آموزه‌های اخلاقی در متون روایی و غیرروایی
الموضوعات :جلیل تجلیل 1 , زهرا ایرانمنش 2
1 - استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران
2 - ** PhD. student in Persian Language and Literature, Islamic Azad University, Tehran Science and Research Branch.
الکلمات المفتاحية: اخلاق, قناعت, تواضع, صبر, جوانمردی, تقوی,
ملخص المقالة :
اگر بپذیریم که هدف از علم نحو آن است که در هنگام سخن گفتن زبان را از اشتباه نگه داریم و هدف از علم منطق آن که به هنگام قضاوت و داوری اندیشه را از به خطا رفتن حفظ کنیم، هدف از علم اخلاق نیز حفاظت انسان از به خطا رفتن در رفتار است. آن‌سان که آدمی در اراده و عمل به دور از هوی و هوس و تقلید کورکورانه به راه مستقیم گام گذارد. در یک کلام، هدف از هر علمی غیر از علم اخلاق، دوری از خطا در مسائل و قضایای مربوط به آن است؛ ولی هدف از علم اخلاق آن است که بر اساس سعادت، رهبری، عدل، امنیت و تعاون، اجتماعی ایجاد کنیم که در آن زندگی از فساد ستمگر‌ی‌ها و عوامل شقاوت و طغیان حفظ شود و به سوی کمال سیر کند. این به مفهوم آن است که علم اخلاق اصلاح فرد و اجتماع را در پایبندی به راه مستقیم مدنظر دارد. در این مقاله تلاش می‌شود گزیده‌ای از ارزش‌های اخلاقی به استناد قرآن و روایات و نمونه‌ای از آثار ادبی سخن به میان آید.
1- قرآن مجید.
2- نهج‌البلاغه .(1376). ترجمه محمد دشتی، قم: موسسه فرهنگی تحقیقاتی امیرالمؤمنین (ع).
3- ابن مسکویه. (1961). تهذیب الاخلاق، ج5، بیروت.
4- اعتصامی، پروین. (1363). دیوان پروین اعتصامی، تهران: ابوالفتح اعتصامی.
5- پاینده، ابوالقاسم .(1385). مجموعه مقالات قصار حضرت رسول (ص)، تهران: بدرقه جاویدان.
6- جامی، عبدالرحمان .(1378). دیوان جامی، 2جلد، مقدمه و تصحیح اعلاخان افصح‌زاد، تهران: مرکز مطالعات ایرانی.
7- حافظ، شمس‌الدین. (1375). دیوان حافظ، تصحیح محمّد قزوینی، تهران: گل واژه.
8- حجّتی، محمّدباقر .(1358). اسلام و تعلیم و تربیت، تهران: فرهنگ اسلامی.
9- دهخدا، علی اکبر .(1388). امثال و حکم، تهران: امیرکبیر.
10- راغب اصفهانی .(1990). مفردات، بیروت.
11- رستگار فسایی، منصور .(1380). انواع نثر فارسی، تهران: سمت.
12- سجادی، سیدجعفر. (1362). فرهنگ معارف اسلامی. تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران.
13- سعدی. (1320).کلیات، به اهتمام فروغی، تهران: بروخیم.
14- سمیعی گیلانی، احمد .(1389). قالب‌های نویسندگی و آیین نگارش، تهران: کتاب‌های درسی ایران.
15- سنایی، حکیم ابوالمجد مجدودبن آدم .(1362). دیوان حکیم سنایی غزنوی، به اهتمام مدرس رضوی، تهران: سنایی.
16- شهریار، محمدحسین .(1375). دیوان، تهران: زرین.
17- عطار. (1319). دیوان قصاید و غزلیات، با تصحیح و مقدمة سعید نفیسی، تهران: اقبال.
18- غزالی، محمّد بن محمّد .(1354). کیمیای سعادت، به کوشش حسین خدیوجم، تهران: کتاب‌هاهی جیبی.
19- فخرالدین اسعد گرگانی .(1381). ویس و رامین، تصحیح محمّد روشن، تهران: صدای معاصر.
20- فردوسی، ابوالقاسم. (1376). حکمت‌های فردوسی، نگارش جمشید مهرپویا، تهران: آتلیة هنر.
21- قابوس بن وشمگیر. (1342). قابوسنامه، با مقدمة سعید نفیسی، تهران: فروغی.
22- قبادیانی، ناصرخسرو. (1378). دیوان اشعار ناصرخسرو، تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق، تهران: دانشگاه تهران.
23- قشیری، ابوالقاسم. (1361). ترجمه رساله قشیریه، تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، تهران: علمی و فرهنگی.
24- کاشانی، عزالدین محمود. (1325). مصباح‌الهدایه و مفتاح‌الکفایه، با تصحیح و مقدمه و تعلیقات جلال‌الدین همایی، تهران.
25- کاویانپور، احمد .(1375). زندگانی ادبی و اجتماعی استاد شهریار، تهران: اقبال.
26- مجلسی، محمّدباقر .(1355). بحارالانوار، دارالکتب الاسلامیه.
27- معین، محمد .(1364). فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر.
28- مولوی، جلال‌الدین محمد. (1350). مثنوی معنوی، تصحیح رینولد آلن نیکلسون، تهران: امیرکبیر.
_||_