نقد اسطوره ای رمان طوبی و معنای شب
الموضوعات :
خدیجه بهرامی رهنما
1
(استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام خمینی(ره) شهرری)
الکلمات المفتاحية: نقد اسطوره‌ای, شهرنوش پارسی‌پور, رمان طوبی و معنای شب, باران‌خواهی, حماسة گیل‌گمش,
ملخص المقالة :
نقد اسطوره‌ای ابزاری کارآمد برای بررسی اندیشه‌های نخستین، رویدادهای تاریخی و آرمان‌های بشر در تاریخ است و به وسیلة آن می‌توان، به علل خویش‌کاری‌های انسان‌های باستان دست یافت. رمان طوبی و معنای شب، ظرفیّت بسیاری برای کاوش در حوزه‌های مختلف از جمله نقد اسطوره‌ای را دارد. هدف پژوهش بررسی و تبیین مولّفه‌های نقد اسطوره‌ای در رمان طوبی و معنای شب با روش توصیفی ـ تحلیلی می‌باشد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که رابطة معنادار و مستقیمی میان ارتباط زنان با عناصر طبیعت در این رمان وجود دارد که به خویش‌کاری‌های اسطوره‌ای زنان جهت و معنا بخشیده است؛ به گونه‌ای که با استفاده از مفاهیم سمبلیک و کهن‌الگویی آب، می‌توان قرارگرفتن مونس در کنار سرچشمه و لیلا در کنار حوض آب را که به ترتیب خواهان دست‌یابی به باروری و فرایند تفرّد هستند، تبیین کرد. همچنین می‌توان به تأثیرپذیری رمان طوبی و معنای شب از حماسة گیل‌گمش اشاره کرد؛ زیرا هر دو با زدودن سایه‌های ضمیر خود و با استفاده از کهن‌الگوی سفر، در پی دست‌یابی به خویشتن و کمال هستند که یونگ بر آن تأکید دارد.
آلیگیری، دانته.1378. کمدی الاهی. ترجمة شجاع‌الدین شفا. تهران: امیرکبیر.
آموزگار، ژاله. 1374. تاریخ اساطیری ایران. تهران: سمت.
اسماعیل‌پور، ابوالقاسم. 1391. اسطوره و بیان نمادین. تهران: سروش.
اسنودن، روت. 1387. خودآموز یونگ. ترجمة نورالدین رحمانیان. تهران: آشتیان.
الیاده، میرچا. 1394.رساله در تاریخ ادیان. ترجمة جلال ستاری. تهران: سروش.
امامی، نصرالله. 1385. مبانی و روش‌های نقد ادبی. تهران: جامی.
بزرگ بیگدلی، سعید و همکاران. 1389. «تحلیل سیر بازتاب مضامین و روایت‌های اسطوره‌ای ایرانی در رمان‌های فارسی (از 28 مرداد 1332- 1387)». پژوهش زبان و ادبیات فارسی. ش19. صص 262-237.
بویس، مری. 1374. تاریخ کیش زرتشت. ترجمة همایون صنعتی‌زاده. تهران: توس.
بهار، مهرداد. 1362. پژوهشی در اساطیر ایران. تهران: توس.
ــــــــــ . 1376. جستاری چند در فرهنگ ایران. تهران: فکر روز.
پارسی‌پور، شهرنوش. 1398. طوبی و معنای شب. تهران: البرز.
تسلیمی، علی و مونسان، فرزانه. 1397. «تحلیل ژرف‌ساخت اسطوره‌ای آثار مهسا محبّ‌علی با تکیه بر رمان نفرین خاکستری»، ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. ش52. صص 94- 65.
دادگی، فرنبغ. 1395. بندهش. گزارش مهرداد بهار. تهران: توس.
دوبوکور، مونیک. 1394. رمزهای زندة جان. ترجمة جلال ستاری. تهران: مرکز.
ذکاوت، مسیح. 1397. «درآمدی بر بوم‌فمنیسم: مطالعة موردی دو دوست و دیلینگ دیلینگ». مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز. ش2(پیاپی 18). ص 76-55.
رضی، هاشم. 1381. دانش‌نامة ایران باستان. تهران: سخن.
ــــــــــ . 1382. دین و فرهنگ ایرانی پیش از عصر زرتشت. تهران: سخن
رفیعی، زهرا و همکاران. 1396. «قهرمان رمان طوبی و معنای شب، در ساحت واقعیّت». پژوهش‌های نقد ادبی و سبک‌شناسی. ش1. صص 72 ـ49.
زنر، آر. سی. 1375. زروان یا معمای زرتشتی‌گری. ترجمة تیمور قادری. تهران: فکر روز.
ستاری، جلال. 1390. پژوهشی در اسطورة گیل‌گمش و افسانة اسکندر. تهران: مرکز.
سرکاراتی، بهمن. 1350. «پری، تحقیقی در حاشیة اسطوره‌شناسی تطبیقی». زبان و ادب فارسی دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز. ش100- 97. صص 32- 1.
شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا. 1387. «تکامل موتیف کوزه‌گر در شعر خیّام». از مجموعه مقاله‌های آفتابی در میان سایه‌ای (جشن‌نامة بهمن سرکاراتی). تهران: قطره.
شمیسا، سیروس. 1377. فرهنگ اشارات ادبیات فارسی. تهران: فردوس.
ـــــــــــــ . 1378. بیان و معانی. تهران: فردوس.
شوالیه، ژان و گربران، آلن. 1378. فرهنگ نمادها. ترجمه و تحقیق سودابه فضایلی. تهران: جیحون.
صدقه، جان. 1378. «درخت در اساطیر کهن (اسطوره‌شناسی 5)»، ترجمة محمّدرضا ترکی. شعر. ش 26 صص 145- 140.
ـــــــــ . 1380.«کوه در اساطیر کهن (اسطوره‌شناسی 4)». ترجمة محمّدرضا ترکی. شعر. ش25. صص 127- 122.
عفیفی، رحیم. 1383. اساطیر و فرهنگ ایران در نوشته‌های پهلوی. تهران: توس.
علایی، مشیّت. 1369. «اسطورة زن، تحلیل فلسفی رمان طوبی و معنای شب». کلک. ش1. صص 71- 63.
علی‌جانی، محمّد و آهی، محمود. 1397. «ظرفیّت‌ها و محدودیّت‌های اسطوره‌پردازی در رمان‌های جنگ». ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. ش53. صص 280-243.
فرای، نورتروپ. 1390. «ادبیات و اسطوره»، ترجمة جلال ستّاری. از مجموعه مقاله‌های اسطوره و رمز. تهران: سروش.
فریزر، جیمز جورج. 1394. شاخة زرّین، پژوهشی در جادو و دین. ترجمة کاظم فیروزمند. تهران: آگاه.
گرین، ویلفرد و همکاران. 1391. مبانی نقد ادبی. ترجمة فرزانه طاهری. تهران: نیلوفر.
گیل‌گمش. 1383. ترجمة داوود منشی‌زاده. تهران: اختران.
وارنر، رکس. 1387. دانش‌نامة اساطیر. ترجمة ابوالقاسم اسماعیل‌پور. تهران: اسطوره.
ویرژیل.1390. انه‌اید. ترجمة میرجلال‌الدین کزّازی. تهران: مرکز.
هال، جیمز. 1393. فرهنگ نگاره‌ای نمادها در هنر شرق و غرب. ترجمة رقیه بهزادی. تهران: فرهنگ معاصر.
هینلز، جان راسل. 1395. شناخت اساطیر ایران. ترجمة ژاله آموزگار و احمد تفضّلی. تهران: چشمه.
یاوری، حورا. 1368. «تأمّلی در طوبا و معنای شب (نوشتة شهرنوش پارسی‌پور)». ایرا‌ن‌نامه. ش 29. صص141ـ130.
یاحقّی، محمّدجعفر. 1386. فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها در ادب فارسی. تهران: فرهنگ معاصر.
یونگ، کارل گوستاو. 1379. روح و زندگی. ترجمة لطیف صدقیانی. تهران: جامی.
ــــــــــــــــــ . 1392. انسان و سمبول‌هایش. ترجمة محمود سلطانیه. تهران: جامی.
_||_Afīfī, Rahīm. (2005/1383SH). Asātīr va Farhange Īrānī dar Neveštehā-ye Pahlavī. Tehrān: Tūs.
Afsāne-ye Gīl-gameš. (2005/1383SH). Tr. by Dāvūde Monšī-zādeh. Tehrān: Axtarān.
Alāyī, Mašīyyat. (1991/1369SH). “Ostūre-ye Zan, Tahlīle Falsafī-ye Romāne Tūbā va Ma’nāye Šab”. Kelk. No.1. Pp. 63-71.
Alighieri, Dante. (2000/1378SH). Comedī-ye Elāhī (Divine Comedia). Tr. by Šojāo al-ddīne Šafā. Tehrān: Amīr-kabīr.
Alī-jānī, Mohammad and Mahmūd Āhī. (2019/1397SH). “Zarfīyathā va Mahdūdīyyathā-ye Ostūre Pardazī dar Romānhā-ye Jang”. Quarterly Journal of Mytho- Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehran Branch. No 53. Pp. 243- 280.
Amūzegār, Žāleh. (1996/1374SH). Tārīxe Asātīrī-ye Īrān. Tehrān: Samt.
Bahār, Mehrdād. (1998/1376SH). Jostārī dar Farhange Īrān. Tehrān: Fekre Rūz.
Bahār, Mehrdād. (1984/1362SH). Pažūhešī dar Asātīre Īrān. Tehrān: Tūs.
Beaucorps, Monique de. (2016/1394SH). Ramzhā-ye Zende-ye Jān (Les symboles vivants). Tr. by Jalāle Sattārī. Tehrān: Markaz.
Boyce, Mary. (1996/1374SH). Tārīxe Kīše Zartošt (A history of Zoroastrianism). Tr. by Homāyūne San’atī-zāde. Tehrān: Tūs.
Bozorge Bīg-delī, Sa’id. (2011/1389SH). "Tahlīle Seyre Bāztābe Mazāmīn va Revāyathā-ye Ostūreh-ī-ye Īrānī dar Romānhā-ye Fārsī az (28 Mordād 1332-1387)”. Persian language and literature research. No.19. Pp. 237-262.
Chevalier, Jean and Gheerbrant, Alain. (2000/1378SH). Farhange Namādhā (Dictionnaire des symboles: mythes, reves, coutumes…). Tr. by Sūdābeh Fazāyelī. Tehrān: Jeyhūn.
Dādegī, Faranbaq. (2017/1395SH). Bondaheš. Explained by Mehrdād Bahār. Tehrān: Tūs.
Eliade, Mircea. (2016/1394SH). Resāleh dar Tārīxe Adyān (Traite d'histoire des religions). Tr. by Jalāle Sattārī. Tehrān: Sorūš.
Emāmī, Nasro al-llāh. (2007/1385SH). Mabānī va Ravešhā-ye Naqde Adabī. Tehrān: Jāmī.
Esmā’īl-pūr, Abo al-qāsem. (2013/1391SH). Ostūreh va Bayāne Namādīn. Tehrān: Sorūš.
Frye, Northrop. (2011/1390SH). “Adabīyyāt va Ostūreh” (Literature and mythology). Tr. by Jallāle Sattārī. az Majmū’eh Maqālehā-ye Ostūre va Ramz. Tehrān: Sorūš.
Guerin, Wilfred L and Others. (2013/1391SH). Mabānī-ye Naqde Adabī (A handbook of critical approaches to literature). Tr. by Farzāneh Tāherī. Tehrān: Nīlūfar.
Hinnells, John Russell. (2017/1395SH). Šenāxte Asātīre Īrān (Persian Mythology). Tr. by Žāle Āmūzegār and Ahmade Tafazzolī. Tehrān: Češmeh.
Jung, Carl Gustav. (2014/1392SH). Ensān va Sambol-hā-yaš (Man and his symbols). Tr. by Mahmūde Soltānī-yeh. Tehrān: Jāmī.
Jung, Carl Gustav. (2001/1379SH). Rūh va Zendegī (L'ame et la vie). Tr. by Latīfe Sedgīyānī. Tehrān: Jāmī.
Pārsī-pūr, Šahr-nūš. (2020/1398SH). Tūbā va Ma’naye Šab. Tehrān: Alborz.
Pārsī-pūr, Šahr-nūš. (2020/1398SH). Tūbā va Ma’nā-ye Šab. Tehrān: Alborz.
Rafī’ī, Zahrā and Others. (2018/1396SH). “Qahramāne Romāne Tūbā va Ma’nāye Šab, dar Sāhate Šab”. Literary Criticism and Stylistics Research. No. 1. 27 Serial Number. Pp. 49-72.
Razī, Hāšem. (2003/1381SH). Daneš-nāme-ye Īrāne Bāstān. Tehrān: Soxan.
Razī, Hāšem. (2004/1382SH). Dīn va Farhange Īrānī-ye pīš az Asre Zartošt. Tehrān: Soxan.
Sarkārātī, Bahman. (1972/1350SH). “Parī, Tahqīqī dar Hāšīye-ye Ostūre-šenāsī-ye Tatbīqī”. Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, University of Tabriz. No. 97-100. Pp. 1-32.
Sattārī, Jallāl. (2012/1390SH). Pažūhešī dar Ostūre-ye Gīl-gameš va Afsāne-ye Eskandar. Tehrān: Markaz.
Snowden, Ruth. (2009/1387SH). Xod-āmūze Jung (Jung). Tr. by Nūro al-ddīn Rahmānī-yān. Tehrān: Āštīyān.
Šafī’ī Kadkanī, Mohammad-rezā. (2009/1387SH). “Takāmole Mūtīfe Kūze-gar dar Še’re Xayyām”. Az Majmū’e Maqālehā-ye Āftābī dar Mīyāne Sāyeh-ī (Jašn-nāme-ye Bahmane Sar-kārātī). Tehrān: Qatreh.
Šamīsā, Sīrūs. (2000/1378SH). Bayān va Ma’ānī. Tehrān: Ferdows.
Šamīsā, Sīrūs. (1999/1377SH). Farhange Ešārāte Adabīyyāte Fārsī. Tehrān: Ferdows.
Taslīmī, Alī and Mūnesān, Farzāne. (2019/1397SH). “Tahlīle Žarf-sāxte Ostūreh-ī-ye Āsāre Mahsā Mohebbe Alī bā Tekye bar Rommāne Nefrīne Xakestarī”. Quarterly Journal of Mytho- Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehran Branch. No. 52. Pp. 65-94.
Virgil. (2012/1390SH). Ene-īd (Eneide). Tr. by Mīr Jallālo al-ddīne Kazzāzī. Tehrān: Markaz.
Warner, Rex. (2009/1387SH). Dāneš-nāme-ye Asātīr (Encyclopedia of world mythology). Tr. by Abo al-qāsem Esmā’īl-pūr. Tehrān: Ostūre.
Yāvarī, Hūrā. (1990/1368SH). “Ta’ammolī dar Tūbā va Ma’nāye Šab (Nevešte-ye Šahr-nūše Pārsī-pūr)”. Īrān-nāmeh. No. 29. Pp. 130-141.
Zaehner, Robert Charles. (1997/1375SH). Zorvān yā Mo’ammā-ye Zartošti-garī (Zurvan, a zoroastrian dilemma). Tr. by Teymūr Qāderī. Tehrān: Fekre Rūze.
Zekāvat, Masīh. (2019/1397SH). "Dar-āmadī bar Būm Femenīsm: Motāle’e-ye Moredī do Dūst va Dīlīng Dīlīng”. Children Literature Studies, Shiraz University. No. 2. 18 Serial Number. Pp. 55-76.
