واکاوی مدل‌های ارتقا نواحی بازمانده از توسعه با تاکید بر تجربه های جهانی
الموضوعات :علی محمد ابراهیمی 1 , پرویز آقایی 2
1 - دکتری جامعه شناسی اقتصادی و توسعه، دانشگاه تهران، تهران، ایران
2 - دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه، شهید بهشتی، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: حاشیه‌نشینی, بافت فرسوده, مناطق راکد, توسعه, بازآفرینی,
ملخص المقالة :
در هزاره سوم چالش‌های مرتبط با نواحی بازمانده از توسعه به یکی از ابربحران‌های شهری بدل گشته که چاره‌جویی و کندوکاو برای ساماندهی و حل آن در دستور کار سیاست‌گذاری و مدیریت شهری، منطقه ای و ملی قرار دارد. آمریکا، چین و کشورهای سوسیالیستی اروپا از جمله جوامع پیش‌رو در این زمینه هستند که تعدد و کثرت برنامه‌های آن‌ها مورد توجه بسیاری از اندیشمندان قرار گرفته است. این کشورها طیف وسیعی از برنامه‌ها را بخصوص بعد از جنگ جهانی دوم در دستور کار قرار داده‌اند بر همین اساس این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و به صورت کتابخانه‌ای و با درک اهمیت این مساله و چالش‌های روبه تزاید شهری در ایران درصدد صورت-بندی و تحلیل و بررسی این برنامه‌ها است تا از یک سو موجب غنای علمی این مباحث در داخل کشور شود و از سوی دیگر ساختار اجرایی آن‌ها را استخراج نماید. نتایج پژوهش که بر پایه نه برنامه اجرایی است نشان می‌دهد که ابتکار عمل‌های بخش دولتی (و بخصوص دولت‌های محلی) و بهره‌گیری از استعدادهای بخش خصوصی از اصلی‌ترین محرک‌های بازآفرینی نواحی بازمانده از توسعه با تاکید بر مناطق حاشیه‌نشین، راکد و بافت فرسوده است و در تمامی مدل‌های ارتقا؛ توسعه از بالا (بخش دولتی و خصوصی و گاها نهادهای غیرانتفاعی) و توسعه‌پذیری از پایین (ساکنان محلی) رخ داده است و حتی رویکردهای مشارکتی بر پایه ظرفیت اجتماعات محلی کمتر مورد توجه قرار دارد. نتایج پژوهش که بر پایه نه برنامه اجرایی است نشان می‌دهد که ابتکار عمل‌های بخش دولتی (و بخصوص دولت‌های محلی) و بهره‌گیری از استعدادهای بخش خصوصی از اصلی‌ترین محرک‌های بازآفرینی نواحی بازمانده از توسعه با تاکید بر مناطق حاشیه‌نشین، راکد و بافت فرسوده است.
1. ابراهیمی، علی¬محمد (1399)، تجریه برنامه ارتقای زاغه¬ها در کشورهای منتخب، انتشارات دانشگاه جامع امام حسین (ع)، تهران.
2. ابراهیمی، علی¬محمد؛ آقایی، پرویز (1400)، ارائه بسته نهادی-مقرراتی جهت حل مساله مناطق بازمانده از توسعه در کلانشهرهای ایران (با تأکید بر مزیت اقتصادی)؛ اندیشکده پایا؛ دانشگاه جامع امام حسین (ع).
3. احدنژاد، م.، و علی پور، س. (1392). بررسی روند مداخله در مناطق اسکان غیررسمی با تاکید بر سیاست تخریب و پاک سازی (نمونه موردی: اسلام آباد کرج, 1391-1374). پژوهش و برنامه ریزی شهری, 4(14), 21-40.
4. داداش پور، هاشم.، و تقوایی، علی اکبر.، و قانع، نرگس. (1393). بررسی ظرفیت توسعه میان افزا در فضاهای موقوفه شهری؛ مطالعه موردی: ناحیه 3 منطقه 2 شهر یزد. مطالعات شهر ایرانی اسلامی, -(15), 63-78.
5. دولتی چناری، متین. (1396). طراحي مسكن ارزان قيمت در مقياس زيرمحل (با رويكرد ارتقاي كيفيت در بخشي از محله كارگري حاشيه شهر رشت)، پایان¬نامه کارشناسی ارشد، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی تهران.
6. فتاحی، سارا. (1389). بررسي و ارزيابي روش ها و سياست هاي تامين مسكن اقشار كم درآمد (نمونه موردي: شهر جديد پرند)، پایان¬نامه كارشناسي ارشد، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان.
7. مرکز مطالعات برنامه¬ریزی شهر تهران (1395)، شناسایي اصول و راهکارهای اجرایی توسعه میان¬افزا در شهر تهران به عنوان یکی از ابعاد توسعه شهری پایدار، تهران
8. موحد، علی.، و احمدی، مظهر. (1397). برنامه ریزی بازتوسعه اراضی متروکه شهری منطقه 19 تهران با تأکید بر رویکرد توسعه میان افزا. برنامه ریزی و توسعه کالبدی, 3(1 (پیاپی 9) ), 58-75.
9. Abunyewah, M., Gajendran, T., & Maund, K. (2018). Profiling Informal Settlements for Disaster Risks. Procedia Engineering, 212, 238–245. doi:10.1016/j.proeng.2018.01.031
10. Apgar, W, Donovan, Sh. (1999). Beyond Housing: The Comprehensive Community Revitalization Program in the South Bronx, Published by:John F Kennedy School of Government
11. Atkinson, Rowland. (2010). “The Evidence of the Impact of Gentrification: New Lessons for the Urban Renaissance”. Routledge. London.
12. Banda, E. M., & Mwale, F. D. (2018). Utility performance in supplying water to informal settlements: A case study from Malawi. Utilities Policy, 55, 151–157. doi:10.1016/j.jup.2018.09.009
13. Ezme, Albeniz, T. (2009). “The Relationship Poverty-Everyday Life and a Reading of Sulukule Sample via Photographs”. Mimar Sinan Fine Arts University. Istanbul. Turkey.
14. Gevaert, C. M., Persello, C., Sliuzas, R., & Vosselman, G. (2017). Informal settlement classification using point-cloud and image-based features from UAV data. ISPRS Journal of Photogrammetry and Remote Sensing, 125, 225–236. doi:10.1016/j.isprsjprs.2017.01.017
15. https://denverinfill.com/2020/01/a-decade-of-infill-before-and-after.html
16. https://files.hudexchange.info/resources/documents/VacantPropertiesTrueCosttoCommunities.pdf
17. https://www.caixinglobal.com/2019-01-29/local-governments-downsize-slum-renovations-amid-debt-property-price-worries-101375823.html
18. Maryland Department of Planning (2001). Models and Guidelines for Infill Development, Managing Maryland’s Growth.
19. Mehanna, Walaa Abou El-Haggag; Mehanna, Wesam Abou El-Haggag (2019). Urban renewal for traditional commercial streets at the historical centers of cities. Alexandria Engineering Journal, (), S1110016819301012–. doi:10.1016/j.aej.2019.09.015
20. Nassar, D. M., & Elsayed, H. G. (2017). From Informal Settlements to sustainable communities. Alexandria Engineering Journal. doi:10.1016/j.aej.2017.09.004
21. Pagano, Michael A. and Ann O’M Bowman. (2000). “Vacant Land in Cities: An Urban Resource.” Washington, DC: Brookings Institution Center On Urban and Metropolitan Policy.
22. Park, H., Fan, P., John, R., Ouyang, Z., & Chen, J. (2019). Spatiotemporal changes of informal settlements: Ger districts in Ulaanbaatar, Mongolia. Landscape and Urban Planning, 191, 103630. doi:10.1016/j.landurbplan.2019.103630
23. Saharan, T., Pfeffer, K., Baud, I., & Scott, D. (2019). Comparing governance and bargaining of livelihoods in informal settlements in Chennai and eThekwini. Cities. doi:10.1016/j.cities.2019.02.017
24. UN- Habitat (2003), "The challenge of slums: local report of human setelments", London; earth scam publication.
