منافع اقتصادی و تقابل راهبردی آمریکا-ایران در غرب آسیا

الموضوعات : فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی

علی اکبر جعفری ¹ , علیرضا گنجیان مقدم ²

1 - استادیار و عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه مازنداران
2 - دانشجوی دکتری روابط بین‌الملل، دانشکده حقوق و علوم سیاسی

تاريخ الإرسال : 17 الأربعاء , رمضان, 1445 تاريخ التأكيد : 08 الأحد , محرم, 1446 تاريخ الإصدار : 12 الخميس , محرم, 1446

الکلمات المفتاحية: &quot, تقابل&quot, , &quot, غرب آسیا&quot, , &quot, اقتصاد&quot, , &quot, تحریم&quot, , &quot, ایران-آمریکا&quot, .,

ملخص المقالة :

انقلاب اسلامی ایران یکی از مهم‌ترین رخدادهای جهانی قرن بیستم در منطقه فوق استراتژیک غرب آسیا با ژئوپلیتیک ویژه که مشتمل بر: آبراهه‌های مهم، منبع سرشار انرژی و نقطه اتصال سه قاره آسیا، آفریقا و اروپا در نزدیک‌ترین کشور متحد با آمریکا حادث شد، باعث اتخاذ سیاست‌های مختلفی از سوی آمریکا برای مقابله با این نظم جدید برهم‌زننده خلاف هارمونی منافع ملی فرامنطقه‌ای خود شد. یکی از سیاست‌های مهم برای فشار بر ایران، استفاده از سلاح تحریم و مهار موقعیت ترانزیتی بود که با توجه ‌به وابستگی تک‌محصولی به هیدروکربن صادراتی و مشتقات آن، وابستگی به سرمایه‌گذاری در زمینه انرژی و پتروشیمی بری از آسیب نبود. با این توصیف به روش طرح پژوهش تبیینی در پی پاسخ به این سؤال هستیم که منافع اقتصادی تا چه میزان بر تقابل آمریکا و ایران در غرب آسیا مؤثر است؟ فرضیه پژوهش حاضر این است که تحریم اقتصادی و اثر آن بر کاهش توان اقتصادی دولت-ملت در داخل و اعمال فشار بر جغرافیای منطقه‌ای تأثیر مستقیمی بر تقابل داشته است. روش پژوهش تبیینی بوده که به دنبال شناخت فهم عوامل آسیب‌زا بر زیرساخت‌های اقتصادی و علل تقابل آمریکا-ایران یعنی منافع اقتصادی در غرب آسیا با نگاهی رئالیستی و ارائه راهکارهای سازنده است.

المصادر:

- اسلامی، محسن و نقدی، فرزانه (۱۳۹۵). ابزار تحریم و سیاست خارجی آمریکا در قبال ایران. فصلنامه روابط خارجی، سال هشتم، شماره چهارم، زمستان: 71-31.
- الماسی، سلیمان؛ ترابی، قاسم و صالحی، عباس (١٤٠١). عوامل هویتی تعارض در روابط ایران و آمریکا، فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین‌المللی دانشگاه آزاد اسلامی شهررضا، شماره ۵٢: ٧٧-٦۵.
- ایران‌منش، سعید؛ صالحی، نورالله و جلایی اسفندیاری، سید عبدالمجید (۱۴۰۰). رتبه‌بندی تحریم‌های اقتصادی علیه جمهوری اسلامی ایران با استفاده از نظر منتخبی از فعالان و دانش‌آموختگان اقتصاد بین‌الملل، فصلنامه مجلس و راهبرد، سال بیست و هشتم، شماره یک صد و هشتم، زمستان: 296-257.
- بهروزی فر، مرتضی (۱۳۸۳). «اثر تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا بر اقتصاد بازرگانی ایالات متحده و بازارهای جهانی انرژی»، فصلنامه پژوهش‌نامه بازرگانی، شماره ۳۳: 239-195.
- بیانات مقام معظم رهبری خامنه‌ای ، سیدعلی (1399). بیانات در دیدار دست اندرکاران اولین سالگرد شهادت حاج قاسم سلیمانی و خانواده شهید، دفتر حفظ و نشر آثار مقام معظم رهبری، قابل دسترسی در تارنمای:
https://farsi.khamenei.ir/speech-content=46944.
- تخشید، محمدرضا و علی کرمی، فریبا (١٤٠٠). جنگ و تحریم‌های اقتصادی در سیاست خارجی آمریکا در دوران پسا جنگ سرد، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره ۵١، شماره ٣، پاییز: ٦٦٩-٦٩١.
- جعفری، علی اکبر و ذوالفقاری، وحید (١٤٠١). تحول پارادایمیک در نظریه‌های روابط بین‌الملل، بابلسر: دانشگاه مازندران.
- دلاورپور اقدام، مصطفی و دهقانی فیروزآبادی، سید جلال (١٣٩٦). برآورد سیاست‌های تحریمی کنگره آمریکا در دوران پسا برجام، فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، سال هفتم، شماره ٢٦، پاییز، پیاپی ۵٦،: ١٣٩-١٢٢.
- رحیمی روشن، حسن (1401). تجزیه و تحلیل برجام بر اساس نظریه بازدارنددگی، فصلنامه دانش تفسسیر سیاسی، سال چهارم، شماره 13، پاییز: 1-28.
- رفیع، حسین و قزلسفلو، محسن (1402). بایسته‌های راهبردی مواجهه با مسئله قاچاق کالا و ارز در ایران، فصلنامه مطالعات اقتصاد سیاسی بین‌الملل، دوره ششم، شماره دوم: ٣٨٧-٤١۵.
- سجادپور، محمدکاظم (۱۳۸۶). سیاست خارجی آمریکا و سازمان همکاری‌های شانگهای، مجموعه مقالات چهاردهمین همایش بین‌المللی آسیای مرکزی و قفقاز، تهران دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
- شریعتی نیا، محسن و عابدین مقانکی، محمدرضا (۱۳۹۳). تحریم‌ها و جهت‌گیری صادرات ایران: اقتصاد سیاسی دوران گذر در روابط بین‌الملل، فصلنامه روابط خارجی، شماره ۶، پیاپی ۲: 7-31.
- صلاحی، سهراب (۱۳۹۵). حوزه‌های تقابل جمهوری اسلامی ایران و آمریکا در غرب آسیا و تأثیر آن بر نظم نوین بین‌المللی، فصلنامه علمی و پژوهشی مطالعات، سال ششم، شماره پانزدهم، پاییز و زمستان: 114-134.
- طائر، محمد (۱۳۹۳). تبیین علل اهمیت خلیج‌فارس و تنگه هرمز در امنیت ایران، با تحلیل فرایند سلسله‌مراتبی AHP، فصلنامه علوم و فنون نظامی، سال دهم، شماره ۲۷، بهار: 131-162.
- غفاری، مسعود و شریعتی، شهروز (۱۳۸۸). دیپلماسی انرژی و سیاست خارجی ایران «مطالعه موردی ایران و چین»، مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام: 202-187.
- فدایی، مهدی و درخشان، مرتضی (۱۳۹۴). تحلیل اثرات کوتاه‌مدت و بلندمدت تحریم‌های اقتصادی و رشد اقتصادی در ایران، فصلنامه پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، شماره ۱۸.
- قریبی، سید محمدجواد (۱۳۹۹). مروری بر تحریم‌ها علیه ایران در دوران جنگ تحمیلی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی ایران.
- قاسمی، فرهاد (١٣٩١). اصول روابط بین‌الملل، تهران: نشر میزان.
- گلشنی، علیرضا و سهرابی، حمیدرضا (١٣٩٣). نقش جمهوری اسلامی ایران در قیف ژئوپلیتیک غرب آسیا، فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین‌المللی دانشگاه آزاداسلامی شهررضا، شماره ١٨، بهار: ١١٧-٨١.
- مرادی، حسین و دهشیار، حسین (١٣٩٦). نقش کنگره ایالات متحده در وضع تحریم‌ها علیه ایران، فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین‌المللی دانشگاه آزاد اسلامی شهررضا، شماره ٣٣: ١١٦-٩۵.
- مرادی، بهروز (۱۳۹۳). راهبردهای مالی و پولی برای کاهش تکانه‌های تورمی تحریم در ایران تجربه سال ۱۳۹۲-۱۳۹۰، فصلنامه سیاست‌های مالی و اقتصادی، سال یکم، شماره دو.
- معراجی، ابراهیم (۱۳۹۹). تبیین راهبرد ایران‌هراسی از جانب آمریکا جهت مشروعیت‌سازی منطقه‌ای رژیم صهیونیستی، فصلنامه سیاست خارجی، سال سی و چهارم، شماره ۳، پاییز: 97-118.
- ملک، هادی (۱۴۰۰). بررسی تأثیر تحریم‌های بین‌المللی بر ناهنجاری‌های نقدی و پول‌شویی در شرکت‌های ایرانی، مجله تخصصی، زمستان، دوره چهارم، شماره ۱۳: 22-1.
- مهدیلو، علی؛ ابوالحسنی، اصغر و رضایی، محسن (۱۳۹۸). رتبه‌بندی انواع تحریم‌های اقتصادی و برآورد شاخص مخاطرات تحریم با استفاده از روش تحلیل سلسله‌مراتبی فازی، فصلنامه نظریه‌های کاربردی اقتصاد، سال ۶، شماره ۲: 52-76.
- هاتفی، مریم؛ پیشگاهی فرد، زهرا و عزتی، عزت‌الله (۱۳۹۴). قانونی‌سازی تحریم‌های جامع ایران با محوریت طرح داماتو، کینک و ایپک، فصلنامه علمی-پژوهشی و بین‌المللی انجمن جغرافیای ایران، دوره جدید، سال چهاردهم، شماره ۴۸: 141-130.
- هواس بیگی، فاطمه؛ عسکری، حشمت‌الله و اوشنی، محمد (۱۴۰۰). مقاله اثر تحریم‌های اقتصادی بر اندازه اقتصاد غیررسمی در ایران، مجله توسعه و سرمایه‌داری، دوره ۶، شماره ۲، پیاپی ۱۱: 18-1.

AIPAC (1995). Comprehensive us Sanctions Against Iran: A Plan for Action, 1995.
Brexendorff, A., & Ule, C. (2004). " Changes Bring New Attention to Iranian Buyback Contracts, oil and gas Journal 24-32 Available at http:// www.ogi.com/article/print/volume- 102/issue- 41/general- interest/changes- bring- new- attention- to- Iranian- buying- contracts html (18 April 2012).
Cohen, A., Phillips, J., & Graham, O. (2011)." Iran's Energy Sector. Target was vulnerable to sanctions. Heritage Foundation Backgrounder.
Ebel, R. E. (2010)." Geopolitics of Iranian Nuclear Energy Program: But oil and Gas still matter", Center for Strategic and International Studies. Available at: http// CSIS org/ Publication/ geopolitics- Iranian- nuclear- energy- program (August 9, 2012).
Edward, L. M. (2004)."Fighting for oil is the national interest. It is available at http//www: find articles. com/P/ article mim 2751. Iran Brief no 6, 1 May 1995.
Mearsheimer, J. J. (2014). The Tragedy of Crate Power Politics.Updated addition, New York: http://www. Norton & company.com
Petrescu, I. (2016). The effects of economic sanctions on the informal economy. Management Dynamic in the Knowledge Economy, 4(4), 623-648.
United Nations Security Council (2015). Resolution 2231 (2015) on Iran Nuclear Issue, 14 July, at http:// www.un.org/ security council/content/ 2231/background.
Waltz, K. N. (2014). “Political structure,” In Colin Elman and Micheal A. Jennsen (ed), Realism Reader, (PP. 103-112), New York: Routledge.