بررسی بوطیقای شعر تعلیمی در اشعار ناصرخسرو

الموضوعات :

علیرضا نبی لو ¹ (عضو هیات علمی دانشگاه قم)
فرشته دادخواه ² (دانشگاه قم)

تاريخ الإرسال : 20 الإثنين , شوال, 1437 تاريخ التأكيد : 20 الإثنين , شوال, 1437 تاريخ الإصدار : 25 الأربعاء , شعبان, 1437

الکلمات المفتاحية: شعر تعلیمی, اشعار ناصرخسرو, بوطیقا,

ملخص المقالة :

ناصرخسرو از برجسته‌ترین شاعران شعر تعلیمی است که در اشعارش علاوه بر مضامین اخلاقی به اوصاف شعر و شاعر و مخاطب شعر پرداخته است و به نوعی صاحب نقد و فن شعر یا بوطیقاست. از ویژگی‌های برجسته بوطیقای او آن است که شعر را با حکمت و اندیشه‌های تعلیمی گره می‌زند و برای شاعر، شعر و مخاطب اوصافی را برمی‌شمارد که هر کدام به نوعی از منظومه فکری ـ تعلـیمی وی سـرچشمه گرفـته است. با بررسی اشعار ناصرخسرو در می‌یابیم که شعرش با حکمت، خرد و مفاهیم تعلیمی گره خورده، در اشعارش به ترسیم و تعلیم این بوطیقا و فن شعر پرداخته است؛ یعنی هم خود شاعر در اشعارش به چنین دیدگاه و بوطیقایی معتقد است و هم برای خواننده این دیدگاه تعلیمی را توصیه می‌کند. نکاتی مانند رابطه کلام، خرد و اندیشه، کلام و حقیقت‌گویی، عجین بودن شعر با شریعت و حکمت، پرداختن به شعر زاهدانه، منسوب بودن شعر به جان و عالم غیب، لزوم مطابقت کلام با عمل، شاعر و سخن متعهدانه، شاعر و شعر دینی، انتقاد از شاعران درباری و شاعر و تازگی و نیکویی سخن از آن جمله است. او همچنین به دسته‌بندی و تفـکیک مخـاطبان و خوانندگان می‌پردازد و برای خواننده آگاه، هشیار و اهل اندیشه جایگاه خاصی قائل است. این مقاله با در نظر گرفتن همه قصیده‌های ناصرخسرو انجام شده است.

المصادر:

1- اسکلتن، رابین. (1375). حکایت شعر. ترجمه مهرانگیز اوحدی. تهران: میترا.

2- اسکولز، رابرت. (1383). عناصر داستان. ترجمه فرزانه طاهری. تهران: مرکز.

3- افلاطون. (1367). دوره آثار. به کوشش محمدحسن لطفی. تهران: خوارزمی.

4- ---- .(1360). جمهور. به کوشش فؤاد روحانی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

5- الهامی، شراره، برزویی، رضا و عذیری، میترا. (1392). بررسی عقاید و نظرات حکیم ناصرخسرو قبادیانی در باب شعر و شاعر، سخن و سخنوری. فصلنامه علمی پژوهشی زبان و ادب فارسی، شماره 14. ص.ص. 62-37.

6- ایگلتون، تری. (1383). پیش‌درآمدی بر نظریه ادبی. ترجمه عباس مخبر. تهران: مرکز.

7- بیات، سعید رضا. (1372). جایگاه سخن در اندیشه ناصرخسرو. ادبستان فرهنگ و هنر، شماره 43. ص.ص. 99-96.

8- حیدری، فاطمه. (1391). کلمه و سخن در جهان‌بینی ناصرخسرو. فصلنامه تحقیقات تعلیمی و غنایی زبان و ادب فارسی، شماره 11. ص.ص. 148-127.

9- دیچز، دیوید. (1379). شیوه‌های نقد ادبی. ترجمه محمدتقی صدقیانی و غلامحسین یوسفی. تهران: علمی.

10- روبینز، آر. اچ. (1384). تاریخ مختصر زبان‌شناسی. ترجمه علی محمد حق‌شناس. تهران: مرکز.

11- زرین‌کوب، عبدالحسین.(1363). سیری در شعر فارسی. تهران: نوین.

12- ----------------.(1382). ارسطو و فن شعر. تهران: امیرکبیر.

13- سلدن، رامان. (1384). راهنمای نظریه ادبی معاصر. ترجمه عباس مخبر. تهران: طرح نو.

14- صفوی، کورش. (1390). از زبان‌شناسی به ادبیات. تهران: حوزه هنری.

15- ضیف، شوقی. (1362). نقد ادبی. ترجمه لمیعه ضمیری. تهران: امیرکبیر.

16- گرین، کیت. (1383). درسنامه نظریه و نقد ادبی. تهران: روزنگار.

17- ناصرخسرو، ابومعین. (1393). دیوان اشعار. تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق. تهران: دانشگاه تهران.

18- نظامی عروضی، احمد. (1389). چهار مقاله. تصحیح محمد قزوینی و محمد معین. تهران: جامی.

19- ولک، رنه و وارن، آوستن. (1373). نظریه ادبیات. ترجمه ضیاء موحد و پرویز مهاجر. تهران: علمی و فرهنگی.

20- هارلند، ریچارد. (1380). ابر ساخت‌گرایی. ترجمه فرزان سجودی. تهران: حوزه هنری.

1. Skeleton, Robin. (1375). The Story of Poetry. Tehran: Mitra.


2. Scholes, Robert. Elements of Story. Tehran: Markaz.


3. Plato. (1360). The Republic. Tehran: The Center for the translation and publication of books.


4. Plato. (1367). Collection of Works. Tehran: Khwarazmi.


5. Elhami, Sharareh& Borzooyee, Reza& 'Aziri, Mitra. (1392). Study of The Ideas of Naser Khosrow Qobadiani on Poetry and poet. Persian language and literature, 14, pp.37-62.


6. Eagleton, Tree. (1383). Introduction to Literary Theory. Tehran: Markaz.


7. Bayat, Saeed Reza. (1372). The Status of the Word in the Thought of Naser Khosrow. Adabestan-e Farhang va Honar, 43, pp.96-99.


8. Heidari, Fatemeh. (1391). Word and Speech in Naser Khosrow's Point of View. Didactic& lyrical investigations of Persian language and literature, 11, pp. 127-148.


9. Ditches, David. (1379). Methods of Literary Criticism. Tehran: Elmi.


10. Robins, R. H. (1384). The Concise History of Linguistics. Tehran: Markaz.


11. Zarrin Koob, Abdul Hussein. (1363). A Survey in Persian Poetry. Tehran: Novin.


12. Zarrin Koob, Abdul Hussein. (1382). Aristotle and Poesies. Tehran: Amir Kabir.


13. Selden, Raman. (1384). Guide to Contemporary Literary Theory. Tehran: Hawze Honary.


14. Safavi, Koorosh. (1390). From Linguistics to the Literature. Tehran: Soore Mehr.


15. Showghi, Zayf. (1362). Literary Criticism. Tehran: Amir Kabir.


16. Green, Kate. (1383). Textbook of Literary Criticism and Theory. Tehran: Rooznegar.


17. Naser Khosro, Abu Mo'een. (1393). Collection of poems. Tehran: University of Tehran.


18. Nezami Aroozi, Ahmad bin Omar. (1389). Four Essays. (ed.) Qazvini, Mohammad& Mo'een, Mohammad. Tehran: Jami.


19. Wellek, Rene. (1373). Theory of Literature. Tehran: Elmi Farhangi.


20. Harland, Richard. (1380). Super structuralism. Tehran: Hawze Honary.