بررسی ثاثیر موسیقایی ردیف و قافیه در منظومه خسرو و شیرین نظامی
محورهای موضوعی : ادبیات فارسی
کلید واژه: زیبایی شناسی, خسرو و شیرین, عناصر موسیقایی, ردیف و قافیه,
چکیده مقاله :
زیبایی شناسی و تعیین ارزش واقعی یک اثر، نتیجۀ کار سبک شناسی روی آن اثر است. در بررسی سبک شناختی متون، یکی از سطح های مورد بررسی، سطح زبانی متن است و در سطح زبانی، یکی از مقوله های مهم، سطح آوایی یا سطح موسیقایی متن است. سطح آوایی خود به سه بخش موسیقی بیرونی، موسیقی کناری و موسیقی درونی تقسیم می شود. ردیف و به ویژه قافیۀ یک شعر بخش مهمّی از موسیقی کناری در شعر است که هم به تنهایی و هم در کنار دیگر بخش های آوایی کلام، نقش مهمّی در ارزش بخشیدن به شعر دارد. بررسی قافیۀ شعر تا حدّ زیادی می تواند توانایی و قدرت خلّاقیّت شاعر را در هنر شعر بیان نماید. منظومۀ خسرو و شیرین نظامی از جملۀ منظومه هایی است که گوینده با هنرمندی تمام، از این توانایی در شعر استفاده می کند و بی همتا بودن خود را در غنابخشی به قافیه به نمایش می گذارد. پژوهش حاضر با استفاده از روش کتابخانه ای و تحلیل محتوا موسیقی کناری را در منظومۀ خسرو و شیرین نظامی بررسی کرده است تا تأثیر این عناصر موسیقایی در شعر این شاعر آشکار گردد. باید گفت که نظامی در کمال هنرمندی توانسته است از قافیه هایی بهره ببرد که هم سخن او را زیباتر کند و هم طراوت قافیه ها حفظ شود. ارزش قافیۀ وی گاه با کاربرد آرایه های لفظی و معنوی بدیع مانند تناسب یا مراعات النظیر، تضاد، تکرار، سجع و جناس بیشتر می شود؛ زیرا در این حالت، کلمۀ قافیه دارای ارزش های تصویری، موسیقایی، معنوی و... خواهد شد که سبب مؤثّرتر جلوه دادن پیام شعری خواهد شد. نظامی از ردیف نیز به عنوان عاملی در غنی تر کردن بخش های عاطفی خسرو و شیرین استفاده کرده است. بیشتر ردیف‌های منظومۀ خسرو و شیرین فعل هستند و شاعر از ردیف های اسمی که در ایجاد صُورخیال نقش مؤثّرتری نسبت به ردیف فعلی دارند، استفاده چندانی نکرده است.
_||_