نظریه زمینهای در قلمرو علم اطلاعات و دانششناسی
الموضوعات : Journal of Knowledge Studiesشهره سید حسینی 1 , احمد شعبانی 2 , عاصمه عاصفی 3
1 - دانشجوی دکتری علم اطلاعات و دانششناسی دانشگاه اصفهان
2 - استاد گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه اصفهان،
3 - دانشیار گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه اصفهان
الکلمات المفتاحية: روش کیفی, نظریه زمینهای, نظریهپردازی, علم اطلاعات و دانششناسی,
ملخص المقالة :
هدف: پژوهش حاضر به بررسی ابعاد و وجوه گوناگون نظریه زمینهای در پیوند با مطالعات کیفی و رشته علم اطلاعات و دانششناسی میپردازد. روش پژوهش: روش انجام این پژوهش به صورت کتابخانهای و مرور نظاممند مدلها و الگوهای مختلف ارائهشده در مطالعات پیشین بوده است. به علاوه و بر همین اساس چارچوبی برای نظریه پردازی و ارزیابی کیفیت پژوهشهای نظریه زمینهای نیز ارائه شده است. یافتهها: نتایج حاصل از مطالعه حاضر نشان داد که به منظور نظریهپردازی مبتنی بر نظریه زمینهای در حیطه علم اطلاعات و دانششناسی بایستی رویکردهای درجه مفهومسازی و دامنه نظریه را به شکل جدی مدنظر قرار داد. بر این اساس در حیطه درجه مفهومسازی باید از توصیف محض موضوعات مورد مطالعه در علم اطلاعات و دانششناسی به سمت تفسیر و بازتعریف مسائل پژوهشی مطرح در این حیطه گام برداشت و در نهایت به نظریههای ساختارمند و مبتنی بر شواهد دست یافت. همچنین در حیطه دامنه نظریه باید فقر نظری موجود در مطالعات علم اطلاعات و دانششناسی را به گونهای مورد توجه قرار داد که بتوان از مفاهیم اصلی مطرح در این حوزه به نظریههای اساسی، و نهایتاً به نظریههای رسمی - یعنی بالاترین سطح نظریهپردازی در یک رشته علمی- نائل شد. نتیجهگیری: نظریه زمینهای روش پژوهشی استقرایی و اکتشافی است که امکان نظریهپردازی را برای پژوهشگران حوزههای موضوعی مختلف فراهم میکند. پژوهشگران بجای اتکا بر نظریههای پیشین، به شکل نظاممند و بر اساس دادههای واقعی اقدام به تدوین نظریه میکنند. استفاده از نظریه زمینهای مربوط به مواردی است که دانش ما در آن زمینه ها محدود است.
