بررسی و تحلیل مؤلفه‌های مؤثر در توسعه شهرستانهای استان فارس و سطح‌بندی آنها در سال 1385
الموضوعات :علی زنگی آبادی 1 , علی اکبر رنجبر 2
1 - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه اصفهان
الکلمات المفتاحية: تحلیل عاملی, تحلیل خوشه‌ای, شاخص, فارس, شهرستان, واژگان کلیدی: مؤلفه‌های توسعه,
ملخص المقالة :
چکیده هدف از تحلیل عاملی، شناسایی و تحلیل مؤلفه‌های مؤثر توسعه یافتگی و میزان تأثیر آنها و سطح بندی شهرستان‌هاست. و هدف تحلیل خوشه ای، ناحیه بندی مناطق جغرافیایی استان یا به عبارت دیگر شناسایی مناطق و نواحی همگن و تحقق استعدادهای ذاتی ناحیه ای در جهت اعمال برنامه‌ریزی ناحیه ای شهرستان های استان فارس می باشد. نوع پژوهش کاربردی- توسعه ای و روش مطالعه " توصیفی ـ تحلیلی" است که از مدل های کمی نظیر تحلیل عاملی و تحلیل خوشه ای استفاده شده است. یافته های پژوهش با تحلیل عاملی نشان می دهد که، توسعه یافتگی شهرستان های استان فارس در راستای برنامه‌ریزی ناحیه ای توسعه پایدار نبوده به طوری که در زمینه شاخص های تلفیقی (در 5 عامل: بهداشتی- آموزشی، اجتماعی – کشاورزی، صنعتی – زیربنایی، اشتغال و کشاورزی)، از مجموع 24 شهرستان در سال 85، شهرستان های شیراز و آباده، برخوردار؛ شهرستانهای جهرم، لار، فسا، لامرد، نی ریز، ارسنجان و مرودشت نسبتاً برخوردار؛ و شهرستان های اقلید، خرمبید، بوانات، پاسارگاد، نورآباد ممسنی، کازرون، فیروزآباد، قیرکارزین، خنج، داراب و استهبان محروم؛ و شهرستان های زرین دشت، مهر، فراشبند و سپیدان بسیار محروم شناخته شده اند. عامل بهداشتی ـ آموزشی بیشترین میزان تأثیر و عامل کشاورزی کمترین میزان تأثیر را در عوامل 5 گانه داشته اند. شهرستان های استان با تحلیل خوشه ای در 5 سطح در جهت برنامه ریزی ناحیه ای دسته بندی شده اند. رهیافت فوق نشان می دهد هیچ گونه برنامه ریزی برای نواحی همگن دیده نشده است. سطح بندی توسعه یافتگی شهرستان ها، نشان دهندۀ رابطه معنی دار و همبستگی بالا بین توسعه نیافتگی و توزیع نامتناسب عامل های بهداشتی ـ آموزشی، اقتصادی و زیربنایی است. شهرستان های نزدیک به مرکز استان نسبت به شهرستانهای دورتر، کمتر توسعه یافته تر می باشند که این بازتاب و برآیند نظام برنامه ریزی و قطب رشد می‌باشد.
منابع
آسایش، حسین(1379). اصول و روشهای برنامه‌ریزی ناحیه ای، انتشارات پیام نور، چاپ چهارم، تهران.
اطاعت، جواد و سیده زهرا موسوی(1387). تقسیمات کشوری و توسعه پایدار (مطالعه موردی ایران). فصلنامه ژئوپلیتیک، سال چهارم، شماره سوم.
احمدی پور، زهرا، قنبری، قاسم و عاطفه عاملی(1388). تحلیل عوامل مؤثر بر ارتقاء سطوح تقسیمات کشوری (مطالعه موردی: شهرستانهای استان فارس). فصلنامه ژئوپلیتیک، سال پنجم، شماره اول.
بابانسب، رسول، برنامه‌ریزی توسعه پایدار شهرستانهای استان آذربایجان شرقی، (1389). ضرابی، اصغر، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا گرایش برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه اصفهان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری.
تقوایی، مسعود و پروین شفیعی(1388). کاربرد تحلیل عاملی و خوشه ای در ارزیابی فضایی ـ مکانی منطق روستایی استان اصفهان، فصلنامه اقتصاد و توسعه کشاورزی، سال هفدهم، شماره 68.
حسین زاده دلیر، کریم(1383). برنامه‌ریزی ناحیه ای، انتشارات سمت، چاپ سوم، تهران.
حکمت نیا، حسن و میرنجف موسوی(1385). کاربرد مدل در جغرافیا با تاکید بر برنامه‌ریزی شهری و ناحیه ای، انتشارات علم نوین، چاپ اول، یزد.
حافظ نیا، محمدرضا(1387). مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، انتشارات سمت، چاپ چهاردهم، تهران.
رضوانی، علی اصغر(1380). روابط متقابل شهر و روستا با تاکید بر ایران، انتشارات پیام نور، چاپ چهارم، تهران.
رهنمایی، محمدتقی و پروانه شاه حسینی(1383). فرایند برنامه‌ریزی شهری ایران، انتشارات سمت، چاپ اول، تهران.
زنگی آبادی،علی و مهین نسترن(1383). توسعة پایدار و شهر پایدار، ماهنامه کار و جامعه، شماره85..
زیاری، کرامت الله(1387). اصول و روشهای برنامه‌ریزی منطقه ای، انتشارات دانشگاه یزد، چاپ سوم، یزد.
زیاری، کرامت الله و اسحاق جلالیان(1387). مقایسه شهرستانهای استان فارس بر اساس شاخص‌های توسعه 75- 1355، دو فصلنامه جغرافیا و توسعه، شماره 11.
معاونت برنامه‌ریزی استانداری فارس(1387). سالنامه آماری استان فارس.
معاونت برنامه‌ریزی استانداری فارس(1385). سالنامه آماری استان فارس.
مرکز آمار ایران(1385). سرشماری نفوس و مسکن استان فارس.
سیف الدینی، فرانک(1383). مبانی برنامه‌ریزی شهری، انتشارات آییژ، چاپ دوم، تهران.
معاونت برنامه‌ریزی استانداری اصفهان(1387). شناسایی مناطق کمتر توسعه یافته کشور (شاخص‌ها، نتایج رتبه بندی و نقشه‌ها). جلد دوم، اصفهان.
شیعه، اسماعیل(1380). مقدمه ای برمبانی برنامه‌ریزی شهری، انتشارات دانشگاه علم وصنعت، چاپ دهم، تهران.
عظیمی، حسین(1375). بلای ساده انگاری و ساده اندیشی، انتشارات مواج تهران، مجله نگاه نو، شماره 27.
کلانتری، خلیل(1385). پردازش و تحلیل داده‌ها در تحقیقات اجتماعی و اقتصادی، انتشارات شریف، چاپ دوم، تهران.
کریمی، داریوش و شیده عطری (1382). همایش راهبردهای توسعه پایدار در بخشهای اجرایی کشور، انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست، چاپ اول، تهران.
مهدوی، مسعود و مهدی طاهر خانی (1383). کاربرد آمار در جغرافیا، نشر قومس، چاپ اول، تهران.
معصومی اشکوری، سیدحسن(1376). اصول و مبانی برنامه‌ریزی منطقه ای، انتشارات صومعه سرا، چاپ دوم، تهران.
مؤمنی، مهدی(1377). اصول و روشهای برنامه‌ریزی ناحیه ای، انتشارات گویا، چاپ اول، اصفهان.
مؤمنی، منصور و علی فعال قیومی(1389). تحلیل‌های آماری با استفاده از spss، ناشر مؤلف، تهران، چاپ اول،
نظری، داود(1380). برنامه‌ریزی توسعه روستایی در شهرستان سپیدان(نمونه دهستان همایجان). حسینی ابری، سید حسن و نوری، سید هدایت الله، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه اصفهان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه جغرافیای و برنامه‌ریزی روستایی.
وارثی، حمیدرضا، زنگی آبادی علی و حسین یغفوری(1387). بررسی تطبیقی توزیع خدمات عمومی شهری از منظر عدالت اجتماعی مطالعه موردی(زاهدان). مجله جغرافیا و توسعه، شماره 11.
Bar-Ela. Raphael, Schwartzb. Dafna, (2006), Review Regional development as a policy for growth with equity: The State of Ceara (Brazil) as a model, 13pp:140-155.
Cozens, PM,(2002) Viewpoint Sustainable Urban Development and Crime Prevention Deborah, H. and others, (2010), Evaluation for community-based programs: The integration of logic models and factor analysis, Evaluation and Program Planning, 33, pp: 223-233
Holden, Meg, Roseland, Mark, Ferguson, Karen and Perl, Anthony, (2008), Seeking urban sustainability on the world stage, Haibtat International 32 pp:305–317.
Raphael Bar-Ela, Dafna Schwartzb,(2006) Review Regional development as a policy for growth with equity: The State of Ceara (Brazil) as a model.
Through Environmental Design for the British City.Towards an Effective Urban Environmentalism for the 21st Century, www.elsevier.com/locate/eiar.
Zellner. Moira L, Theis. Thomas L, Karunanithi. Arunprakash, Garmestani. Ahjond S, (2008), A new framework for urban sustainability assessments: Linking complexity, information and policy.
