نقد مقاله" پاره ای از پیشنهادات اصلاحی مصحف" اثر جیمز بلامی
الموضوعات :محمدرضا حاجی اسماعیلی 1 , علیرضا نجات بخش آزادانی 2
1 - استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان، اصفهان
2 - دانشجو دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان
الکلمات المفتاحية: رسم مصحف, جیمز بلامی, خطای کاتبان,
ملخص المقالة :
برخی از عبارات دشوار قرآن همواره دغدغه اندیشمندان قرآن پژوه مسلمان بوده و همین سبب پیدایش دیدگاه های گوناگون و گاه متعارض درباره آن شده حتی توجه خاورپژوهان غیر مسلمان را نیز به طور چشمگیری به خود جلب کرده است. از میان مستشرقان جیمز بلامی قرآن پژوه امریکایی در مقاله ای با عنوان Some Proposed Emendations to the Text of the Koran تلاش کرده نشان دهد برخی از عبارات مشکل قرآن برآمده از خود قرآن نبوده و این کاتبان وحی بوده که در استنساخ متن مصحف به خطا رفته اند. وی برای اثبات مدعای خویش به اختلاف دیدگاه گسترده مفسران قرآن و نبودن معنای روشن برای آن عبارات توسل جسته به منظور این مشکل پیشنهاد داده تا متن مصحف حتی الامکان به حالتی که برای اولین بار پیامبر اکرم (ص) تلاوت کرده اند نزدیک گردد. این مقاله بر آن است تا شش پیشنهاد جیمز بلامی همراه با مستندات آن را در مقاله فوق داوری کند. اشکال جدی به دیدگاه بلامی نادیده انگاشتن تواتر متن مصحف و ماهیت گفتاری آن است. افزون بر این بسیاری از ادعاهای کتیبه پژوهانه او با نسخه های کهن قرآن که قدمت آنها به سده های نخستین هجری باز می گردد ناسازگار است.
منابع
قرآن کریم.
1 .ابن اثیر، علی بن محمد )1۰66ق(، النهایة فی غریب الحدیث و االثر، بیروت، المکتبۀ العلمیۀ.
2 .ابن جوزی، عبدالرحمن )1۰۳4ق(، زاد المسیر فی علم التفسیر، بیروت، المکتب االسالمی.
۰ .ابن حجر عسقالنی، احمد بن علی )بی تا(، فتح الباری فی شرح صحیح البخاری، بیروت،
دارالمعرفۀ للطباعۀ و النشر.
۰ .ابن خالویه، حسین بن احمد )1۰1۰ق(، اعراب القرائات السبع و عللها، قاهره، مکتبۀ الخانجی.
2 .ابن عاشور، محمد بن طاهر )بی تا(، التحریر و التنویر، بیروت، موسسه التاریخ.
9 .ابن عساکر، علی بن حسن )1۰12ق(، تاریخ مدینة دمشق، بیروت، دارالفکر للطباعۀ و النشر و
>
نقد مقاله »پاره ای از پیشنهادات اصالحی مصحف« اثر جیمز بالمی
29 .رازی، محمد بن عمر )1۰2۳ق(، مفاتیح الغیب، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
24 .راغب اصفهانی، حسین بن محمد )1۰12ق(، مفردات الفاظ القرآن، بیروت، دارالقلم.
2۰ .رامیار، محمود )1۰۰2ش(، تاریخ قرآن، تهران، امیرکبیر.
26 .رشید رضا، محمد )166۳م(، تفسیر المنار، قاهره، الهیئۀ المصریۀ العامۀ للکتاب.
۰۳ .زبیدی، مرتضی )بی تا(، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، دارالفکر.
۰1 .زرکشی، محمد بن بهادر )1۰49ق(، البرهان فی علوم القرآن، قاهره، داراحیاء الکتب العربیۀ.
۰2 .زمخشری، محمود )1۰14ق(، الفائق فی غریب الحدیث، بیروت، دارالکتب العلمیۀ.
۰۰( ____________ .1۰۳4ق(، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دارالکتاب
العربی.
۰۰ .سید بن قطب بن ابراهیم )1۰12ق(، فی ظالل القرآن، بیروت، دارالشروق.
۰2 .سیوطی، جالل الدین )1۰۳۰ق(، االتقان فی علوم القرآن، بیروت، المکتبۀ العصریۀ.
۰9( ______________ .1۰21ق(، الدر المنثور فی تفسیر الماثور، االتقان فی علوم القرآن،
بیروت، دارالکتاب العربی.
۰4 .صعیدی، عبدالفتاح )1۰1۳ق(، االفصاح فی فقه اللغة، قم، مکتب االعالم االسالمی.
۰۰ .طباطبایی، سید محمد حسین )1۰14ق(، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسالمی
جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
۰6 .طبرانی، سلیمان بن احمد )2۳۳۰م(، التفسیر الکبیر، تفسیر القرآن العظیم، اردن، دارالکتاب
الثقافی.
۰۳ .طبرسی، فضل بن حسن )1۰42ش(، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات ناصر
خسرو.
۰1 .طبری، محمد بن جریر )1۰12ق(، جامع البیان فی تفسیر آی القرآن، بیروت، دارالمعرفۀ.
۰2 .طوسی، محمد بن حسن )بی تا(، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
۰۰ .طیب، عبدالحسین )1۰4۰ش(، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، اسالم.
۰۰ .عسقالنی، ابن حجر )1۰46ق(، فتح الباری شرح صحیح البخاری، بیروت، دارالمعرفۀ.
۰2 .عیاشی، محمد بن مسعود )1۰۰۳ق(، کتاب التفسیر، تهران، چاپخانه علمیه.
۰9 .فراهیدی، خلیل بن احمد )بی تا(، کتاب العین، بیروت، دار و مکتبۀ الهالل.
۰4 .فقهی زاده، عبدالهادی )1۰4۰ش(، پژوهشی در نظم قرآن، تهران، انتشارات جهاد دانشگاهی.
>11 >مطالعات تاریخی قرآن و حدیث، شمارۀ 4۷ ،سال بیست و هشتم، بهار و تابستان ۷7۴۷ ش
Historical Approaches to Quran and Hadith Studies, vol. 71, year 28, Spring & Summer 2022
۰۰ .فیض کاشانی، مالمحسن )1۰12ق(، تفسیر الصافی، تهران، الصدر.
۰6 .فیومی، احمد بن محمد )بی تا(، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، بیروت، المکتبۀ
العلمیۀ.
2۳ .قرائتی، محسن، )1۰۰۰ش(، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن.
21 .قرطبی، محمد بن احمد )1۰9۰ش(، الجامع الحکام القرآن، تهران، انتشارات ناصرخسرو.
22 .کاشانی، مال فتح اهلل )1۰۰9ش(، تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تهران، علمی.
2۰ .کلینی، محمد بن یعقوب )1۰۳4ق(، الکافی، تهران، دارالکتب االسالمیۀ.
2۰ .محقق، محمدباقر )1۰9۰ش(، تفسیر المحقق، بی جا، اسالمی.
22 .مصطفوی، حسن )1۰۰۳ق(، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بیروت، دارالکتب العلمیۀ.
29 .معرفت، محمدهادی )1۰12ق(، التمهید فی علوم القرآن، قم، موسسه النشر االسالمی.
24 .مفید، محمد بن محمد )1۰1۰ق(، االرشاد فی معرفة حجج اهلل علی العباد، قم، کنگره شیخ
مفید.
2۰ .مکارم شیرازی، ناصر )1۰4۰ش(، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب االسالمیه.
26 .میبدی، رشید الدین )1۰41ش(، کشف االسرار و عده االبرار، تهران، امیرکبیر.
9۳ .نسفی، عبداهلل بن احمد )1۰16ق(، تفسیر النسفی )مدارک التنزیل و حقائق التاویل(، بیروت،
دارالکلم الطیب.
91 .نیسابوری، حسن بن محمد )1۰19ق(، تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان، بیروت،
دارالکتب العلمیۀ.
62. Bellamy, James, )2006(, «Textual Criticism of the Quran»,
Encyclopaedia of the Quran, V5 pp238-252, Leiden Boston: Brill.
63. Bellamy, James (1993), «Some Proposed Emendations to the Text of
the Koran», Connecticut, Journal of American Oriental Society, No:
113.
64. Bellamy, James (1996), «More Proposed Emendations to the Text of
the Koran», Connecticut, Journal of American Oriental Society, No:
116.
65. https://corpuscoranicum.de/.
