مرور انتقادی نظریه اسطوره‌شناختی رنه ژرار
الموضوعات :
1 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان
الکلمات المفتاحية: نقد ادبی, اسطوره‌شناسی, رنه ژرار, میل محاکاتی, نظام قربانی,
ملخص المقالة :
رنه ژرار، با اتخاذ رویکردی انتقادی نسبت به دیدگاه‌های مردم‌شناختی فریزر و اشتروس و در ضمن تعلّق خاطر به مکتب روان‌کاوی فرویدی یا همان روان‌کاوی متأخر فرانسوی، مبحثی را در باب تاریخ و فرهنگ مطرح می‌کند که آمیزۀ بدیعی از نقد ادبی، اسطوره‌شناسی، روان‌کاوی و دین‌پژوهی است. او با طرح این موضوع که در هر اسطوره‌ای می‌توان ردّپای خشونتی واقعی را یافت که در گذر زمان تبدّل یافته و تغییر چهره داده است، در نهایت به نوعی نظامِ اسطوره‌شناختی اُهمریستی روی می‌آورد که به موجب آن، خشونت‌های عینی تاریخی، برسازندۀ آیین‌ها و اسطوره‌های اقوام تلقی می‌شوند. به این ترتیب، با خوانش متون، قرائن و نشانه‌هایی را احصاء می‌کند که دالّ بر وجود میل محاکاتی در ساخت وجودی و روانی بشر و استمرار فراشدِ قربانی و بلاگردان در بنیادهای فرهنگی اقوام است. بر این اساس، مقالۀ پیش‌رو می‌کوشد با رویکردی تحلیلی ـ انتقادی ضمن بررسی خاستگاه‌های نظری اندیشۀ ژرار، استدلال‌های وی را در این باره بررسی و تحلیل کند. در این پژوهش نگارنده با تأکید بر جایگاه نظری ژرار مبنی بر قول به عدم اصالت آگاهی، موضع ضد دکارتی او را نسبت به سوژه، محل تأمل میداند و معتقد است آنچه ژرار به مثابۀ ساختارِ بنیادی فرهنگ مطرح می‌کند، از نوعی ناخودآگاهی کور و لجام گسیخته پیروی می‌کند که مبتنی بر نفیِ جایگاه خودآگاه و خودکار بودگی میل است.
احمدی، بابک. 1388. سارترکهمی‌نوشت. تهران: مرکز.
اِندو، پاول. 1384. «اضطرابتأثیر. دانش‌نامۀنظریه‌ایادبیمعاصر. ایرنا ریما مکاریک. ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی. تهران: آگه.
بهار، مهرداد. 1377. از اسطوره تا تاریخ. تهران: نشرچشمه.
دیاکونوف، ا.م. 1387. «ماد در تاریخ ایران. دورة ماد، از مجموعة تاریخ کمبریج». به سرپرستی ایلیا گرشویچ. ترجمۀ بهرام شالگونی. تهران: جامی.
سولکی، سام. 1384. «ایدئولوژی». دانش‌نامة نظریه‌ای ادبی معاصر. ایرنا ریما مکاریک. ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی. تهران: آگه.
طاهری، محمد. 1390. «نظریة میل محاکاتی رنه ژرار و تبیین آن در چند داستان شاهنامه». ادبپژوهی. ش17. پاییز. صص 31-9.
فرای، نورتروپ. 1377. تحلیلنقد. ترجمۀ صالح حسین. تهران: نیلوفر.
کاسیرر، ارنست. 1382. اسطورۀدولت. ترجمۀ یدالله موقن. تهران: هرمس.
کوندرا، میلان. 1378. بارهستی. ترجمۀ پرویز همایون‌پور. تهران: گفتار.
لاکومب، میشله. 1384. «کارناوال». دانش‌نامة نظریه‌ای ادبی معاصر. ایرنا ریما مکاریک. ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران: آگه.
موللّی، کرامت. 1390. مبانیروان‌کایفروید ـ لکان. تهران: نی.
نولدکه، تئودور. 1358. تاریخایرانیانوعرب‌هادرزمانساسانیان. ترجمۀ عباس زریاب خوئی. تهران: انجمن آثار ملی.
هومر. 1388. ایلیـاد. ترجمۀ سعید نفیسی. تهران: سپهر ادب.
English Souces
Adams, Rebecca & René Girard. (1993). “Violence, Difference, Sacrifice: A Conversation with René Girard”. Religion & Literature. Vol. 25. No. 2. Pp. 9-33.
Bloom, Harold. (1997). The Anxiety of Influence: A Theory Of Poetry. New York & Oxford: Oxford University Press.
Burkert, Walter, Girard, Rene & Z. Smith Jonathan. (1987). Violent Origins: Ritual Killing and Cultural Formation. Ed. by Robert G. Hamerton-Kelly, with an introduction by Burton Mack and a Commentary by Renato Rosaldo. Stanford &California: Stanford University Press.
Codwell, Scott. (2013). René Girard and Secular Modernity: Christ, Culture, and Crisis. Notre Dame. Indiana: University of Notre Dame Press.
Daigle, Christine. (2010). Jean-Paul Sartre. London and New York: Routledge.
Dawson, David. (2013). Flesh Becomes Word: A Lexicography of the Scapegoat or the History of an Idea. Michigan: Michigan State University Press.
Dumouchel, Paul. (2014). The Ambivalence of Scarcity and Other Essays. Michigan: Michigan State University.
Fleming, Chris. (2002). “Mimesis and Violence: An Introduction to the Thought of Rene Girard”. Australian Religion Studies Review. Vol. 15. No. 1. Pp. 57-72.
Frazer, J. George. (1913). The Golden Bough: A Study in Magic and Religion. 3rd ed. vol. 6. London: Macmillan.
Girard, René. (1977). “Dionysus and the Violent Genesis of the Sacred”. Tr. by Sandor Goodhart. Boundary. Vol. 5. No. 2. Winter. Pp. 487-506.
___________. (1984). “Generative Violence and The Extinction of Social Order”. Tr. by Thomas Wieser. Salmagundi. No. 63 & 64. Spring &Summer. Pp. 204-237.
___________. (1986). The Scapegoat. Tr. by Yvonne Freccero. Baltimore: The Johns Hopkins University Press.
___________. (1989).Violence and the Sacred. Tr. by Patrick Gregory. Baltimore and London: The Johns Hopkins University Press.
___________. (1997). “Interview with Girard, René: Comments on Christianity, Scapegoating, and Sacrifice”. Religion. No. 27. Pp. 249–254.
___________. (2000). The Girard Reader. Ed. by James G. Williams. New York: The Crossroad Publishing Company.
___________. (2000a). “Mimesis and Violence: Perspectives in Cultural Criticism”. The Girard Reader. (an excerpt fromBerkshire Review. 14 (1979): 9-19). Ed. by James G. Williams. New York: The Crossroad Publishing Company.
___________. (2000b). “Triangular Desire”. The Girard Reader. (an excerpt from Deceit, Desire, and the Novel. 1-17). Ed. by James G. Williams. New York: The Crossroad Publishing Company.
Golsan, Richard J. (2002). René Girard and Myth: An introduction. New York & London: Routledge.
Homer, Sean. (2005). Jaques Lacan. London and New York: Routledge.
Kearney, Richard. (1995). “Myth and Scapegoats: The Case of René Girard”. Theory, Culture & Society. Vol. 12. Pp. 1-14.
Kerr, Fergus. (1992). “Revealing the Scapegoat Mechanism: Christianity after Girard”. Royal Institute of Philosophy Supplement. Vol. 32. March. Pp. 161-175.
Kirwan, Michael. (2009). Girard and Theology. London & New York: T&T Clark.
Oughourlian, Jean-Michel. (2010). The Genesis of Desire. Tr. by Eugene Webb. Michigan: Michigan State University Press.
Palaver, Wolfgang. (2013). René Girard’s Mimetic Theory. Tr. by Gabriel Borrud. Michigan: Michigan State University Press.
Potolsky, Matthew. (2006). Mimesis. New York & London: Routledge.
Rasmussen, David M. (1974). Symbol and Interpretation. The Hague: Martinus Nijhoff.
Sartre, Jean-Paul. (1989). No Exit and Three Other Plays. New York: Vintage Books: A Division of Random House, Inc.
________________. (2003). Being and Nothingness: A Phenomenological Essay on Ontology. Tr. by Hazel E. Barnes. London: Routledge.
_||_References
Ahmadī, Bābak. (2009/1388SH). Sartre ke mīnevešt. Tehrān: Markaz
Bahār, Mehrdad. (1998/1377SH). Az ostūre tā tārix. Tehrān: češme.
Cassirer, Ernst. (2003/1382SH). Ostūre-ye dowlat (The Myth of the State). Tr. by Yadollāh Mūqen. Tehrān: Hermes.
Diakonov, A. M. (2008/1387SH). “Mād”. dar Tārīx-e Irān dowre-ye mād az majmū’e-ye Tārīx-e Cambridge (The cambridge history of Iran: Median and achaemenian period). Tr. by Bahrām Šalgūnī. Tehrān: Jāmī.
Endo, Powell (2005/1384SH). “Ezterāb-e ta’sīr” (Anxiety of influence). dar Dāneš-nāme-ye nazarīe-hā-ye adabī-ye mo’āser (Encyclopedia of Contemporary Literary Theori). Irna Rima Makaryk. Tr. by Mehrān Mohājer & Mohammad Nabavī. Tehrān: Āgah.
Frye, Northrop. (1998/1377SH). Tahlīl-e naqd (Anatomy of Criticism). Tr. by Sāleh Hosseinī. Tehrān: Nilūfar.
Homer (2009/1388SH). Iliad. Tr. by Sa’īd Nafīsī. Tehrān: Sepehr-e Adab.
Kundera, Milan. (1999/1378SH). Bār-e Hastī(Nesnesitelná lehkost byti). Tr. by Parvīz Homāyūnpūr, Tehrān: Goftār.
Lacombe, Michelle. (2005/1384SH). “Carnival” dar Dāneš-nāme-ye nazarīe-hā-ye adabī-ye mo’āser (Encyclopedia of Contemporary Literary Theori). Irna Rima Makaryk. Tr. by Mehrān Mohājer & Mohammad Nabavī. Tehrān: Āgah.
Movallalī, kerāmat. (2011/1390SH). Mabānī-ye ravān-kāvī-ye Freud-Lacan. Tehrān: Ney.
Noldka, Theodore. (1979/1385SH). Tārīx-e iranīān va ārab-hā dar zamān-e sāsānīyān (The History of Iranians and Arabs during the Sassanian Period). Tr. by Abbās Zaryāb Xoyī. Tehrān: Anjoman-e āsār-e mellī.
Solki, Sam. (2005/1384SH). “Ideology”. dar Dāneš-nāme-ye nazarīe-hā-ye adabī-ye mo’āser (Encyclopedia of Contemporary Literary Theori). Irna Rima Makaryk. Tr. by Mehrān Mohājer & Mohammad Nabavī. Tehrān: Āgah.
Tāherī, Mohammad. (2011/1390SH). “Nazarīye-ye meyl-e mohākātī-ye René Girard va tabyīn-e ān dar čand dāstān-e šāhnāme”. Adab-pažūhī. Year 5. No. 17. Pp. 9-31.
