معرفی و سبک‌شناسی نسخة نفیس جامع‌الحکایات نصرالله بن شهرالله ترمذی در کتابخانة مجلس
الموضوعات : پژوهشنامه نسخه شناسی متون نظم و نثر فارسی
شهرزاد بهمنی
1
(دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور، ایران)
الکلمات المفتاحية: سبک شناسی, نصرالله ترمذی, جامع‌الحکایات,
ملخص المقالة :
جامع‌الحکایات ازجمله متون تک‌نسخه‌ای خطی قرن یازدهم هجری است که به قلم نصرالله بن شهرالله ترمذی به خط شکستة نستعلیق زیبایی تحریر شده است. آیت‌الله ملا غلامرضا آرانی در قرن سیزدهم هجری، شرحی خطی با عنوان قلائداللئالی بر این اثر نفیس نوشته است. معرفی حکایات قدیمی ایرانی از آن نظر اهمیت دارد که باعث توجه پژوهشگران و خوانندگان به شناخت پیشینة فرهنگ و ادب فارسی می‌شود؛ همچنین توجه به ویژگی‌های سبک‌شناختی در سده‌های اخیر در میان ادیبان و سخنواران اهمیت فراوانی یافته است؛ زیرا سبک ادبی هر نویسنده بیانگر اندیشه و نمودار اسلوب بیان او در رساندن معنا به ذهن مخاطب است. نوع الفاظ، ترکیب‌ها، جمله‌بندی‌ها و شیوة تعبیر معانی، از مؤلفه‌های اساسی سبک ادبی است. طبق نتایج تحقیق، سبک جامع‌الحکایات ازنظر زبانی و ادبی جزو متون اواخر دورة اول نثر فارسی (متون بینابین قرن پنجم) قرار دارد. کلمات کهن فارسی، کلمات عربی، کاربرد فعل‌های ماضی، پیشوندی، نهی، مصدر و قید به‌شیوة کهن، از بارزترین ویژگی‌های زبانی ترمذی است. سجع، تلمیح، تناسب و تشبیه نیز از برگزیده‌ترین آرایه‌های مدّنظر اوست. با توجه به ماهیّت تعلیمی و تربیتی جامع‌الحکایات، مهم‌ترین ویژگی سبک ترمذی در سطح ادبی، علم معانی است. بدین لحاظ، غرض ثانویة هشدار و ارشاد در این اثر غالب است و ازنظر کمیت در سطح زبان، کاتب تمایل بیشتری به ایجاز حذف دارد.
_||_
