وضعیت فضای شهری، ارائه الگوی مناسب سازی نقاط بی‌دفاع با رویکرد آمایش (مطالعه موردی: منطقه 9 شهر تهران)

محورهای موضوعی : جغرافیا و برنامه ریزی شهری و منطقه ای

محسن قضاتلو ¹ , پروانه زیویار ² , علیرضا استعلاجی ³

1 - دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه ریزی شهری ، دانشکده ادبیات گروه جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری، تهران، ایران
2 - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری ، دانشکده ادبیات گروه جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام خمینی (ره) شهر ری، تهران، ایران.
3 - استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده ادبیات گروه جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1401/11/04 تاریخ پذیرش : 1402/01/18 تاریخ انتشار : 1402/04/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

در برنامه ریزی شهری، ایمنی و امنیت یکی از مؤلفه های مهم در تعیین کاربری های شهری و از ابتدایی ترین اصول دست یابی به استانداردهای آسایش شهری محسوب می گردد. در فرآیند شکل گیری و بروز رفتارهای خشونت آمیز عوامل متعددی نقش دارند. از جمله مهم ترین آنها فضاها، بی دفاع هستند. از جمله فضاهایی هستند که به دلیل ویژگی های کالبدی و اجتماعی، فرصت بزهکاری و خشونت در آنها بالاست. در این مطالعه به شناسایی و بررسی نقش فضاهای بی دفاع شهری در وقوع جرم با تأکید بر منطقه 9 شهر تهران پرداخته شده است. روش تحقیق مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای، اسنادی و میدانی است. براساس فرمول کوکران تعداد 150 نفر به عنوان جامعه نمونه مشخص شد. تجزیه و تحلیل اطلاعات به وسیله نرم افزار SPSS و مدل وایکور انجام گرفته شد. نتایج تحقیق نشان داد که حدود 56 درصد ساکنین بیش از 10 سال سابقه سکونت در این محل را دارند و از نظر آسیب‌پذیری کالبدی در سطح متوسط قرار دارد. معیارهای ناهنجاری اجتماعی، کمبود امکانات روشنایی و آلودگی نیز به ترتیب رتبه های اول تا سوم را کسب کرده اند. معیار ناهنجاری اجتماعی با وزن 2752/0 بیشترین وزن را کسب کرده است بنابراین از اهمیت بیشتری نسبت به سایر معیارها برخوردار است. رتبه بندی براساس شاخص ویکور نشان داد محله استاد معین بهترین وضعیت را در بین سایر محله های منطقه 9 دارد. ناهنجاری اجتماعی با بتای 398/0 بالاترین تأثیر را بر کیفیت فضایی نسبت به کاربری های نامناسب و کمبود فضای تفریحی داشته است. مجموع متغیرهای بکار رفته (کیفیت فضایی و کیفیت اجتماعی و روان شناختی) 1/55% از واریانس فضای بی دفاع شهری را پیش بینی می‌کند. نتایج تحلیل رگرسیون نشان می‌دهد که کیفیت فضایی، اجتماعی و روان شناختی در سطح (01/0<α)، قادر به پیش‌بینی فضای بی دفاع شهری منطقه 9 شهرداری تهران می‌باشند. نتایج تحقیق حاکی از ناامنی و نامطلوبیت محله منطقه 9 شهر تهران از حیث فضاهای بی دفاع و برخورداری این فضاها از چندین شاخص است. نبود برنامه مشخص از سوی سازمان های مرتبط برای چنین فضاهایی، چیزی جز تشدید خشونت، ناامنی، افزایش نرخ بزهکاری و خروج جمعیت بومی محله به همراه ندارد.