بررسی تطبیقی عارفانه‌های عاشقانه عبدالوهاب البیاتی و سهراب سپهری

الموضوعات :

حسین اعتمادی ¹ , ناهده فوزی ² , مهرداد آقائی ³

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی
2 - استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی
3 - استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه محقق اردبیلی

تاريخ الإرسال : 17 الخميس , محرم, 1440 تاريخ التأكيد : 29 الإثنين , رمضان, 1440 تاريخ الإصدار : 19 السبت , شوال, 1440

الکلمات المفتاحية: عشق, عرفان, سهراب سپهری, ادبیات تطبیقی, عبدالوهاب البیاتی,

ملخص المقالة :

عشق و عرفان رابطة بسیار نزدیکی با هم دارند، که در ادبیات عربی و فارسی شاعران زیادی به این دو مقوله پرداخته‌اند. عارفانه‌های بیاتی و سپهری بیانگر رویکرد عرفانی آن‌ها در اشعارشان است. با بررسی در اشعار این دو شاعر، رنگ و بوی عرفان شرقی و اسلامی به خوبی هویداست، و نشان‌دهندة آن است که هر دو از عرفان شرقی و اسلامی متأثر بوده‌اند. این پژوهش بر آن است تا با روش توصیفی ـ تحلیلی، به کشف مضامین مشترک عرفانی موجود بین اشعار این دو شاعر همچون: نگاه نوین، تکثرگرایی دینی، آرمان‌شهر، بشارت‌دهنده، زیستن در حال و مرگ، بپردازد و با بررسی تجلّی عرفان شرقی و اسلامی در اشعار آن‌ها نگاه تازه‌ای از این دو شاعر را ارائه دهد.

المصادر:

کتابنامه

قرآن کریم.

آریانپور کاشانی، منوچهر. 1388. فرهنگ جامع پیشرو. تهران: جهان رایانه.

آقاجعفری، هما. 1386. «آرمان‌شهر از دیدگاه مکاتب و فلاسفه». دو ماهنامة حدیث زندگی. ش5 (پیاپی 38). صص 80-62.

اردلانی، شمس‌الحاجیه. 1395. «کارکرد اسطوره‌ها در اشعار سهراب سپهری». فصـلنامة ادبیات عــرفانـی و اسطـوره شنـاختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س12. ش42. صص 42- 11.

اسوار، موسی. 1381. از سرود باران تا مزامیر گل سرخ. تهران: سخن.

اصفهانی عمران، نعمت. 1389. «حقیقت‌جویی عارفانه سهراب سپهری با رویکردی تطبیقی به عرفان اسلامی و بودایی». فصلنامة مطالعات ادبیات تطبیقی (ادبیات تطبیقی). دوره4. ش14. صص 42 - 29.

اویسی‌کهخا، عبدالعلی. 1392. «آزاد اندیشی در ابوسعید و سهراب سپهری». فصـلنامة ادبیات عــرفانـی و اسطـوره شنـاختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س9. ش33. صص 31- 11.

البیاتی، عبدالوهاب. 1990. دیوان عبدالوهاب البیاتی. بیروت: دارالعودة.

ــــــــــــــــ . 1995. الأعمال الشعریة الکاملة المجلد الأول و الثانی. بیروت: دار العودة.

بلخی، جلال‌الدین محمّد. 1373. مثنوی معنوی. تهران: امیرکبیر.

ـــــــــــــــــــــــ . 1376. کلیات شمس تبریزی. تهران: امیرکبیر.

تهرانی، جواد. 1359. بحثی در مبادی و اصول تصوف و عرفان. تهران: بینا.

ثروتیان، بهروز. 1389. صدای پای آب. تهران: نگار.

حافظ شیرازی، شمس‌الدین محمّد. 1382. دیوان حافظ. تهران: یزدان.

خالدی، احمد. 1381. گزارش زندگی و عرفان علامه آملی. قم: معارف.

زرّین‌کوب، عبدالحسین. 1392. نقد ادبی. چ10. تهران: امیرکبیر.

سپهری، سهراب .1389. هشت کتاب. تهران: فرهنگ نما.

ـــــــــــــ .1376. راز گل سرخ. تهران: به نگار.

ـــــــــــــ . 1395. اتاق آبی. تهران: نشر مهرصفا.

سیفی، محسن و مهوش‌ حسن‌پور. 1396. «نمادپردازی‌عرفانی در قصیدة «بکائیة إلی حافظ الشیرازی» سرودة عبدالوهاب البیاتی با نگاهی به تأثیرپذیری از حافظ». فصـلنامة ادبیات عــرفانـی و اسطـوره‌شنـاختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س13. ش44. صص 158- 129.

شبستری، معصومه. 1383. «عبدالوهاب البیاتی اسطوره‌ای زنده». فصلنامة دانشکده ادبیات و علوم انسانی. ش7-6 (ضمیمه زبان و ادبیات عربی). صص 96- 77.

شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1380. شعر معاصر عربی. تهران: سخن.

صادقی شهپر، رضا. 1387. «تحول و تعالی اندیشۀ دنیای آرمانی در شعر فروغ فرخزاد». فصـلنامة ادبیات عــرفانـی و اسطـوره‌شنـاختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س4. ش11. صص 93- 80.

الطبرسی، ابومنصور. ۱۴۱۶. الاحتجاج. به کوشش بهادری و هادی به. تهران: اسوه. 

غنیمی هلال، محمد. 1390. ادبیات تطبیقی. ترجمة سیّدمرتضی آیت‌الله زاده شیرازی. تهران: امیرکبیر.

فوزی، ناهده. 1383. عبدالوهاب البیاتی حیاته و شعره دراسة نقدیة. تهران: ثارالله صنوبر.

ــــــــــ . 1389. «هاجس الاغتراب والترحال عند عبدالوهاب البیاتی» ، فصلنامة الجمعیة العلمیة الایرانیة للغة العربیة و آداب‌ها. دوره 6. ش14. صص 53 -37.

قدوسی، کامران. 1387. «بررسی تطبیقی طبیعت‌گرایی عارفانه در آثار سهراب سپهری و جبران خلیل جبران». فصلنامة مطالعات ادبیات تطبیقی (ادبیات تطبیقی). دوره2. ش5. صص 144- 131.

کامبل، روبرت. 1996. اعلام الأدب‌العربی‌المعاصر. بیروت: مرکز الدراسات للعالم العربی المعاصر.

مدنی، رضا. 1387. عرفان اسلامی و عرفان التقاطی. تهران: راه نیکان.

مطهری، مرتضی. 1385. کلیات علوم انسانی. تهران: صدرا.

معروف، یحیی و سارا رحیمی‌پور. 1391. «تأثیرپذیری و رمزگرایی عبدالوهاب بیاتی ازمولوی». فصلنامة الجمعیة العلمیة الایرانیة للغة العربیة و آدابها. دوره 8. ش24. صص 139 - 109.

میکائیلی، حسین. 1389. «پیوند عرفان و رمانتیسم در شعر سپهری». فصلنامة مطالعات عرفانی. ش11. یازدهم. صص294-273.

یلمه‌ها، احمدرضا و مسلم رجبی. 1396. «بررسی تطبیقی نوستالژی در شعر سهراب سپهری و عبدالوهاب البیاتی». فصلنامة مطالعات ادبیات تطبیقی. دوره 11. ش41. صص 35-9.

 

References

The Holy Quran.

Āqāja’farī, Homā. (2007/1386SH). “Ārmān-šahr az dīdgāh-e makāteb va falsafe”. Hadīs-e

Zendegī. No. 5. Pp. 62-80.

Al-bayaātī, Abdolvahhāb. (1990/1410AH). Dīvān-e Abdolvahhāb al-bayaātī. Beirūt: Dār al-awdat.

____________________. (1995/1416AH). Al.a’māl al-še’riyyat al-kāmelat. 1^st & 2^nd Vol. Beirūt: Dar al-awdat.

Al-tabresī, Abūmansūr. (1995/1416AH). Al-ehtejāj. With the Effort of Bahādorī & Hādī Beh. Tehrān: Osve.

Ardalānī, Šams al-hajīe. (2016/1395SH). “Kārkard-e ostūre-hā dar aš’ār-e sohrāb sepehrī”. Quarterly Journal of Mytho-Mystic Literature Islamic Azad University- South Tehrān Branch. Year 12. No. 42. Pp. 11- 42.

Ārīyānpūr Kāšānī, Manūčehr. (2009/1388SH). Farhang-e jāme’-e pīšrow. Tehrān: Jahān-e Rāyāne.

Asvār, Mūsā. (2002/1381SH). Az sorūd-e bārān tā mazāmīr-e gol-e sorx. Tehrān: Soxan.

Balxī, Jalāluoddīn Mohammad. (1994/1373SH). Masnavī-ye ma’navī. Tehrān: Amīrkabīr.

_________________________. (1997/1376SH). Kollīyāt-e šams-e tabrīzī. Tehrān: Amīrkabīr

Esfahānī Emrān, Ne’mat. (2010/1389SH). “Haqīqat-jūyī-ye ārefāne-ye sohrāb sepehrī bā rūykardī tatbīqī be erfān-e eslām va būdāyī”. Fasl-nāme-ye Motāle’āt-e Adabīyāt-e Tatbīqī. Year 4. No. 14. Pp. 29-42.

Fawzī, Nāhede. (2004/1383SH). Abdolvahhāb al-bayātī Hayātohū va še’rohū. Tehrān: Sārallāh.

____________. (2010/1389SH). “Hājes al-eqterāb va alterhāl enda abdolvahhāb al-bayātī”. Fasl-nāme-ye Al-jam’īyyat Al-’elmīyyat Al-irānīyyat Lelloqat Al-arabīyyat va Ādābohā. Year 6. No. 14. Pp. 37-53.

Hafez Šīrāzī, Šamseoddīn Mohammad. (2003/1382SH). Dīvān-e Hāfez. Tehrān:Yazdān..

Kamble, Robert. (1996/1417AH). A’lām al-adab al-arabī al-mo’āser. Beirūt: Al-derāsāt Lel’ālam Al-arabī Al-mo’āser.

Madanī, Rezā. (2008/1387SH). Erfān-e eslāmī va erfān-e elteqātī. Tehrān: Rāh-e Nīkān.

Ma’rūf, Yahyā and Sarā Rahīmīpūr. (2012/1391SH). “Ta’sīr-pazīrī va ramz-gerāyī-ye abdolvahhāb al-bayātī az mowlavī”. Fasl-nāme-ye Al-jam’īyyat Al-’elmīyyat Al-irānīyyat Lelloqat Al-arabīyyat va Ādābohā. Year 8. No. 24. Pp. 109-139.

Mīkā’īlī, Hossein. (2010/1389SH). “Peyvand-e erfān va romāntīsm dar še’r-e sepehrī”. Fasl-nāme-ye Motāle’āt-e Erfānī. No. 11. Pp. 273-294.

Motahharī, Mortazā. (2006/1385SH). Kollīyāt-e olūm-e ensānī. Tehrān: Sadrā.

Oveysī Kahxā, Abdolalī. (2013/1392SH). “Āzād-andīšī dar abūsa’īd va sohrāb sepehrī”. Quarterly Journal of Mytho-Mystic Literature .Islamic Azad University- South Tehrān Branch. Year 9. No. 33. Pp. 11- 31.

Qanīmī Helāl, Mohammad. (2011/1390SH). Adabīyāt-e tatbīqī. Tr. by Seyyed Mortazā Ayatollāh Zāde Šīrāzī. Tehrān: Amīrkabīr.

Qoddūsī, Kāmrān. (2008/1387SH). “Barresī-ye tatbīqī-ye tabi’at-gerāyī-ye ārefāne dar āsār-e Sohrāb Sepehrī and Gibran Khalil Gibran”. Fasl-nāme-ye Motāle’āt-e Adabīyāt-e Tatbīqī. Year 2. No. 5. Pp. 131-144.

Sādeqī šahpar, Rezā. (2008/1387SH). “Tahavvol va ta’ālī-ye andīše-ye donīyā-ye ārmānī dar še’r-e forūq farroxzād Poetry”. Quarterly Journal of Mytho-Mystic Literature Islamic Azad University- South Tehrān Branch. Year 4. No. 11. Pp. 80-93.

Sepehrī, Sohrāb. (2010/1389SH). Hašt ketāb. Tehrān: Farhang-namā.

_____________. (1997/1376SH). Rāz-e gol-e sorx. Tehrān: Beh Negār.

_____________. (2016/1395SH). Otāq-e ābī . Tehrān: Mehr Safā.

Servatīyān, Behrūz. (2010/1389SH). Sedā-ye pā-ye āb. Tehrān: Negār.

Seyfī, Mohsen & Mahvaš Hasanpūr. (2017/1396SH). “Namād-pardāzi-e erfānī dar qasīde-ye bokā’īyat elā hāfez al-šīrāzī sorūde-ye abdolvahhāb al-bayātī bā negāhī be ta’sīr-pazīrī az hāfez”. Quarterly Journal of Mytho-Mystic Literature Islamic Azad University- South Tehrān Branch. Year 13. No. 44. Pp. 129-158.

Šabestarī, Ma’sūme. (2004/1383SH). “Abdolvahhāb al-bayātī ostūre-ī zende”. Fasl-nāme-ye Dāneškade-ye Adabīyāt va Olūm-e Ensānī. No. 6-7. Pp. 77-96

Šafī’ī Kadkanī, Mohammad Rezā. (2001/1380SH). Še’r-e mo’āser-e arabī. Tehrān: Soxan.

Tehrānī, Javād. (1980/1359SH). Bahsī dar mabādī va osūl-e tasavvof va erfān. Tehrān: Bīnā.

Xāledī, Ahmad. (2002/1381SH). Gozāreš-e zendegī va erfān-e allāme āmolī. Qom: Ma’āref.

Yalmehā, Ahmad Rezā and Moslem Rajabī. (2017/1396SH). “Barresī-ye tatbīqī-ye nostāložī dar še’r-e sohrāb sepehrī”. Fasl-nāme-ye Motāle’āt-e Adabīyāt-e Tatbīqī. Year 11. No. 41. Pp. 9-35.

Zarīnkūb, Abdolhossein. (2013/1392SH). Naqd-e adabī. 10^th ed. Tehrān: Amīrkabīr.