زیبایی‌شناسی تلمیحات قرآنی در سروده‌های محمّدمهدی جواهری
محورهای موضوعی : ادبیات فارسی
کلید واژه: قرآن, زیبایی‌شناسی, aesthetics, Quran, دیوان اشعار, تلمیحات قرآنی, محمّدمهدی جواهری, Qur'anic Allusions, Mohammad Mehdi Javaheri, Divan Poems,
چکیده مقاله :
قرآن منبع لایزال الهی است که بهترین زیباییهای ادبی را در خود جای داده و هر چه دربارۀ مبحث زیبایی‌شناسی آن صحبت کنیم باز هم قطره‌ای است از دریای بیکران. یکی از جنبههای زیبایی‌شناسی قرآن، تلمیحات به کار رفته در آن است که شاعران مسلمان با تأثیر از این کتاب الهی، بسیاری از تلمیحات را در اشعار و آثار خود به کار برده‌اند و بر زیبایی اشعارشان افزوده‌اند. محمّد مهدی جواهری شاعر مسلمان، متعهّد، نوگرا و نام آشنای معاصر عرب از این گروه است که با به کار گرفتن آرایۀ بدیعی تلمیح، دغدغه‌های اجتماعی و سیاسی خود را منعکس و تبیین نموده است. از این رو در تحقیق حاضر که به روش توصیفی ـ تحلیلی صورت گرفته، تلمیحات قرآنی محمّد مهدی جواهری از جنبۀ زیبایی‌شناسی بررسی و تحلیل شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که جواهری عمیقاً تحت تأثیر آموزههای قرآنی بوده و تلمیحات قرآنی بازتاب گسترده‌ای در دیوان اشعارش داشته است. وی به شیوههای گوناگونی چون: استفاده از مفردات و ترکیبات، کاربرد شخصیتها، حوادث و اندیشههای قرآنی، هم به صورت لفظی و هم معنایی از این تلمیحات بهره گرفته است. تلمیحات قرآنی او نقش عمده‌ای در تبیین افکار و اعتقادات شاعر داشته است. در واقع با خواندن اشعار جواهری تأثیر سبک قرآنی بر زیبایی ادبی سروده‌های وی به خوبی مشهود است.
The Qur'an is the divine source which holds the best of literary beauty and whatever we say about the aesthetics again it is a diameter from the vast sea. One aspect of the aesthetics of the Quran, Allusions are used in it the Muslim poets, with the effect of this divine book, Many of the Allusions have been used in their poems and works and they have added to their poems the beauty. Mohammad Mehdi Javaheri is a Muslim poet, committed, modernist and renowned contemporary Arabic of this group. Which reflects and illustrates social and political concerns with the use of Allusion.Therefore, in the present study, which was done by descriptive-analytic method, The Mohammad Mahdi Javahiri's Qur'anic Allusions have been analyzed and analyzed in aesthetics. The results of the research show that jewelry was deeply influenced by the Quranic teachings and the Qur'anic Allusions have had a great deal of reflection in his poems. He uses a variety of ways, such as the use of compositions and compositions, the application of personalities, events and Quranic thoughts, both verbally and semantically, of these Allusions. His Qur'anic Allusions has played a major role in explaining the poet's thoughts and beliefs. In fact, by reading the poems of the jewels, the effect of the Qur'anic style on the literary beauty of his poems is well visible.
1ـ قرآن کریم
2ـ ابن منظور، محمدبن مکرم. لسان العرب. بیروت: داراحیاء التراث العربی، 1406ق.
3ـ پرین، لارنس. دربارۀ شعر. ترجمۀ فاطمه راکعی، تهران: اطلاعات، 1373.
4ـ تفتازانی، مسعود بن عمر. کتاب‌المطول. بهامشه حاشیه السید میر شریف، قم: مکتبه الداوری، بی‌تا.
5ـ الجواهری، محمّد مهدی. الجواهری فی العیون من اشعاره. دمشق: دار طلاس، 1972م.
6ـ الجواهری، محمّد مهدی. دیوان الجواهری. طبعه الثانی، بغداد: دار الحریة، 2008م.
7ـ خطیب قزوینی، جلال‌الدین محمّد بن عبدالرحمن بن عمر بن احمد بن محمد. الایضاح فی علوم البلاغه المعانی و البیان و البدیع. وضع حواشیه ابراهیم شمس‌الدین، بیروت: دار‌الکتب‌العلمیه، 1424ق.
8ـ ده‍خ‍دا، علیاکبر. لغت‌نامه. زی‍ر ن‍ظر محمّد م‍ع‍ی‍ن و جعفر ش‍ه‍ی‍دی، تهران: دانشگاه تهران، ١٣٢۵.
9ـ راستگو، سید محمد. تجلی قرآن و حدیث در شعر فارسی. تهران: سمت، 1376.
10ـ عباسزاده، حمید، «اقتباسهای قرآنی در نهج البلاغه»، فصلنامه مطالعات تفسیری، سال یکم، شماره 1، ، 1 18، بهار، 1389.
11ـ العریس، ابراهیم. ذاکرة القرن العشرین، رحیل الشاعر العراقی محمّد مهدی الجواهری. جریدة الحیاة، العدد ١٢٩٢٨، تاریخ النشر: ٢٧/7/ ١٩٩٨، ١٩٩٨م.
12ـ العطیّه، جلیل. الجواهری. شاعرٌ من القرن العشرین. الطبعه الاوّلی، بیروت: منشورات جمل، 1998م.
13ـ علوی، یحیی بن حمزه. الطراز المتضمن لأسرار البلاغه و علوم حقایق الایجاز. قاهره، 1332ق.
14ـ محبوبه، جعفر. ماضی النجف و حاضرها، الطبعه الثانی. بیروت: دار الأضواء للطّباعۀ و النشر و التوزی، ١٩٨٦م.
15ـ مرادیان قبادی، علیاکبر و همکاران، «بازتاب داستان قرآنی حضرت موسی (ع) در اشعار محمّد مهدی جواهری»، دو فصلنامۀ پژوهشهای قرآنی در ادبیات، سال دوم، شمارۀ اول، پیاپی سوم، بهار و تابستان، 113-138، 1394.
16ـ مطلوب، احمد. معجم المصطلحات البلاغیه و تطورها. الجزء‌الثانی، بی‌جا: مطبعه المجمع العلمی العراقی، 1406ق.
17ـ الموافی، محمّد عبد العزیز. الجواهری آخر الفحول. الطبعه الاوّلی، قاهره: دار الغریب، 2007م.
18ـ میشال، خلیل حجا. الشعر العربی الحدیث. من أحمد شوقی إلی محمود درویش، الطبعه الاوّلی، بیروت: دار العودة و دار الثقافۀ، ١٩٩٩م.
19ـ وحیدیان کامیار، تقی. بدیع. چاپ اول، تهران: انـتشارات سمت، 1383.
20ـ یحیی، فرحان. أزمة المواطنة فی شعر الجواهری. الطبعه الاوّلی، دمشق: منشورات اتّحاد الکتاب، 2001م.
_||_