مواجهه قدرت و قانون؛ مطالعه تطبیقی کاربست دکترین مسئولیت حمایت در بحران لیبی و سوریه

الموضوعات : فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی

نجوا حاضری ¹ (دانشگاه رازی)
قدرت احمدیان ² (عضو هیات علمی دانشگاه رازی کرمانشاه)
فرزاد رستمی ³ (هیات علمی)

تاريخ الإرسال : 14 الخميس , رمضان, 1441 تاريخ التأكيد : 13 الثلاثاء , محرم, 1442 تاريخ الإصدار : 29 الأحد , شوال, 1441

الکلمات المفتاحية: سوریه, لیبی, جامعه بین‌الملل, مستولیت حمایت بین‌الملل, منافع قدرت‌های بزرگ,

ملخص المقالة :

عرصه بین‌الملل همواره محل رقابت بازیگران دولتی بوده است. پس از جنگ جهانی دوم اراده جامعه بین‌الملل در راستای هنجارسازی و قانون‌سازی در سطح بین‌المللی در قالب نهادهای بین‌المللی چون سازمان ملل شکل گرفت تا بحران‌ها و مسائل آن را به طرق مسالمت‌آمیز در قالب اقدام جمعی از سوی جامعه بین‌الملل حل کنند. با توجه به نیاز روزافزون به ضرورت توجه به حقوق بشر قوانین مدونی در این حوزه شکل گرفت که یکی از آن‌ها اصل مسئولیت حمایت در واکنش به نقض حقوق بشر در رواندا، کوزوو و بوسنی بود. این اصل به عنوان واکنش به موقع و قاطع به اعمال خشونت از سوی شورای امنیت به نمایندگی از جامعه بین‌الملل تعریف شد. سوالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که: چرا دکترین مسئولیت حمایت در لیبی توسط شورای امنیت به کار گرفته می‌شود اما درخصوص سوریه این اتفاق روی نمی‌دهد؟ در پاسخ به این سوال، این فرضیه مطرح می‌شود که چنین به نظر می‌رسد: که اجماع قدرت-های بزرگ در کاربست دکترین مسئولیت حمایت در لیبی و عدم اجماع قدرت‌های بزرگ در عدم کاربست این اصل در سوریه به غلبه قدرت بر قانون منجر شده است.

المصادر:

 اشرفی، اکبر؛ بابازاده جودی، امیرسعید (1394)، «سیاست خارجی روسیه و آمریکا نسبت‌به بحران سوریه»، فصلنامه مطالعات روابط بین‌الملل، سال هشتم، شمارة ۳۲.

الفتی، آزاده (1397)، دکترین مسئولیت حمایت شورای امنیت در بحران یمن و سازوکارهای قدرت در خاورمیانه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه رازی، گروه علوم سیاسی. 

بصیری، محمدعلی؛ آقامحمدی، زهرا (1395)، «آینده‌پژوهی خاورمیانه طی سه دهة آتی؛ تحلیل روندهای مقابله با تروریسم در سطح بین‌المللی»، فصلنامه تحقیقات سیاسی بین‌المللی، شمارة 31. 

بهری خیاوی، بهمن (1397)، «ارزیابی اجرای دکترین مسئولیت حمایتی در بحران یمن»، فصلنامه تحقیقات حقوقی معاهده، دورة دوم، شمارة 2. 

جباری، منصور؛ حاضروظیفه قره‌باغ، جلیل (1390)، «ارزیابی دکترین «مسئولیت حمایت» در بحران دارفور سودان»، فصلنامه راهبرد، سال بیستم، شمارة 58. 

جعفری ولدانی، اصغر؛ رحمتی‌پور، لیلا (1392)، «فرهنگ استراتژیک و الگوی رفتاری چین در مدیریت بحران‌های بین‌المللی (مطالعه موردی بحران سوریه)»، فصلنامة پژوهش‌های راهبردی سیاست، سال دوم، شمارة 6.

. دولت‌خواه، زهرا؛ شفیعی، نوذر (1396)، «دکترین مسئولیت حمایت: تببین رویکرد قدرت‌های بزرگ در قبال بحران‌های لیبی و یمن»، فصلنامة راهبرد، سال بیست‌وششم، شمارة 84. 

سیمبر، رضا؛ قربانی، وحید (1391)، «کاربست دکترین مسئولیت حمایت در بحران لیبی»، پژوهشنامه حقوق کیفری، سال سوم، شمارة 1. 

طالبی آرانی، روح‌اله (1396)، «مفهوم «جامعة بین‌المللی» از نگاه مکتب انگلیسی: تحلیلی انتقادی»، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال دوازدهم، شمارة 4. 

عباسی، مجید؛ محمدی، محمدی (1392)، «تبیین رئالیستی منازعة بین‌المللی قدرت در سوریه و پیامدهای آن برای امنیت جمهوری اسلامی ایران»، پژوهش نامة ایرانی سیاست بین‌الملل، سال اول، شمارة 2. 

علیزاده، مسعود؛ رحمانی، ابراهیم (1395)، «ضرورت درک تحول مفهوم جامعه بین‌الملل در حقوق و روابط بین‌الملل»، فصلنامه جستارهای سیاسی معاصر، شمارة 4. 

قاسمی، فرهاد (1391)، اصول روابط بین‌الملل، تهران: میزان، چاپ چهارم. 

گودرزی، ملیحه (1390)، مقابله با بحران‌های انسانی خاورمیانه در پرتو دکترین مسئولیت حمایت با تأکید بر رویدادهای سوریه و لیبی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه پیام نور مرکز تهران، دانشکده علوم انسانی. 

مشیرزاده، حمیرا (1388)، تحول در نظریه‌های روابط بین‌الملل، تهران: سمت، چاپ هشتم

. مصفا، نسرین؛ شمس لاهیجانی، علیرضا (1391)، «لیبی آوردگاه مسئولیت برای حمایت»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال پانزدهم، شمارة 1. 

میرعباسی، باقر؛ محمدی، عقیل (1396)، «چالش‌های اجرایی نظریه مسئولیت حمایت با نگاهی گذرا به وضعیت لیبی و سوریه»، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، سال نوزدهم، شمارة 57. 

Cerar, Miro,(2009), " The Relationship Between Law and Politics", Annual Survey of International & Comparative Law, Volume 15, Issue 1, pp19-41. 

Chiesa, André, (2015), Responsibility to Protect in Libya and Syria: The R2P Discourse within the UN Security Council, Lund University Department of Political Science. 

Gagro, Sandra Fabijanić,(2014), " The Responsibility to Protect (R2P) Doctrine", International Journal of Social Sciences, No. 1, pp 61-77. 

Haslett, Brighton, (2014), " No Responsibility for the Responsibility to Protect: How Powerful States Abuse the Doctrine, and Why Misuse Will Lead to Disuse", North Carolina Journal of International Law and Commercial Regulation, Volume 40, No. 1, pp171-217.

Jouannet, Emmanuelle,(2007), " What is the Use of International Law? International Law as a 21st Century Guardian of Welfare", Michigan Journal of International Law, Volume 28, Issue 4, pp 815-862.

Krisch, Nico,(2005), " International Law in Times of Hegemony: Unequal Power and the Shaping of the International Legal Order", The European Journal of International Law, Vol. 16, no.3, pp 369–408.

Yasuaki, Onuma,(2003), "International Law in and withInternational Politics: TheFunctions of International Lawin International Society", EJIL, Vol 14, No. 1, pp 105–139.

Zifcak, Spencer,(2012), "The Responsibility to protect after Libya and Syria", Melbourne Journal of International Law, Vol. 13, Issue 1 , pp1-35. 

Zulfqar, Saman,(2018), " Competing Interests of Major Powers in the Middle East: The Case Study of Syria and Its Implications for Regional Stability", PERCEPTIONS, , Vol. XXIII, No. 1, pp. 121-148.