2^nd ed. Tehrān: Nāhīd.

Rousseau, Jean Jacques. (2001/1380SH). Qarārdādhā-ye Ejtemā’ī (Du contrat social). Tr. by Mortezā Kalāntarīyān. 2^nd ed. Tehrān: Āgah.

Salmānī-nežād Mehr-ābādī, Sāqar. (2017/1394SH). Vā-kāvī va Tahlīle Gūnehā-ye Moxtalefe Ostūre dar Še’re Sohrāb Sepehrī. Persian literature magazine. 5^th Year. No. 2. Pp. 115-138. [In Persian].

Šamīsā, Sīrūs. (2022/1399SH). Negāhī be Sepehrī. 1^st ed. Tehrān: Morvārīd.

Schopenhauer, Arthur. (2023/1400). Dar Bābe Hekmate Zendegī (Aphorismen zur Lebensweisheit). Tr. by Mohammad Mobaššerī. 14^th ed. Tehrān: Nīlūfar.

Sohrāb, Sepehrī. (2021/1398SH). Hanūz dar Form. With the Effort of Parī-doxt Sepehrī. 5^th ed. Tehrān: Forūzān-far.

Sohrāb, Sepehrī. (1998/1377SH). Hašt Ketāb. 21^th ed. Tehrān: Tahūrī.

Sohrāb, Sepehrī. (1997/1376SH). Otāqe Ābī. 3^rd ed. Tehrān: Sorūš.

Thoreau, Henry David. (2018/1395SH). Wālden (Walden). Tr. by Seyyed Alī-rezā Beheštī Šīrāzī. 1^st ed. Tehrān: Rowzane.

Zāre’ī, Alī-asqar and Alī-rezā Mozaffarī. (2018/1395SH). Barrasī-ye Bon-māyehā-ye Tanazzole Āqāzīn bā Negāhī be Tafsīre Kašfo al-asrār va Oddato al-abrār. Quarterly Journal of Mytho- Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehran Branch. 12^th Year. No. 42. Pp. 34-68.