بازتاب برخی اندرزها و اندیشه‏ های پیشینیان در منظومة برزونامۀ کهن

الموضوعات :

سجاد رحمتیان ¹ (دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی تهران)
عصمت خوئینی ² (استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی تهران)
عفت نقابی ³ (دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی تهران)
عسگر عسگری حسنکلو ⁴ (استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی تهران)

تاريخ الإرسال : 21 الثلاثاء , صفر, 1443 تاريخ التأكيد : 21 الثلاثاء , صفر, 1443 تاريخ الإصدار : 17 الإثنين , ربيع الثاني, 1443

الکلمات المفتاحية: اندرز, شاهنامة فردوسی, برزونامه, پند, مأخذ اندرزها,

ملخص المقالة :

برزونامه اثری حماسی است که شمس الدین محمد کوسج در قرن هشتم هجری، آن را به تقلید از شاهنامۀ فردوسی و در ادامۀ آن سرود. این منظومه به سرگذشت برزو، پسر سهراب و شرح دلاوری ها و پهلوانی های وی می پردازد. در این پژوهش ـ که به برزونامه اختصاص دارد ـ کوشیده شده است تا با روش توصیفی ـ تحلیلی و مطالعات کتابخانه ای نشان داده شود که سرایندۀ برزونامه، علاوه بر تقلید شیوه و سبک فردوسی در حماسه سرایی، از برخی ریزه کاری های او تقلید کرده است؛ از آن جمله آوردن و نقل اندرز و پند در لابه لای مطالب مختلف است. از مهم ترین یافته های این پژوهش نیز می توان به تأثیرپذیری فراوان و توجه برانگیز برزونامه از اندرزها و پندهای شاهنامه، به ویژه بسامد بالای مضامینی مانند چگونگی رسم و آیین چرخ و اندرزهای مرتبط با آن اشاره کرد؛ اندرزهایی که خود تاحدّ بسیاری تحت تأثیر اندیشه های کهن و اندرزهای متون پهلوی قرار دارد؛ البته گاهی تأثیر اندرزهای شاعران و نویسندگانی مانند نظامی و عنصرالمعالی کیکاوس نیز دیده می شود.

المصادر:

1. القرآن الکریم (1410 ق.)، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.


2. اوستا (1392)، گزارش و پژوهش جلیل دوستخواه، تهران: مروارید.


3. نهج‏البلاغه (1379)، ترجمة محمودرضا افتخارزاده، تهران: نشر روزگار.


4. آبادانی، فرهاد (1346)، «ترجمة اندرز بهزاد فرخ فیروز»، مجلة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی تبریز، سال نوزدهم، شمارة 81، 36‑42.


5. فرخزادان، آذرفرنبغ؛ امیدان، آذرباد (1392)، کتاب ششم دینکرد، ترجمة فرشته آهنگری، تهران: صبا.


6. آسانا، جاماسب (1391)، متن‏های پهلوی، ترجمة سعید عریان، تهران: علمی.


7. ابن‏مسکویه رازی (1350)، جاویدان خرد، ترجمة سیّد محمدکاظم امام، تهران: چاپ بوذرجمهری.


8. ابن‏مقـفع، عبدالله (1375)، ادب الکبیر و ادب الصغیر، ترجمة محمد ـ وحید گلپایگانی، تهران: نشر بلخ.


9. الحر العاملی، شیخ محمد بن حسن [بی‏تا]، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، تصحیح و تحقیق و تذییل حاج شیخ محمد رازی، ج 14، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.


10. اصلانی، نسرین (1398)، اندرزنامه‏نویسی در ایران باستان، با مقدمة زهره زرشناس، تهران: اندیشه احسان.


11. بهار، محمدتقی (1379)، فردوسی‏نامه، به کوشش محمد گلبن، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.


12. تاجیک، معصومه (1390)، بازتاب اندیشه‏های زروانی در شاهنامه، تهران: نگار و نیما.


13. تفضلی، احمد (1391)، مینوی خرد، به کوشش ژاله آموزگار، تهران: توس.


14. تنسر (1354)، نامة تنسر به گشنسب، تصحیح مجتبی مینوی، گردآورندة تعلیقات: مجتبی مینوی ـ محمداسماعیل رضوانی، تهران: خوارزمی.


15. ثاقب‏فر، مرتضی (1387)، شاهنامۀ فردوسی و فلسفۀ تاریخ ایران، تهران: معین ـ قطره.


16. دقیقی طوسی، ابومنصور محمد بن احمد (1373)، دیوان، به اهتمام دکتر محمدجواد شریعت، تهران: اساطیر.


17. رضا، فضل‏الله (1386)، پژوهشی در اندیشه‏های فردوسی، تهران: علمی و فرهنگی.


18. رضی، هاشم (1392)، آیین زروانی، تهران: بهجت.


19. رودکی، ابوعبدالله جعفر بن محمد (1383)، دیوان، شرح و توضیح منوچهر دانش‏پژوه، تهران: توس.


20. رینگرن، هلمر (1388)، تقدیرباوری در منظومه‏های حماسی فارسی، ترجمة ابوالفضل خطیبی، تهران: هرمس.


21. زرین‏کوب، عبدالحسین (1383)، نامورنامه: دربارۀ فردوسی و شاهنامه، تهران: سخن.


22. ــــــــــــــــــــ (1385)، از گذشتۀ ادبی ایران، تهران: سخن.


23. زنر، آر. سی (1388)، زروان یا معمای زردشتی‏گری، ترجمة تیمور قادری، تهران: مهتاب.


24. سعدی، مصلح‏الدین (1387 الف) بوستان، تصحیح و توضیح دکتر غلامحسین یوسفی، تهـران: خوارزمی.


25. ــــــــــــــــــ (1387 ب) گلستان، تصحیح و توضیح دکتر غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.


26. صفا، ذبیح‏الله (1363)، حماسه‏سرایی در ایران، تهران: امیرکبیر.


27. عباس، احسان (1348)، عهد اردشیر، ترجمة محمدعلی امام شوشتری، تهران: انجمن آثار ملی.


28. عریان، سعید (1382)، زبور پهلوی، تهران: سازمان میراث فرهنگی.


29. عنبرسوز، مریم (1390)، زن در ایران باستان، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.


30. عنصرالمعالی، کیکاوس بن اسکندر (1390)، قابوس‏نامه، تصحیح دکتر غلامحسین یوسفی، تهران: علمی و فرهنگی.


31. فردوسی، ابوالقاسم (1386)، شاهنامه، تصحیح جلال خالقی مطلق، تهران: دایرة‏المعارف بزرگ اسلامی.


32. فرنبغ دادگی (1390)، بندهشن، ترجمة مهرداد بهار، تهران: توس.


33. فروزانفر، بدیع‏الزمان (1387)، سخن و سخنوران، تهران: زوار.


34. قائمی، فرزاد (1399)، «جستجوی منابع جدیدی در رابطه با نام سراینده و تخمین زمان سرایش برزونامۀ کهن»، مجلۀ شعرپژوهی (بوستان ادب دانشگاه شیراز)، سال دوازدهم، شمارة 1، پیاپی 43، 122‑149.


35. کوسج، شمس‏الدین محمد (1387)، برزونامه (بخش کهن)، مقدمه، تحقیق و تصحیح اکبر نحوی، تهران: میراث مکتوب.


36. گزنفون (1396)، کورش‏نامه، ترجمة رضا مشایخی، تهران: علمی و فرهنگی.


37. لازار، ژیلبر (1342)، اشعار پراکندة قدیم‏ترین شعرای فارسی زبان، تهران: انجمن ایران‏شناسی فرانسه و تهران.


38. ماهیار نوابی، یحیی (1339)، «اندرز دانایان به مزدیسنان و اندرز خسرو قبادان»، مجلة دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز، سال دوازدهم، شمارة 52، 127‑144.


39. ــــــــــــــــ (1387)، یادگار زریران، متن پهلوی با ترجمة فارسی و آوانویسی لاتین، تهران: اساطیر.


40. مجلسی، شیخ محمدباقر (1403 ق.)، بحارالأنوار: أخبارِ الأئمّهِ الأطهارِ، ج 68، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.


41. محبتی، مهدی (1382)، سیمرغ در جستجوی قاف: درآمدی بر سیر تحول عقلانیت در ادب فارسی، تهران: سخن.


42. مزداپور، کتایون (1369)، ترجمة شایست ناشایست، تهران: موسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.


43. ــــــــــــــ (1378)، داستان گرشاسب، تهمورس و جمشید گلشاه و متن‏های دیگر، تهران: آگاه.


44. مستوفی، ابوالفضل یوسف (1347)، خردنامه، به تصحیح و کوشش ادیب برومند، تهران: انجمن آثار ملی.


45. مشیری، منیژه (1393)، فراز و فرود مکتب‏های فکری در ایران باستان، تهران: خجسته.


46. مقدم، محمد (1388)، جستاری دربارة مهر و ناهید، تهران: هیرمند.


47. مینوی، مجتبی (1386)، فردوسی و شعر او، تهران: توس.


48. ناصر بن خسرو قبادیانی، ابومعین (1387)، دیوان اشعار، تصحیح مجتبی مینوی، به اهتمام نصرالله تقوی، تهران: معین.


49. نامورمطلق، بهمن (1390)، درآمدی بر بینامتنیت، تهران: سخن.


50. نظامی گنجه‏ای، الیاس بن یوسف (1389)، خمسه، براساس نسخه وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.


51. نفیسی، سعید (1341)، محیط زندگی و احوال و اشعار رودکی، تهران: کتابخانه ابن‏سینا.


52. واحددوست، مهوش (1387)، نهادینه‏های اساطیری در شاهنامۀ فردوسی، تهران: سروش.


53. هامین آنتیلا ـ یاکو (1399)، خداینامگ: شاهنامۀ فارسی میانه، ترجمة مهناز بابایی، تهران: مروارید.