تحلیلی بر الگوی رفتار مصرفی با تأکید بر کنش اقتصادی و ارزش‌ها در میان شهروندان اصفهانی

الموضوعات : مطالعات جامعه شناختی شهری

امین یوسفوند ¹ ( دانشجوی دکتری گروه جامعه شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. )
محمود مشفق ² ( استادیار گروه جمعیت شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران. (نویسنده مسؤول) )
میثم موسائی ³ ( استاد گروه علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران )
سعید معدنی ⁴ ( استادیار گروه جامعه شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. )

تاريخ الإرسال : 18 الخميس , ربيع الثاني, 1445 تاريخ التأكيد : 16 الأحد , رجب, 1445 تاريخ الإصدار : 20 الإثنين , شوال, 1445

الکلمات المفتاحية: الگوی رفتار مصرفی (ارتباطی, ابداعی و انفعالی), کنش اقتصادی (کارکردی, احساسی, اجتماعی و کیفیتی), ارزش‌ها (تمایل به تغییر, تقویت خود و محافظه­ کاری),

ملخص المقالة :

یکی از عوامل مؤثر بر زندگی مصرفی افراد جامعه، ارزش‌ها است که به‌مثابه پدیده‌ای اجتماعی، نقش اساسی در شکل گیری، کنترل و پیش‌بینی کنش ها و گرایش‌های افراد جامعه دارد و عنصری محوری در ساختار فرهنگی جوامع به شمار می روند؛ لذا هدف اصلی پژوهش حاضر تبیین نقش کنش اقتصادی و ارزش های مؤثر بر الگوی رفتار مصرفی است که با سه مؤلفة مصرف ارتباطی، مصرف انفعالی و مصرف ابداعی سنجش شده است. این پژوهش با روش پیمایشی بر روی 370 نفر از شهروندان شهر اصفهان اجرا شد که با روش نمونه‌گیری خوشه ای و بر مبنای مناطق 15 گانه اصفهان انتخاب شده ‌بودند. نتایج نشان داد که کنش اقتصادی و تقویت خود تأثیر مستقیم، و تمایل به تغییر و محافظه کاری تأثیر غیرمستقیم بر الگوی رفتار مصرفی دارند. به‌طورکلی نتایج پژوهش بیانگر آن است که شهروندان اصفهانی بیشتر مصرف‌گرا هستند و مصرف آنان بیشتر انفعالی و در مرحله بعدی ابداعی بوده است؛ لذا الگوی رفتار مصرفی، یک مسئلة چندوجهی است که ابعاد فردی، اجتماعی و اقتصادی را به طور همزمان در برمی‌گیرد که وجه فردی و اقتصادی آن بیشتر در نمونه مورد مطالعه، نمود داشته است. در پایان پیشنهادهایی برای سیاست گذاری در این زمینه در سطح خرد و کلان ارائه شده است.

المصادر:

• آزاد ارمکی، تقی و سلیمانپور، شهناز. (1394). مصرف متظاهرانه: فصلنامه علمی و ترویجی جامعه، فرهنگ، رسانه، سال پنجم، شماره 17.


• اسلامی­راد، صابر .(1395). بررسی تأثیر ارزش­های مصرفی بر حمایت از برند با اثر میانجی عشق به برند(مورد مطالعه: مشتریان برند چرم مشهد در شهر مشهد)، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه سمنان.


• اسملسر، نیل.(1379). جامعه‌شناسی اقتصادی، ترجمة محسن کلاهچی، تهران: نشرکویر.


• اسمیت، فلیپ. (1383). درآمدی بر نظریه فرهنگی، ترجمة حسن پویان، دفتر پژوهش­های فرهنگی با همکاری مرکز بین­المللی گفتگوی تمدن­ها، تهران.


• امین­پور، فاطمه. (1393). بررسی رابطۀ بین ارزش­های شوارتز و سبک زندگی مصرفی در بین شهروندان شهر تبریز، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز.


• باکاک، برابرت. (1381). مصرف، ترجمۀ منوچهر صبوری، تهران: شیرازه.


• بهیان، شاپور؛ بیات، فاطمه و محمدی، اصغر. (1400). حک­شدگی مصرف متظاهرانه (مطالعه موردی شهر زنجان ) فصلنامه علمی برنامه­ریزی رفاه و توسعۀ اجتماعی، سال دوازدهم، شماره 48، صص 269- 231.


• پایگاه اطلاع­رسانی صنعت، پورتال جامع مدیریت و صنعت. (1400). http://www.myindustry.ir/


• پرتوی، بامداد. (1388). تحلیل اقتصادی رفتار مصرف کنندگان در مناطق شهری ایران (بررسی موردی استان زنجان)، فصلنامه علوم رفتاری، دوره یک، شماره یک


• پهلوان­زاده، حمیده؛ رضوانی، محمدرضا و محمدی­استادکلایه، امین. (1391). ارزیابی کیفیت زندگی در روستاهای ادغام شده پس از سوانح طبیعی (مورد مطالعه: مجموعۀ ادغامی پیش کمر، استان گلستان)، مسکن و محیط روستا، 31(137)، 97-115.


• تیموری، عباد؛ رنانی، محسن و معرفی­محمدی، عبدالحمید. (1396). نقد انتخاب عقلانی از منظر رویکردهای رقیب: اقتصاد رفتاری، آزمایشگاهی و علوم مغزی، پژوهش­های اقتصادی ایران، 22(73)،1-43.


• جوادی یگانه، محمدرضا. (1387). رویکرد جامعه­شناسانۀ نظریۀ انتخاب عقلانی، مجله­ی راهبرد فرهنگ، شماره3.


• حبیب­پور کتابی،کرم و بابایی همتی، زرنوش. (1393). رابطۀ دینداری و مصرف نمایشی زنان شهر تهران (مطالعۀ موردی منطقه 5)، مطالعات راهبردی زنان، فصلنامۀ شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده، سال هفدهم، شماره 65.


• حسومیان، محمدرضا و خداد­حسینی، سیدحمید. (1395). شناسایی و تدوین معیار سنجش عقلانیت مصرف کننده، چشم­انداز مدیریت بازرگانی، 26، 104 –


• خسروی ترازک، شریف؛ طالبی، ابوتراب و انتظاری، علی. (1399). زمینه­های فرهنگی کنش اقتصادی: مطالعه موردی استان کرمانشاه، فصلنامۀ توسعه اجتماعی، دوره 15، شماره 2.


• داریاپور، زهرا. (1386). ساختار ارزشی و مناسبات نسلی، نشریۀ تخصصی جوانان و مناسبات نسلی، شماره1.


• دیانی، ح.(1397). مصرف فرهنگی در ایران انفعال یا ابداع. مجله الکترونیکی شبکه معالم، mag.maalem.ir


• دلخموش، محمدتقی. (1384). سلسله مراتب دانشجویان ایرانی، فصلنامۀ روانشناسان ایرانی، شماره8، 318-299.


• ذکایی، محمدسعید. (1391). فراغت، مصرف و جامعه، تهران: نشر تیسا


• سهامی، سوسن. (1387). اولویت­های ارزشی دانشجویان، مجله پژوهش­نامه علوم اجتماعی، شماره 2، 172-157.


• سیدصالحی، سیدعلیرضا و کاظمی، مهناز. (1394). عوامل مؤثر بر رفتار انتخابی مصرف­کننده با توجه به محصولات سبز مبتنی بر تئوری ارزش مصرف، نشریۀ مدیریت بازاریابی،10(26)75-92.


• شرت، ایون. (1387). فلسفه علوم اجتماعی قاره­ای هرمنوتیک، تبارشناسی و نظریۀ انتقادی از یونان باستان تا قرن بیست و یکم، ترجمه هادی جلیلی، تهران: نشر نی.


• غفاری، غلامرضا. (1386). روابط و ارزش­های اجتماعی جوانان ایرانی، فصلنامۀ مطالعات جوانان، شماره8-9، 23-7.


• فتحی، سروش و علیخانی، احسان. (1400). تبیین جامعه­شناختی رابطۀ سرمایۀ اجتماعی و مصرف کالاهای فرهنگی، دانشگاه فرهنگیان، فصلنامۀ صیانت فرهنگی و سرمایۀ اجتماعی، سال اول، شماره 1.


• فرامرزی، داود. (1387). نظریۀ ساختار مدور ارزش­های شوارتز، مجلۀ نامۀ پژوهش، شماره 14 و 15، 129-107.


• قدیری اصلی، باقر. (1376). سیر اندیشه اقتصادی، تهران: انتشارات دانگاه تهران.


• کاظمی، عباس. (1387). پرسه­زنی و زندگی روزمرۀ ایرانی؛ تاملی بر مصرف مراکز خرید، تهران: نشر فرهنگ جاوید.


• کاظمی، عباس. (1392). پرسه­ز­نی و زندگی روزمرۀ ایرانی، تهران: فرهنگ جاوید، چاپ اول.


• کرایب، یان. (1378). نظریۀ اجتماعی مدرن؛ از پارسونز تا هابرماس، ترجمه عباس مخبر، تهران: آگه.


• کلمن، جیمز. (1377). بنیادهای نظریۀ اجتماعی، ترجمه منوچهر صبوری کاشانی، تهران: نشر نی.


• مرادی، غلامحسین. (1391). مقایسه وضعیت نظام ارزشی بین دانشجویان ترم اول و آخر دانشکده پیراپزشکی مشهد با استفاده از نظریه­های ساختاری شوارتز و آلپرت سال 92-91، گزارش تفصیلی پایان طرح تحقیقاتی.


• نوروزی، نصراله؛ مرزوقی، رحمت­اله؛ ترک­زاده، جعفر و محمدی، مهدی. (1391). بررسی مقایسه­ای نظام ارزشی فرهنگیان (مدیران و معلّمان) شهرستان دشتستان بر اساس نظریۀ ارزش­های بنیادین شوارتز، رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، سال سوم، شماره 2 (10).


• وبر، ماکس. (1384). اقتصاد و جامعه، ترجمه‌ی مهرداد ترابی‌نژاد، عباس منوچهری و مصطفی عمادزاده، تهران: سمت.


• هوشنگی، طاهره. (1392). فرهنگ اتومبیل در شهر تهران، تهران: نشر تیسا.


• Barzoki, M. H., Tavakol, M., & Vahidnia, A. (2014). Effects of Sexual Objectification on.


• Bejou, D., Wray, B. & Ingram, T. N. (1996). “Determinates of relationship quality: An artificial neural network analysis”, Journal of Business Research, 36 (6), pp. 137-143.


• Cheng, An-Shou; Fleischmann, Kenneth R .(2012). “Developing a Meta-Inventory of Human Values”, ASIST, Pittsburgh, PA, USA. 1-10.


• Ho, T., Lin, N., and Colin Camerer (2006), “Modeling the Psychology of Consumer and Firm Behavior with Behavioral Economics”, Journal of Marketing Research, Vol. 43, pp. 307-331.


• Marrch, J. G. (1998). “ Bounded Rationality, Ambiguity, and the Engineering of Choice”. In: Elster, (ed.). Rational Choice. Oxford: Basil Blackwell.


• Miles and et.al (2002). “The changing consumer: Markets and meanings”, London, Rotledge.


• Saad, G. (2011). The consuming instinct: What juicy burgers, Ferraris, pornography, and gift giving reveal about human nature. Prometheus Books.


• Santos, E. (2007) SQ: what is Spiritual Intelligence? How is benefits a person form: Skopun.files.Wordpress.com.


• Schwartz, Shalom H (2012). “An Overview of the Schwartz Theory of Basic Values”, Online Readings in Psychology and Culture, 2, 1-20.


• Schwartz, Shalom H (2012). “An Overview of the Schwartz Theory of Basic Values”, Online Readings in Psychology and Culture, 2, 1-20.


• Skouras, Thanos, George J. Avlonitis, and Kostis A. Indounas (2005),“Economics and Marketing on Pricing: How and Why Do They Differ”, Journal of Product and Brand Management, Vol. 14, No. 6,pp. 362–374.


• Vigaray, SCH Maria D. De Juan; Monali, Hota.(2008). ”Schwartz Values, Consumer Values and Segmenttation: The Spanish Fashion Apparel Case”, Lille Economic & Management,p:1-32


• Woodward, K (1997). Identity and difference, London: Sage