تبیین تأثیر نئوعثمانی‌گرایی بر تغییر ماهیت روابط ترکیه وعربستان از همکاری به منازعه دربحران سوریه (2019-2011)
الموضوعات : فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللیمحسن یوسفی 1 , رحمت حاجی مینه 2 , محمد رضا دهشیری 3
1 - روابط بین الملل،دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد واحد تهران شمال، تهران، ایران،
2 - استادیار روابط بینالملل، گروه ارتباطات و علوم اجتماعی، دانشکده علوم انسانی، واحد تهران شرق، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
3 - استاد روابط بینالملل، دانشکده روابط بینالملل وزارت امورخارجه، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: بحران سوریه, سازه انگاری, نئوعثمانی‌گرایی, حزب عدالت‌و توسعه, سیاست‌خارجی ترکیه و عربستان,
ملخص المقالة :
روابط ترکیه وعربستان باروی کار آمدن حزب عدالت و توسعه درسال 2002، و اتخاذ سیاست خارجی جدیدموسوم به نئو عثمانی گرایی، همواره بین رقابت و همکاری درنوسان بوده. از ابتدای روی کارآمدن این حزب و اتخاذ سیاست خارجی جدید توسط آنکارا، و آغاز بحران در سوریه، ماهیت روابط دوکشور همکاری جویانه بود، اما با ادامه و تشدید وگسترش بحران، ترکیه حضور نظامی مستقیم درسوریه را ترجیح داد که درنتیجه، روابط دوکشور به رقابت ومنازعه تغییریافت و زمینه ساز رویارویی با ریاض گردید.حضورنظامی ترکیه خود بسیاری ازمعادلات منطقه و محاسبات کشورها رادچار‌دگرگونی‌کرد وعربستان نیز به دنبال کاهش نفوذ ایران درمنطقه و سوریه برآمد. در این مقاله با روش تحلیلی-توصیفی به دنبال تبیین و پاسخ به این پرسش هستیم که نوعثمانی گرایی با توجه به تحولاتی که در سیاست خارجی جدید ترکیه و در روابط با کشورهای دیگر وبه طورخاص عربستان سعودی به وجود آورده است چگونه موجب تغییر ماهیت روابط دو کشور دربحران سوریه ازقالب همکاری به رقابت ومنازعه گردیده است. درپاسخ به این پرسش، از این فرضیه بهره خواهیم گرفت که نئوعثمانی گرایی دربحران سوریه با ایجاد تضاد منافع و اهداف، موجب تغییرماهیت روابط ریاض و آنکارا از قالب همکاری به منازعه‌گردید.
اسمیت، استیو، (1383)، «رویکردهای واکنش‌گرا و‌سازه‌انگاری درنظریه‌های‌بین‌الملل»، جهانی‌شدن‌سیاست: روابط‌بین‌الملل در‌عرصة‌نوین، ترجمة‌ابوالقاسم راه‌چمنی‌ودیگران، تهران: موسسة‌فرهنگی‌مطالعاتی‌و‌تحقیقات بین‌المللی‌ابرار‌معاصر‌تهران.
امیدی، علی، رضایی، فاطمه، (1390)، «عثمانی‌گرایی‌جدید درسیاست‌خارجی‌ترکیه: شاخص‌ها وپیامدهای آن در خاورمیانه»، فصلنامه روابط خارجی، سال سوم، شماره سوم.
ای لیک، دیوید. مورگان، پاتریک ام (1381)، «نظم‌های‌منطقه‌ای، امنیت‌سازی درجهانی‌نوین»، ترجمه: سیدجلال دهقانی، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
آجرلو، محمد جعفر. محمودی، رامز، (1392)، «تأثیر ژئوپلیتیک‌ترکیه برسیاست‌خارجی دولت اسلامگرای‌عدالت و توسعه»، فصلنامه آفاق امنیت، سال‌پنجم، شماره بیست و یکم
آقایی، سیدداود. عقدایی، سیدهدایت الله، (1391)، «تحلیل‌نظری الحاق ترکیه به اتحادیه اروپایی و موانع پیش رو»، فصلنامه سیاست، شماره 4، دوره 42، زمستان.
ببری، نیکنام، ابراهیمی، شهروز (1397)، «بحران‌سوریه وتأثیرآن برامنیت‌ملی‌ومنطقه‌ای‌ترکیه»، فصلنامه پژوهش‌های روابط بین الملل، دوره هشتم، شماره دوم، شماره‌پیاپی بیست و هشتم.
بخشی، احمد (1388)، «بررسی‌تاریخی‌حضور ترکیه درقاره آفریقا (با تأکید بر ده‌سال اخیر)»، فصلنامه مطالعات آفریقا، پاییز و زمستان، شماره 20.
برچر، مایکل. (1382)، «بحران در سیاست جهان»، جلد دوم، ترجمه حیدر علی بلوجی، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
بنی‌هاشمی، میرقاسم، جوانپور، عزیز، (1388)، «جنبش‌های‌انقلابی‌عربی؛ چشم‌اندازها و چالش‌ها و چالش‌های‌الگوی نوین‌دولت»، فصلنامه‌مطالعات راهبردی.
بوزان، باری. ویور، الی (1388)، «مناطق‌و قدرت‌ها»، ترجمه رحمان قهرمان‌پور، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
پشنگ، اردشیر، زمردی، زهرا (1393)، «بررسی‌تحولات‌سیاسی‌عراق در پرتو سیاست‌خارجی‌ایران ترکیه وعربستان»، فصلنامه سیاست خارجی، سال بیست و هشتم، شماره 3 صص 499-477.
جاودانی‌مقدم، مهدی. حریرفروش، حامد. (1397)، «واکاوی زمینه‌ها و ابعاد سیاست‌خارجی نوین عربستان در خاورمیانه»، فصلنامه علمی تخصصی سپهرسیاست سال پنجم، شماره پانزدهم.
چگنی‌زاده، غلامعلی. خوش‌اندام، بهزاد. (1389)، «تعادل‌و‌تقابل پیرامون‌گرایی و غرب‌گرایی درسیاست‌خارجی‌ترکیه»، راهبرد، تابستان، شماره 55
حاجی مینه، رحمت، محمد بیگی، مریم، (1397)، «رویکرد احزاب‌پارلمانی‌ترکیه‌درقبال بحران‌سوریه 2011 تا 2017)»، فصلنامه مطالعات منافع ملی، سال چهارم، شمارة سیزدهم.
حیدری، محمدعلی، رهنورد، حمید، (1390)، «نوعثمانی‌گرایی‌و‌سیاست‌خارجی‌خاورمیانه‌ای‌ترکیه (باتکیه برتحولات بهارعربی)»، فصلنامه ره‌نامه سیاستگذاری، سال‌دوم، شماره دوم.
خلیلی‌نژاد کشکوئی، روح‌الله، دهشیار، حسین، (1396)، «بحران‌سوریه و امنیت‌ملی‌ترکیه»، فصلنامه پژوهش‌های‌سیاسی‌جهان‌اسلام، سال هفتم، شماره دوم.
دانش‌نیا، فرهاد، نظرپور، داود، سلیمی، آرمان، (1394)، «فهم‌سیاست‌خارجى‌ترکیه در پرتو‌دکترین‌عمق استراتژیک‌احمد داوود اغلو»، فصلنامه پژوهش‌هاى روابط‌بین‌الملل، دوره نخست، شماره هفدهم.
دانش‌نیا، فرهاد، هاشمی، مسعود، (1394)، «تحولات‌سیاست‌خارجی‌ترکیه درقبال‌سوریه و تبیین‌مؤلفه‌های تأثیرگذار بر آن 2014-2002)»، فصلنامه رهیافت‌های‌سیاسی‌و بین‌المللی، سال‌ششم، شماره 39.
داود اوغلو، احمد، (1391)، «عمق راهبردی؛ موقعیت ترکیه در صحنه بینالملل»، ترجمه محمدحسین نوحی‌‌نژاد ممقانی، تهران، انتشارات امیرکبیر.
دهقانی، رضا، (1391)، «سیاست‌خارجی‌ترکیه درفرآیند‌عثمانی‌گری ونوخلافت‌اسلامی»، مطالعات سیاسی‌اجتماعی‌جهان، دوره 2، پاییز و زمستان شماره 2.
قنبرلو، عبدالله، (1393)، «نقش‌ملاحظات‌فرهنگی‌و ایدئولوژیک درسیاست‌خارجی‌ترکیه» مطالعات اوراسیای مرکزی، دوره 7 بهار و تابستان. شماره 1.
کوهکن، علیرضا. تجری، سعید، (پاییز 1393)، «بحران‌سوریه‌وسیاست منطقه‌ای‌عربستان‌سعودی2011 تا 2014»، فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، سال‌سوم، شماره 10، شماره پیاپی40 .
کمپ، جفری. هارکاوی، رابرت (1383)، «جغرافیای‌استراتژیک‌خاورمیانه»، ترجمه: سیدمهدی حسینی متین، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
گل‌محمدی، سجاد، سجادپور، سیدممدکاظم، موسوی‌شفائی، مسعود، (1395)، «اردوغانیسم و فهم سیاست‌خاورمیانه‌ای ترکیه»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال نوزدهم، شماره‌سوم شماره‌مسلسل، پاییز 95.
گوهری مقدم. ابوذر، مددلو. رامین. (1395)، «ریشه‌های‌عثمانی‌گرایی‌در‌سیاست‌خارجی‌ترکیه»، تهران، فصلنامه پژوهشهایراهبردی سیاست، سال پنجم، شماره 17، شماره پیاپی 47.
معدن نژاد، مهدیه، (1397)، «رفتار شناسی‌عربستان‌سعودی درقبال بحران‌سوریه در‌پرتو نظریه‌موازنه قدرت»، فصلنامه آفاق امنیت، سال یازدهم، شماره چهلم.
نقیب‌زاده، احمد، (1384)، «تاریخ‌دیپلماسی‌و روابط‌بین‌الملل»، تهران، نشر قومس. 28. نیاکویی، سیدامیر، بهمنش، حسین، (1393)، «راهبردامنیتی‌ایران‌درمقابل‌تحرکات ژئوپلیتیکی‌آمریکا درخاورمیانه (2015-2001)»، فصلنامه‌سیاست جهانی.
یزدانی، عنایت‌الله، طحانیان زاده، عاطفه، فلاحی، احسان، (1396)، «بررسی‌مقایسه‌ای راهبرد‌ترکیه وعربستان دربحرانسوریه»، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال ششم، شماره 23. منابع لاتین 1.
Adler, Emanuel, (1997), “Seixing the Middle Ground: Constructivism in World Politics”, European Journal of International Relations, vol. 3, No. 3.
Anthony, Shadid Konya. (2011). "Turkey Calls for Syrian Reforms on Order of ‘Shock Therapy", New York Times.
Arakan, Mahmut Bali. (1993), “Turkey and the OIC: 1984-1992”, The Turkish Yearbook of International Relations, Vol. XXIII, Ankara University.
Aras, Bulent, (1998), “Palestinian and Israeli Peace Process and Turkey”, Commack, Nova Science Publishers.
Ataman, Muhittin, (Fall 2012), Turkish-Saudi Arabian Relations during the Arab Uprisings: Towards a Strategic Partnership? Insight Turkey, Vol. 14, No. 4. https://www.insightturkey.com/articles/turkish-saudi-arabian-relations-during-the-arab-uprisings-towards-a-strategic-partnership
Cornell, Erik, (2001), “Turkey in the 21 Centuy: Opportunities,Challenges, Threats” London, Curzon Press.
ELLITHY, Amr, Mohammad, (2015), “Turkish-Saudi Relations: From A Regional Perspective In The Period From 2003 Until 2013”, 2015, The Degree Of Master Of Science In The Department Of International Relations Thesis.
Gaus, F. Gregory (2011), “Saudi Arabia s Regional Security Strategy”, in: International Politics of the Persian Gulf, edited by: mehrankamrava, New York: Syracuse University press.
Griffiths, Martin, (1999). “Fifty Key Thinkers in International Relation”, London: Routledge.
Hammoura, Joe (2018), “Saudi Arabia & Turkey Contestation of Ideology, History and Interests” MEIRSS (Middle East Institute for Research and Strategic Studies).
Karimifard, Hossein. (2012).“Constructivism, National Identity and Foreign Policy of the Islamic Republic of Iran” Asian Social Science, Vol. 8(2)
Knutsen, T. L. (1997), "A History of International Relations Theory". Manchester and New York: Manchester University Press.
Price, R. M. and Reus-Smit, C, (1998) "Dangerous Liasons? Critical International Theory and Constructivism". European Journal of International Relations, 4.
Taspinar. Omer, (2012), “Turkey’s Strategic Vision and Syria”, The Washington Quarterly (Center for Strategic and International Studies), No 35.
Weise, Zia, (2018) “Erdoğan’s Risky Saudi Strategy,” Politico, October 26, 2018
Wendt, Alexander; (1992); "Anarchy is what States Make of it: The Social Construction of Power Politics", Cambridge University.
Yuriditsky, Lev, Gulfinstitute (2011), “Competition between Turkey, Iran, and Saudi” http://www.gulfinstitute.org/competition-between-turkey-iran-and-saudi
https://theconversation.com/how-turkey-and-saudi-arabia-became-frenemies-and-why-the-khashoggi-case-could-change-that-105021 )accessed December 7, 2020(
“Turkish President Meets Businessmen in Jeddah”, February 2009: http://www.spa.gov.sa/details.php?id=632954 )accessed December 8, 2020(
“Turkish President Visits King Abdullah’s City for Science and Technology”, February 2009: http://www.spa.gov.sa/details.php?id=632613 )accessed December 10, 2020(
Turkish President Visits King Saud University”, February 2009: http://www.spa.gov.sa/details.php?id=632611 )accessed December 11, 2020(
FNSS company in Saudi Arabia: http://www.bayt.com/en/company/fnss-middle-east-llc-1511184/ )accessed December 16, 2020(
https://theconversation.com/how-turkey-and-saudi-arabia-became-frenemies-and-why-the-khashoggi-case-could-change-that-105021 )accessed December 16, 2020(
_||_