تحلیل افعال اخلاقی و تعلیمیِ کتایون و هما در شاهنامۀ فردوسی براساس نظریۀ خودشکوفایی مزلو

الموضوعات :

افسانه رخشانی ¹ , حمید طبسی ² , حبیب الله جدید الاسلامی ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد جیرفت، دانشگاه آزاد اسلامی، جیرفت، ایران
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد جیرفت، دانشگاه آزاد اسلامی، جیرفت، ایران
3 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران

تاريخ الإرسال : 02 السبت , شوال, 1444 تاريخ التأكيد : 13 الإثنين , محرم, 1445 تاريخ الإصدار : 22 الأربعاء , شوال, 1445

الکلمات المفتاحية: نظریۀ مزلو, شاهنامه, زن, خاندان گشتاسپ, خودشکوفایی.,

ملخص المقالة :

در نظریۀ اخلاقی خودشکوفایی مزلو، برخی صفات نیک و پسندیده، به عنوان الگوهای برتر اخلاقی، برای شکل گیری یک زندگی ایده آل و آرمانی ارائه شده است که بصورت بالقوه در همه افراد وجود دارد.پرداختن به ابعاد اخلاقی و تعلیمیِ اشخاص مختلف در شاهنامه، یکی از موضوعات ادبی قابل توجّه است که در تحقیق‌های متعددی به آن پرداخته شده و با توجّه به نظریۀ خودشکوفایی مزلو، الگوهای برتر اخلاقی و تعلیمی دو تن از بانوان خاندان گشتاسپی در اشعار شاهنامه که سند و کارنامة فرهنگی و تاریخی ملّت ایران است و در هرم اخلاقی این نظریه وجود دارد، شناسایی شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرند. این پژوهش با تکیه بر روش توصیفی و تحلیلی چنین نتیجه ای را نشان می‌دهد که در شاهنامه، کردارهای آموزندۀ بعضی از زنان در رویدادها، از جمله عوامل منحصر به‌فرد و تأثیرگذار بوده که از نیازهای اصلی در استحکام بنیان خانواده است و با نظریه های روز دنیا، علی الخصوص نظریۀ مزلو همخوانی دارد؛ به عنوان مثال همان‌طورکه در شخصیت کتایون دختر قیصر روم می‌بینیم، در جریانات مختلف، نقش خلّاق‌ و سازنده ای دارد و نمونه‌ای بارز از گذشت و ایثار و عشق است که پایبند به همسر بوده، نه در بند زر و مال دنیا؛ هم‌چنین حضور اخلاق‌مدارانۀ زن را در اجرای امر عظیم عدالت و سخاوت، می‌توان در شخصیت هُما، همسر بهمن مشاهده کرد. خصایص ذکر شده از عناصر اصلی هرم خودشکوفاییِ اخلاقی مزلو است که باعث پیدایش جریان‌های معناسازِ اخلاقی وآموزنده در حوزۀ ادب فارسی شده است.

المصادر:

1. آموزگار، ژاله (مترجم). (1392). یادگار زریران: متنی حماسی از دوران کهن. تهران: انتشارات معین.
2. اسلامی ‌ندوشن، محمدعلی. (1388). داستان‌ رستم و اسفندیار. تهران: سهامی انتشار.
3. ثعالبی، حسین ‌بن محمد. (1385). شاهنامۀ ثعالبی. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی.
4. راشد محصل، محمدرضا. (1385). داستان گشتاسب در دو نگاه. تهران: نشر اساطیر.
5. رزمجو، حسین. (1374). انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی. مشهد: آستان قدس رضوی.
6. رستگارفسایی، منصور. (1388). فرهنگ نام‌های شاهنامه. تهران: نشر پژوهش.
7. رنجبر، احمد. (1369). جاذبه‌های فکری فردوسی. تهران: نشر امیرکبیر.
8. شریفی، محمد. (1387). فرهنگ ادبیات فارسی. چ۱. تهران: انتشارات نو.
9. علی‌نقی، حسین. (1390). «تحلیل شخصیت و نقش زنان در داستان‌های شاهنامه». فصلنامۀ علمی‌پژوهشی زن و فرهنگ، ۳(۹)، 59ـ۸۱.
10. فردوسی، ابوالقاسم. (1386). شاهنامۀ فردوسی. به کوشش جلال خالقی مطلق. تهران: نشر قطره.
11. مزلو، آبراهام. (1381). زندگی در اینجا و اکنون (هنر زندگی متعالی). ترجمۀ مهین میلانی. تهران: نی.
12. مزلو، آبرهام. (1388). افق‌های والاتر انسان. ترجمۀ احمد رضوانی. مشهد: آستان قدس رضوی.
13. مزلو، آبرهام. (1376). انگیزش و شخصیت. ترجمۀ احمد رضوانی. مشهد: آستان قدس رضوی.
14. هاشملو، جعفر. (1396). روان‌شناسی‌ هاشملو. تهران: فراروان.
15. یارشاطر، احسان. (1393). تاریخ ادبیات فارسی (مقدمه‌ای بر ادبیات فارسی). تهران: نشر سخن.