واکاوی نمودهای شخصیت خودشکوفا در بوستان و گلستان سعدی با رویکرد تطبیقی به نظریه راجرز
الموضوعات :سیده فاطمه مظفرپور خوشرودی 1 , ناهید اکبرى 2 , حسینعلی پاشاپاسندی 3
1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد قائمشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائمشهر، ایران
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد قائمشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائمشهر، ایران(نویسنده مسؤول)
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد قائمشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائمشهر، ایران
الکلمات المفتاحية: سعدی, بوستان, گلستان, خودشکوفایی, کارل راجرز,
ملخص المقالة :
نیمة دوم قرن بیستم، مکتب انسان‌گرایی پدیدار شد. هدف در این مکتب، تلاش برای بالابردن سطح خودآگاهی انسان و کشف توانمندی‌های بشر امروزی است. یکی از طرفداران و نظریه‌پردازان این مکتب کارل راجرز (1902‑1987م.) بود. او ویژگی‌هایی را برای افراد در مسیر رشد و شکوفایی برگزید. از میان حکیمان و بزرگان ادب فارسی، سعدی در دوران زندگی با مسائل گوناگون اجتماعی روبه‌رو بوده است. وی در قالب حکایت و شخصیت‌های داستانی، راهکارهایی برای رسیدن انسان به رستگاری معرفی می‌کند. در این پژوهش، شخصیت‌های دو اثر مهم و ارزشمند بوستان و گلستان سعدی برپایة الگوی انسان خودشکوفای راجرز بررسی می‌شود و مطابق با دیدگاه وی تطبیق می‌یابد. نگارندگان در این پژوهش، خودشکوفایی و انسان خودشکوفا را بحث و بررسی می‌کنند. نتیجة بررسی‌ها نشان می‌دهد در این دو اثر تعلیمیِ ارزشمند که رهاورد سیر آفاقی و انفسی سعدی است، شخصیت‌هایی از اقشار گوناگون، ازجمله عالم، عارف، زاهد، ملک‌زاده و همسر مرد درویش نقش تأثیرگذاری داشته‌اند. آنان با پذیرش روبه‌رو‌شدن با دشواری‌های زندگی، خلّاقیت و ارادة آزاد در تصمیم‌گیری‌ها، مطابق نظریة راجرز، توانسته‌اند به خودآگاهی و کمال انسانی راه یابند.
- آذر، امیراسماعیل (1375)، سعدی‌شناسی (نقد و تحلیل بوستان و گلستان)، چاپ اول، تهران: میترا.
- آقاغفاری، نسرین؛ آقایی حمل‌آباد، ژیلا (1394)، «بررسی انسان از دیدگاه سعدی شیرازی»، مجموعه مقاله‌های دهمین همایش بین‌المللی ترویج زبان و ادب فارسی دانشگاه محقق اردبیلی، برگرفته از
https://www.sid.ir/fa/seminar/ViewPaper.aspx?ID=38891، 130‑140.
- اتکینسون، ریتا ال و دیگران (1384)، زمینة روانشناسی هیلگار، ج 1، ترجمة حسن رفیعی، چاپ هشتم، تهران: ارجمند.
- اسمیت، ادوارد و دیگران (1384)، زمینة روانشناسی هیلگارد، ج 1، ترجمة نصرت‌الله پورافکاری، چاپ اول، تهران: آینده‌سازان و شهرآب.
- اشرف‌زاده، رضا؛ عباسی، زهرا (1397)، «بررسی شخصیت‌های منظومه‌های حماسی بهمن‌نامه، کوش‌نامه، فرامرزنامه و گرشاسب‌نامه براساس نظریات انسان‌شناسی کارل راجرز و آبراهام مزلو»، دوفصل‌نامۀ علوم ادبی، سال 8، شمارة 14، 9‑48.
- افتخاری، سیّد عطاءالله؛ علی بخشی، نجمه (1390)، «مسئولیت متقابل مردم و حکومت در گلستان و بوستان سعدی»، فصلنامة تحقیقات تعلیمی و غنایی زبان و ادب فارسی، شمارة 8، 183‑206.
- انوری، حسن (1384)، شوریده و بی‌قرار (درباره سعدی و آثار او)، چاپ اول، تهران: قطره.
- ترابی، علی‌اکبر (۱۳۷۶)، جامعه‌شناسی ادبیات فارسی، تبریز: نشر فروغ آزادی.
- سعدی، مصلح‌الدین (1378)، گلستان، به کوشش خلیل خطیب رهبر، چاپ بیست‌و‌یکم، تهران: صفی‌علیشاه.
- ـــــــــــــــــــ (1387)، بوستان، تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، چاپ نهم، تهران: خوارزمی.
- ـــــــــــــــــــ (۱۳۷۷)، گلستان سعدی، تصحیح غلامحسین یوسفی، چاپ پنجم، تهران: خوارزمی.
- راجرز، کارل (1376)، هنر انسان‌شدن، ترجمة مهین میلانی، چاپ اول، تهران: فاخته.
- ــــــــــــ (1369)، درآمدی بر انسان‌شدن (دیدگاه یک درمانگر از روان‌درمانی)، ترجمة قاسم قاضی، چاپ اول، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی مرکز انتشارات علمی.
- زرین‌کوب، عبدالحسین (1386)، حدیث خوش سعدی (دربارۀ زندگی و اندیشۀ سعدی)، چاپ چهارم، تهران: سخن.
- ــــــــــــــــــــــ (1382)، با کاروان حله، چاپ سیزدهم، تهران: جاویدان.
- سیاسی، علی‌اکبر (1371)، نظریه‌های شخصیت (مکاتب روانشناسی)، چاپ پنجم، تهران: دانشگاه تهران.
- شریعت باقری، محمدمهدی؛ عبدالملکی، سعید (1395)، تحلیل روانشناختی «خودشکوفایی» از دیدگاه مولانا و راجرز، چاپ سوم، تهران: دانژه.
- شولتز، دوان پی؛ سیدنی الن شولتز (1393)، نظریه‌های شخصیت، ترجمة یحیی سیدمحمدی، چاپ سی‌ام، تهران: ویرایش.
- ــــــــــــــــــــــــــــــــ (1386)، تاریخ روانشناسی نوین، ترجمة علی‌اکبر سیف و دیگران، چاپ پنجم، تهران: دوران.
- ظهیری ناو، بیژن؛ رضایی دشت ارژنه، محمود؛ محمدحسنی صغیری، زهرا (1395)، «نقد و بررسی نمودهای خودشکوفایی در منطق‌الطیر عطار براساس نظریة راجرز، مجله شعرپژوهی (بوستان ادب) دانشگاه شیراز، سال 8، شمارة 3، 96‑112.
- ظهیری ناو، بیژن؛ علائی ایلخچی، مریم؛ رجبی، سوران (1387)، «بررسی تطبیقی نمودهای خودشکوفایی در مثنوی با روانشناسی انسان‌گرایانه آبراهام مزلو»، نشریه علمی ـ پژوهشی گوهر گویا، سال 2، شمارة 7، 91‑124.
- کیس مور، راجر (1396)، مشاورۀ شخص‌محور (مختصر و مفید)، ترجمة سعید عبدالملکی و محمدمهدی شریعت باقری، چاپ دوم، تهران: دانژه.
- گنجی، حمزه (1386)، روانشناسی عمومی، چاپ سی‌و‌نهم، تهران: ساوالان.
- ماسه، هانری (1369)، تحقیق دربارة سعدی، ترجمة غلامحسین یوسفی و محمدحسن مهدوی اردبیلی، چاپ دوم، تهران: توس.
- محسنی هنجنی، فریده (1391)، «سعدی و ابعاد عشق در زندگی انسان»، فصلنامة تحقیقات تعلیمی و غنایی زبان و ادب فارسی، شمارة 12، 169-186.
- مزلو، اچ آبراهام (1375)، انگیزش و شخصیت، ترجمة احمد رضوانی، چاپ چهارم، مشهد: آستان قدس رضوی.
- میدانی، مرضیه؛ بخشایش، علیرضا (1391)، «بررسی تطبیقی نمودهای انسان‌گرایی در گلستان سعدی با رویکرد روانشناسی انسان‌گرا»، فصلنامة علمی ـ پژوهشی کاوش‌نامه، سال 13، شمارة 24، 189‑220.
- میلانی، عباس (۱۳۷۹)، «سعدی و سیرت پادشاهان»، به کوشش کورش کمالی سروستانی، سعدی‌شناسی، دفتر سوم، شیراز: نشر بنیاد فارس.
- همایونی، صادق (۱۳۷۹)، «فولکلور و گلستان سعدی»، به کوشش کورش کمالی سروستانی، سعدی‌شناسی، دفتر سوم، شیراز، نشر بنیاد فارس.
- همتی، فاطمه؛ طالقانی، نرگس (1394)، کارل رانسوم راجرز: نظریة فردمدار «خود» هستة نظری شخصیت، چاپ دوم، تهران: دانژه.
- یغمایی، افسانه (1382)، جان دارو (سیری در اندیشۀ سعدی و حافظ)، چاپ اول، تهران: سروا.
- یوسفی، غلامحسین (1392)، چشمه روشن (دیداری با شاعران)، چاپ سیزدهم، تهران: صدف.
- حسنلو، سیّد علی (1393)، نظریة انسان‌گرایی کارل راجرز، برگرفته از پایگاه ir.
- McLeod, S. A. (2014, Febuary 05). Carl Rogers. Simply Psychology. (www.simplypsychology.org)
- Rogers, C. R. (1961). On Becoming a person. Boston, MA: Houghton Mifflin.
- J. Guthrie Ford. (1991). Rogerian self-actualization: A Clarification of meaning. Journal of humanistic psychology, vol 31 No.2. p.101_111.
