تحلیل عوامل کلیدی موثر بر مسکن گروه های کم درآمد شهری مطالعه موردی: شهر رشت
الموضوعات :صمد سمیع 1 , مهرداد رمضانی پور 2 , لیلا ابراهیمی 3 , آمنه حقزاد 4
1 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامهریزی شهری، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران
2 - استادیار گروه جغرافیا و برنامهریزی شهری، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران
3 - استادیار گروه جغرافیا و برنامهریزی شهری، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران
4 - استادیار گروه جغرافیا و برنامهریزی شهری، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران
الکلمات المفتاحية: شهر رشت, مسکن, اقشار کمدرآمد, نرم افزار میک‌مک,
ملخص المقالة :
مقدمه: مسکن کالایی بادوام، غیرمنقول، چندبعدی، غیرهمگن و بسیار پرهزینه است و در سازمان اجتماعی فضا نیز نقش بسیار مؤثری دارد به همین دلیل در برنامه ریزی مسکن باید سیاست هایی اتخاذ شود تا برای هریک از گروه های اجتماعی مثل گروه های کم درآمد شرایط دسترسی به مسکن تسهیل شود که یکی از روش های نوین جهت رسیدن به این مهم در برنامه ریزی، روش های مبتنی بر آینده پژوهی می باشد.هدف پژوهش: در این راستا هدف از پژوهش حاضر شناسایی عوامل کلیدی مؤثر بر مسکن گروه های کم درآمد شهری می‌باشد.روش‌شناسی تحقیق: پژوهش حاضر ازلحاظ هدف کاربردی- نظری و ازنظر ماهیت تحلیلی و اکتشافی می باشد. به‌منظور گردآوری اطلاعات موردنیاز به‌طور توأمان از دو شیوه کتابخانه ای- اسنادی و پیمایشی استفاده می شود. جامعه آماری پژوهش کارشناسان مرتبط با مسکن و گروههای کمدرآمد می‌باشند که به دلیل مشخص نبودن تعداد جامعه جهت نمونه‌گیری از میان آن‌ها 35 نفر به‌صورت هدفمند انتخاب‌شده‌اند. جهت تجزیه‌وتحلیل داده ها نیز از تکنیک پویش محیطی و دلفی و نرم‌افزار میک مک استفاده شده شد.قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو پژوهش شهر رشت می باشد.یافته ها و بحث: بر اساس یافته های حاصل از روش دلفی و پویش محیطی، 43 عامل به‌عنوان عوامل مؤثر در برنامه ریزی مسکن گروه های کم درآمد شهر رشت شناخته شدند که پس از تحلیل صورت گرفته توسط نرم‌افزار میک مک، در نهایت 15 عامل ازجمله قیمت مسکن، بیکاری، سیاستهای نامناسب فقرزدایی، نرخ رشد جمعیت، اجاره مسکن، مصالح ساخت، سرمایه‌گذاری‌های دولتی و خصوصی، قیمت زمین، اعتبارات ساختمانی، هزینه‌های ساخت‌وساز، نبود حکمروایی خوب شهری، توزیع ناعادلانه منابع قدرت، میزان درآمد، تورم، عوارض و مالیات ها به‌عنوان عوامل کلیدی مؤثر در توسعه مسکن گروه های کم درآمد شهر شناسایی شده اند.نتایج : یافته های پژوهش حاضر با تایج پژوهش زیاری و همکاران (1396) با عنوان الگوی تأمین مسکن گروه های کم درآمد در رابطه با سرمایه‌گذاری های دولتی و خصوصی، توزیع ناعادلانه منابع قدرت مرتبط با مسکن گروه های کم درآمد همسو می باشد. همچنین به لحاظ تاثیر سیاستهای نامناسب فقرزدایی در بهبود مسکن و وضعیت گروه های کم درآمد با پژوهش آرشین و سرور (1396) تحت عنوان ارزیابی سیاستهای اجرایی دولت در تامین مسکن گروههای کم درآمد شهری در کلان شهر مشهد همسو می باشد و از لحاظ تاثیر میزان تورم، میزان درآمد و هزینه‌های ساخت‌وساز در مسکن گروه های کم درآمد با مقاله زیاری همکاران (1389) با عنوان بررسی وضعیت مسکن گروه های درآمدی و برآورد مسکن گروه های کم درآمد در استان هرمزگان همسو می باشد.
احدنژاد روشتی، محسن، مرادی مفرد، سمیرا. (1392)، نقش استراتژی توسعه شهری (CDS) در سیاستهای تامین مسکن گروههای کم درآمد شهری (مورد مطالعه: ناحیه صفرآباد و بی سیم شهر زنجان). فصلنامه برنامهریزی منطقهای، ۳(12)، ۳۵-۴۸.
اشکوری، معصومه؛ سید حسن. (1387)، راهنمای عملی برنامهریزی و آیندهپژوهی، تهران: انتشارات پیام.
ایراننژاد، محمد جواد (1396). مطالعه مسکن برای گروههای کم درآمد شهری با تاکید بر پایداری اجتماعی؛ نمونه موردی شهر ایلام. نشریه مدیریت شهری، ۱۶(49)، ۶۷-۷۶.
آرشین، مهسا؛ سرور، رحیم. (1396). ارزیابی سیاستهای اجرایی دولت در تامین مسکن گروههای کم درآمد شهری (مطالعه موردی: کلان شهر مشهد). مطالعات مدیریت شهری، 9(30)، 81-95.
پنداریان، لطیف؛ دریاباری، جمال الدین؛ بخشنده نصرت، عباس(1398)، آسیبشناسی تحققپذیری طرحهای شهری در ایران و ارائه پیشنهاد در راستای ارتقاء آن: نمونه موردی منطقه ۲۲ شهر تهران، فصلنامه جغرافیا، ۱۷(61)، ۲۵-۳۷.
توکلینیا، جمیله؛ ضرغامی، سعید (1397)، آسیبشناسی برنامههای ملی پنجم و ششم توسعه اقتصادی, اجتماعی و فرهنگی کشور در زمینه تامین مسکن گروههای کم درآمد شهری. مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 5(16), 47-82.
تیموری، راضیه (1396). تحلیل اکولوژیکی عوامل کلیدی موثر در برنامهریزی فضای سبز تبریز با استفاده از اسکن محیطی و تحلیل سازه. پایاننامه دکتری، گروه جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشکده علوم انسانی و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز.
جافری، رحیم؛ موسوی، میرنجف؛ مصیبزاده، علی. (1398). سنجش عوامل موثر بر رضایتمندی از مساکن گروههای کمدرآمد شهری (مطالعه موردی: مسکن مهر شهرضا). نشریه جغرافیای اجتماعی شهری، ۶(15)، ۱۶۹-۱۸۶.
حیدری چیانه، رحیم؛ رضاطبع ازگمی؛ سیده خدیجه. (1389). نقش استراتژی توسعه شهری(CDS) در سیاستهای تامین مسکن گروههای کم درآمد شهری، مطالعه موردی: شهر رشت. فصلنامه پژوهشهای جغرافیای انسانی، ۴۲(73)، ۵۹-۸۲.
خدایی، زهرا؛ میره، محمد. (1390). مروری بر تجربیات جهانی در زمینه تامین مسکن برای گروههای شهری کم درآمد، اولین کنفرانس اقتصاد شهری شهری ایران، مشهد.
رمضانی، مریم؛ صالحی فرد، محمد؛ ابراهیمی، حسن؛ رهنما، علی؛ خراسانی، نسرین. (1396)، تعیین استراتژیهای مبتنی بر سناریو در سازمان زمین و مسکن شهر مشهد مقدس. فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری، ۵ (20)، ۸۳-۹۸.
زیاری، سمیه؛ فرهودی، رحمت الله؛ پوراحمد، احمد؛ حاتمینژاد، حسین (1397). الگوی تامین مسکن گروههای کم درآمد (مطالعه موردی: شهر کرج). فصلنامه پژوهشهای جغرافیای انسانی، ۴۹(102)، ۸۶۹-۸۸۳.
زیاری، کرامت الله؛ پوراحمد، احمد؛ حاتمینژاد، حسین؛ محمدی، اکبر (1395). برنامهریزی مسکن گروههای کمدرآمد شهری با تاکید بر توانمندی مالی و خط فقر مسکن (جمعیت شهری استان کردستان). فصلنامه پژوهشهای جغرافیای انسانی، ۴۸(96)، ۲۱۱-۲۲۶.
زیاری، کرامتالله، پرهیز، فرهاد، مهدنژاد، حافظ، اشتری، حسن. (1389). ارزیابی مسکن گروههای درآمدی و ارائه برنامه تامین مسکن اقشار کم درآمد (نمونه موردی: استان لرستان). پژوهشهای جغرافیای انسانی (پژوهشهای جغرافیایی)، 42(74), 1-21.
زیاری، کرامتالله، حبیبیان، بهار، و ورشوی، منیژه، و گشتیل، فروغ. (1396). تحلیلی بر نقش مسکن اجاره بشرط تملیک در تامین نیاز گروههای شهری (مطالعه موردی: شهر کرج). مطالعات برنامهریزی سکونتگاههای انسانی (چشمانداز جغرافیایی)، 2 (پیاپی 39), 211-228.
زیاری، کرامتالله، و مهدنژاد، حافظ، آقاجانی، محمد و پرهیز، فرهاد. (1389). بررسی وضعیت مسکن گروههای درآمدی و برآورد مسکن گروههای کم درآمد (نمونه موردی استان هرمزگان). تحقیقات جغرافیایی، 25(3 )، 29-55.
سعیدی، جعفر، علیزاده افشار، فرهاد. (1395). رویکردهای مسکن برای برنامههای توسعه شهری کم درآمد در ایران، پنجمین کنگره بینالمللی مهندسی عمران، معماری و توسعه شهری، تهران.
سوری، امیررضا؛ حیدری، حسن؛ افضلی، حسین. (1391). بررسی رابطه متغیرهای طرف تقاضا و عرضه موثر بر بخش مسکن بر قیمت مسکن در ایران. پژوهشهای رشد و توسعه پایدار (پژوهشهای اقتصادی)، 12(1)، 113-140.
شاطریان، محسن؛ کیانی سلمی، صدیقه؛ قنبری، رعنا. (1369). ارزیابی اثرات اقتصادی - اجتماعی و کالبدی مسکن مهر از دیدگاه ساکنان (مطالعه موردی: مسکن مهر شهرکاشان). فصلنامه جغرافیا (برنامه ریزی منطقهای)، ۷(3)، ۱۰۹-۱۲۶.
صارمی، حمیدرضا؛ ابراهیمپور، مریم. (1391). بررسی شاخصهای مسکن ایران و جهان (مطالعه موردی: ایران, انگلیس و فرانسه). هویت شهر، 6(10), 91-102.
صرافی، مظفر. (1382). مرور ویژگیهای مسکن خودساخته، مجموعه مقالات حاشیهنشینی و مسکن غیر رسمی، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، تهران: جلد اول.
صفرعلیزاده، اسماعیل. (1399). تحلیل شاخصهای کمی و کیفی مسکن در شهر ارومیه. مطالعات برنامهریزی سکونتگاههای انسانی، 15(2)، 529-544.
عابدینی، اصغر. (1392). ارزیابی سیاست های دولت برای تأمین مسکن خانوارهای شهری کم درآمد در ایران مطالعه موردی ارومیه، پایان نامه دکتری، دانشگاه تبریز، تبریز.
غمامی، مجید؛ خاتم، اعظم؛ اطهری، کمال. (1386). مدیریت یکپارچه و حل مسئله اسکان غیررسمی: شرایط تحقق طرح مجموعه شهری تهران، تهران: انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
فضلعلی، زینب؛ پورطاهری، مهدی؛ رکنالدین افتخاری، عبدالرضا. (1397)، بررسی تغییرات مسکن روستایی استان مازندران. فصلنامه پژوهشهای جغرافیای انسانی، 50(104)، ۳۳۹-۳۵۴.
فنی، زهره؛ بیرانوندزاده، مریم؛ سبحانی، نوبخت؛ سلطانزاده، اکبر. (1396). تحلیل جایگاه تعاونیهای مسکن در نظام برنامهریزی مسکن در ایران. مجله پژوهشهای بوم شناسی شهری، ۸(15)، ۷۹-۹۶.
مجد، امید؛ فتحالهی، افسون. (1388). معرفی آیندهنگاری: نیم نگاهی به تجربیات آغازین ژاپن، آلمان و ایران، فصلنامه رشد فناوری، ۵(17)، ۶۳.
محمدپور جابری، مرتضی؛ ابراهیمزاده، عیسی؛ رفیعیان، مجتبی؛ رامین ساعد موچشی. (1395). شناسایی و تحلیل اثرات متقابل عوامل کلیدی و سنجش میزان پایداری منطقهای با رویکرد آیندهنگاری راهبردی مطالعه موردی؛ استان خراسان شمالی. فصلنامه جغرافیا و پایداری محیط، ۶(20)، ۱-۱۷.
مرکز آمار ایران (1395). سالنامه عمومی نفوس و مسکن 1395، رشت.
نظمفر، حسین؛ عشقی، علی؛ علوی، سعیده. (1396). تحلیل فضایی قیمت مسکن در شهر تبریز. فصلنامه مدرس علوم انسانی (برنامهریزی و آمایش فضا)، ۲۱(4)، ۱۸۳-۲۰۸.
نعیمی، کیومرث. (1397). آیندهپژوهی، برنامهریزی و توسعه مسکن شهری با تأکید بر مسکن غیررسمی مطالعه موردی: مسکن غیر رسمی در سنندج. پایاننامه کارشناسی ارشد، گروه جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه تبریز، تبریز.
یزدانی، محمد. (1397). شناخت عوامل موثر در محدوده فقر شهری، مطالعه موردی: شهر اردبیل.
Atuesta, L. H., & Hewings, G. J. (2019). Housing appreciation patterns in low-income neighborhoods: Exploring gentrification in Chicago. Journal of Housing Economics, 44, 35-47.
Ebekozien, A., Abdul-Aziz, A. R., & Jaafar, M. (2019). Housing finance inaccessibility for low-income earners in Malaysia: Factors and solutions. Habitat International, 87, 27-35.
Ellis, P., & Roberts, M. (2015). Leveraging urbanization in South Asia: Managing spatial transformation for prosperity and livability. World Bank Publications.
Gilbert, A. G. (2014). Free housing for the poor: An effective way to address poverty?. Habitat International, 41, 253-261.
Yu, H. J., & Lee, S. (2010). Government housing policies and housing market instability in Korea. Habitat International, 34(2), 145-153.
_||_