بررسی «ورجمکرد» در مقایسه با نمونه‏‌های برجسته آن در اساطیر ‌ایران و جهان

الموضوعات :

آذر حمیدی ¹ , جهانگیر صفری ² , پرستو کریمی ³

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهرکرد
2 - استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهرکرد
3 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهرکرد

تاريخ الإرسال : 11 السبت , صفر, 1440 تاريخ التأكيد : 11 الأحد , ربيع الثاني, 1441 تاريخ الإصدار : 26 الخميس , جمادى الثانية, 1441

الکلمات المفتاحية: آرمان‌شهر, ور جمکرد, باغ الیزه, آسگارد, کون‎لون,

ملخص المقالة :

بدون شک بزرگ‌ترین معمای ناگشوده، مرموز، غریب و رعب‌آور برای انسان، معمای مرگ است. انسان، همواره خواستار جاودانگی و بی‎مرگی بوده و هست. یکی از روش‎های اقناعی که وی برای دستیابی به آرامش نسبی در برابر این پدیدة مرموز در پیش گرفته، خلق فضاها و مکان‎هایی انتزاعی است که مرگ را به آن راهی نیست؛ دژها، ورها، کاخ ها و باغ‎های بهشت‎سانی که از یک سوی اشباع‎کنندة حسرت او در بازگشت به بهشت از دست رفته هستند و از سوی دیگر او را در دایره‎ای امن و نفوذناپذیر در برابر مرگ قرار می‎دهند و آرامش خاطرش را فراهم می‎کنند. ور جمکرد از برجسته‎ترین مکان‎های اساطیری نزد ایرانیان باستان است که به تقلید و الگوبرداری از کاخ میترا ساخته شده است. این مکان، نمونه‎های بسیاری در اساطیر ایران و سایر ملل دارد که مهم‌ترین وجه اشتراک میان آن‎ها بی‎مرگی و جاودانگی برای کسانی است که به آن وارد می‌شوند. علاوه بر این، وجوه اشتراک دیگری نیز میان این ساختمان های اساطیری وجود دارد که در این پژوهش به روش تحلیلی ـ تطبیقی به آن پرداخته شده است.

المصادر:

اشه، رهام. 1383. هرمزد با هرویسپ آگاهی. تهران: اساطیر.

الیاده، میرچا. 1365. مقدمه‎ای بر فلسفه‎ای از تاریخ. ترجمة بهمن سرکاراتی. ج1. تبریز: نیما.

امامی، نصراله و آذرمیدخت رکنی. 1391. «تحلیل اسطوره‌های کیخسرو، گرشاسب و جمشید بر اساس آراء یونگ». مجلة ادب فارسی. س2. ش1. صص12ـ1.

بیرونی، ابوریحان. 1362. آثار الباقیه. ترجمة اکبر دانا. چ 3. تهران: امیرکبیر.

پورداوود، ابراهیم. 1377. یشت‌ها. تهران: دانشگاه تهران.

ــــــــــــــــ. 1383. اوستا. تهران: . نگاه نو

جعفری دهقی، محمود و زهرا دشتبان. 1392. «بررسی سرانجام جمشید پادشاه اساطیری در مآخذ گوناگون». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‏شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س9. ش31. صص89ـ73.

جوانمرد، کمال. 1390. «رویکردی جامعه‌شناختی بر آیین مملکت‌داری در اسطورة جمشید». اندیشه‌های ادبی. ش10. صص58ـ31.

حق‎پرست، لیلا. 1394. «اسطوره‌شناختی ساختاری، طرحی کارآمد برای تبیین اسطوره‌های هند و ایرانی؛ تحلیل نمونه: داستان جمشید». پژوهشنامة ادب حماسی. س11. ش19. صص159ـ157.

دیوید سون، ه.ر.الیس. 1385. شناخت اساطیر اسکاندیناوی. ترجمة محمدحسین باجلان. تهران: اساطیر.

رضابرنجیان، شاپور. 1376. «جم در اساطیر افسانه‎ها». نامة پارسی. ش 7. صص39ـ24.

ری، بیچ. 1376. اسطورة اسکاندیناوی. ترجمة عباس مخبر. تهران: مرکز.

ریگ ودا (گزیده سرودهای ریگ ودا). 1348. ترجمة جلال نایینی. تهران: تابان.

ستاری، جلال. 1390. پژوهشی در اسطورة گیل‌گمش و افسانة اسکندر. تهران: مرکز.

سرمد، زهره. 1394. «بررسی وجوه اشتراک و افتراق جمشید و یمه در شاهنامه و اوستا». فصلنامۀ تخصصی ادبیات فارسی. س11. ش4. صص160ـ141.

شوالیه، ژان و آلن گربران. 1382. فرهنگ نمادها. ج3. ترجمة سودابه فضایلی. تهران: جیحون.

ـــــــــــــــــــــــ. 1387. فرهنگ نمادها. ج5. ترجمة سودابه فضایلی. تهران: جیحون.   

صفا، ذبیح‌الله. 1374. حماسه سرایی در ایران. تهران: امیرکبیر.

فردوسی، ابوالقاسم. 1390. شاهنامه. تصحیح سعید حمیدیان. قم: سعید نوین.

فلاحی، کیومرث. 1389. «آرمان‌شهر ایرانی و راهبردهای آن، جستاری در اندیشه‌های آرمان‌گرایانة نظامی گنجوی». اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی . س24. ش10و9. صص23ـ4.

قائمی، فرزاد. 1386. «انواع و نمودهای ادبیات آرمان‌شهری در ادبیات کلاسیک». فصلنامۀ تخصصی ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد. ش16و15. صص305ـ287.

قلی‎زاده، خسرو. 1387. فرهنگ اساطیر ایرانی بر پایة متون پهلوی. تهران: کتاب پارسه.

کاوندیش، ریچارد. 1387. دایرة‌المعارف مصور اسطوره‎شناسی. ترجمة رقیه بهزادی. تهران: اساطیر.

کریستن‌سن، آرتور. 1350. کارنامه شاهان در روایات ایران باستان. ترجمة باقر امیرخانی. تبریز: کمیته استادان.

ــــــــــــــــ. 1368. نمونه‎های نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانه‌های ایران. ترجمه و تحقیق ژاله آموزگار و احمد تفضلی. تهران: نشر نو.

کریستی، آنتونی. 1373. شناخت اساطیر چین. ترجمة باجلان فرخی. تهران: اساطیر.

محجوب، محمدجعفر. 1334. «طوفان نوح ـ ور جمکرد ارم ذات المعاد». صدف. ش2. صص96ـ87.

میرفخرایی، مهشید. 1367. روایت پهلوی. تهران: مؤسسه مطالعات وتحقیقات فرهنگی.

وارنر، رکس. 1386. دانشنامة اساطیر جهان. ترجمة ابولقاسم اسماعیل‌پور. تهران: اسطوره.

وندیداد. 1391. کتایون مزداپور و حمیدرضا الوند. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

یاحقی، محمدجعفر. 1386. فرهنگ اساطیر و داستان‎واره‎ها در ادبیات فارسی. تهران: فرهنگ معاصر.         

           

References

Aša, Rohām. (2004/1383SH). Hormozd bā harvīsp āgāhī. Tehrān: Asātīr.

Bīrūnī, Abūreyhān. (1983/1362SH). Āsār al-bāqīye. Tr. by Akbar Dānā. 3^rd ed. Tehrān: Amīrkabīr.

Cavendish, Richard. (2008/1387SH). Ostūre-šenāsī: Dāyeratolma’āref-e mosavvar (Mythology: an illustrated encyclopedia). Tr. by Roqayye Behzādī. Tehrān: Asātīr.

Chevalier, Jean & Alain Gheerbrant. (2003/1382SH). Farhang-e Namād-hā (Dictionary of Symbols). Tr. by Sūdābe Fazāyelī. 3^rd Vol. Tehrān: Jeyhūn.

^{_______________________________________________.} (2008/1387SH). Farhang-e Namād-hā (Dictionary of Symbols). Tr. by Sūdābe Fazāyelī. 5^th Vol. Tehrān: Jeyhūn.

Christensen, Arthur. (1989/1368SH). Nemūnehāye Noxostīn Ensān va Noxostīn Šahryār dar Tāvīxe Afsānehāye Īrān (Les types du rremier homme et du prmier roi dans l'historie legendaire des Iraniens). Tr. by Žāle Āmūzegār & Ahmad Tafazzolī. Tehrān: Našr-e Now.

^{____________________________.} (1971/1350SH). Kārnāme-ye šāhān dar revāyāt-e īrān-e bāstān (Les gestes des rois dans les traditions de l'Iran antique). Tr. by. Baqer Amīrxānī. Tabrīz: Komīte-ye. Ostādān.

Christie, Anthony. (1994/1373SH). Šenāxt-e asātīr-e čīn (Chinese mythology). Tr. by Bājelān Farroxī. Tehrān. Asātīr.

Davidson, Hilda Roderick Ellis. (2006/1385SH). Šenāxt-e asātīr-e eskāndīnāvī. Tr. b Mohammad Hossein Bājelān. Tehrān: Asātīr.

Eliade, Mircea. (1986/1365SH). Moqaddame-yī bar falsafe-yī az tārīx. Tr. by Bahman Sarkārātī. 1^st Vol. Tabriz: Nīmā.

Emāmī, Nasrollāh and Āzarmīdoxt Roknī. (2012/1391SH). “Tahlīl-e ostūre-hā-ye keyxosrow, garšāsb va jamšīd bar asās-e ārā-ye Yung”. Adab-e Paārsī. Year 2. No. 1. pp. 1- 12.

Ferdowsī, Abolqāsem. (2011/1390SH). Šāhnāme. With the Effort of Sa’īd Hamīdīyān. Qom: Sa’īd Novīn.

Fallāhī, Kīyūmars. (2010/1389SH). “Ārmānšahr-e īrānī va rāhbord-hā-ye ān”. Ettelā’t-e Egtesādī Sīyāsi. No. 9 & 10. pp. 23- 40.

Haqparast, Leylā. (2015/1394SH). “Ostūre-šenāxtī-ye ostūre-yī, tarhī Kārāmad barāy-e tabyīne ostūre-hā-ye hend va īrānī; tahlīl-e nemūne-ye dāstān-e Jamšīd”. Pažūheš-nāme-ye Adab-e Hamāsī. Year 11. No. 19. pp. 157- 159.

Mahjūb, Mohammad Ja’far. (1955/1334SH). “Tūfān-e nūh, Var-e jamkerd, eram-e Zāt al-ma’ād”. Sadaf. No. 2. pp. 87-96.

Mīrfaxrāyī, Mahšīd. (1988/1367SH). Ravāyat-e pahlavī. Tehrān: Mo’assese-ye Motāle’āt va Tahqīqāt-e Farhangī.

Pūrdāvūd, Ebrāhīm. (1998/1377SH). Yašt-hā. Tehrān: Tehrān university.

^{_________________________.} (2004/1383SH). Avestā. Tehrān: Negāh-e- Now.

Ja’farī Dehaqī, Zahrā and Mahmūd Daštbān. (2013/1392SH). “Barresī-ye saranjām-e jamšīd pādešāh-e asātīrī dar ma’āxez-e gūnāgūn”. Quarterly Journal of Mytho-Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehrān Branch. Year 9. No. 31. pp. 73-89.

Javānmard, Kamāl. (2011/1390SH). “Rūykardī jāme’e-šenāxtī bar āyīn-e Mamlekatdārī dar ostūre-ye Jamšīd”. Andīše-hā-ye Adabī. Year 2. No. 10. pp. 31- 57.

Qā’emī, Farzād. (2007/1386SH). “Anvā’ va nemūd-hā-ye adabīyāt-e ārmān-šahrī dar adabīyāt-e kelāsīk”. Fasl-nāme-ye Taxassosī-ye Adabīyāt-e Fārsī-ye Dānešgāh-e Azād-e Eslāmī-e Mašhād. No. 15 & 16. pp. 287-305.

Qolīzāde, Xosrow. (2008/1387SH). Farhang-e asātīr-e īrānī bar pāye-ye motūn-e pahlavī. Tehrān: Ketābe Pārse.

Rezā Berenjīyān, Šāpūr. (1997/1376SH). “Jam dar asātīr-e afsāne-hā”. Nāme-ye Pārsī. No. 7. pp. 24- 39.

Rey, Bīč, (1997/1376SH). Ostūre-ye eskāndīnāvī. Tr. by Abbās Moxber. Tehrān: Našr-e Markaz.

Rīg vedā. (2005/1348SH). Tr. b Jalāl Nā’īnī. Tehrān. Tābān.

Sattārī, Jalāl. (2011/1390SH). Pažūhešī dar ostūre-ye gīlgameš, Afsāne-ye eskandar. Tehrān: Našr-e Markaz.

Sarmad, Zohre. (2015/1394SH). “Barresī-ye vojūh-e ešterāk va efterāq-e jamšīd va jame dar šāhnāme va Avestā”. Fasl-nāme-ye Adabīyāt-e Fārsī. Year 11. No. 4. pp. 141- 160.

Vandīdād. (2012/1391SH). Katāyūn Mazdāpūr and Hamīd Rezā Alvad. Tehrān: Pažūhešgāh-e Olūm-e Ensānī va Motāle’āt-e Farhangī.

Warner, Rex. (2007/1386SH). Dāneš-nāme-ye asātīr-e jahān (Encyclopedia of world mythology). Tr. by Abolqāsem Esmā’īlpūr. 4^th ed. Tehrān: Ostūre.

Yāhaqqī, Mohammad Ja’far. (2007/1386SH). Farhang-e asātīr va ešārāt-e dāstānī dar adabīyāt-e fārsī. Tehrān: Farhang-e Mo’āser.