مقایسه استعارههای مفهومی «دنیا» در اشعار سعدی و پروین
الموضوعات :
ناهید بهمنش
1
(دانشجوی دکتری گروه زبانشناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
فروغ کاظمی
2
(دانشیار گروه زبانشناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران(نویسنده مسؤول))
نرگس جابری نسب
3
(استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
الکلمات المفتاحية: دنیا, استعارة مفهومی, زبانشناسی شناختی, قصاید و قطعات سعدی و پروین,
ملخص المقالة :
براساس نظریة استعاره مفهومی، نظام مفهومی در ذهن انسان ماهیّتی استعاری دارد و استعارهها ارکان اصلی انتقال مفاهیم انتزاعی هستند. در پژوهش پیشرو، مسئلة اصلی آن است که شیوة مفهومسازی استعاری دنیا در قصیدهها و قطعههای سعدی و پروین چگونه است؟. هدف اصلی پژوهش آن است که پیببریم مفهومسازی دنیا، دیدگاه غالب این دو شاعر را نسبتبه دنیا چگونه بازنمایی میکند. پژوهش به روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شد. نتایج حاصل از بررسیدادهها شامل 229 استعاره در حوزة مقصد دنیاست که از قصیدهها و قطعههای دو شاعر نمونهگیری و ارزیابی شد. یافتهها نشان میدهد حوزههای مبدأ شیء، انسان، ساختمان، سفر، حیوان، دریا، مزرعه، اقتصاد و تجارت و جنگ در اشعار هر دو شاعر بیان شده است. استعارة سرزمین و ملک تنها در اشعار سعدی یافت شد؛ درحالیکه حوزههای مبدأ باغ، معدن، قصه، جادو، کوه، دیو و اژدها، ورزش، چاه، خیمه و چادر، آتش، غذا، دشت، محکمهگاه، صاعقه، مکتب و مدرسه، کندو، گیاه، کمینگاه و دِه تنها در اشعار پروین نمود یافته است. سعدی غالباً از حوزة مبدأ شیء، و پروین از حوزة مبدأ انسان برای مفهومسازی دنیا استفاده میکند؛ پروین با انساننگاریِ پدیدة دنیا به مجموعهای متنوع از استعارهها دست یافته است که چگونگی درک از دنیا و چگونگی عملکرد نسبتبه آن را در چارچوب انگیزهها، ویژگیها و فعالیتهای انسانی مهیا میکند. گفتنی است هر دو شاعر حوزة مبدأ شیء ازدستدادنی را در قصیده و نیز در قطعه به کار گرفتهاند که میتواند مبیّن آن باشد که ایشان دنیا و متعلقات دنیا را شایستة وابستگی و دلبستگی ندانستهاند. درمجموع، با آنکه در اشعار پروین تنوع استعاری بیشتری دیده میشود، نگرش و اندیشهاش نسبتبه مفهوم دنیا همجهت با سعدی است؛ تاآنجاکه میتوان گفت پروین در نگاه به دنیا از سعدی تأثیر پذیرفته است.
_||_