بررسی عملکرد، بهره‌وری آب و شاخص درجه ـ روز درجه رشد (GDD) و ارزیابی ضریب حساسیت گیاه گلرنگ تحت تیمارهای مختلف آبی

محورهای موضوعی : مدیریت آب در مزرعه با هدف بهبود شاخص های مدیریتی آبیاری

آرش تافته ¹ (استادیار بخش مدیریت آب در مزرعه، مؤسسه تحقیقات خاک و آب، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.)
سالومه سپهری ² (استادیار پژوهش، مؤسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.)
اصلان اگدرنژاد ³ (استادیار، گروه علوم و مهندسی آب، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.)
علی عبدزادگوهری ⁴ (محقق بخش آبیاری و فیزیک خاک، مؤسسه تحقیقات خاک و آب، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.)
پریسا شاهین رخسار ⁵ (استادیار پژوهش، بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان گیلان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، رشت، ایران.)

تاریخ دریافت : 1402/06/29 تاریخ پذیرش : 1402/08/10 تاریخ انتشار : 1402/09/01

کلید واژه: نیاز آبی, رقم سینا, ضریب حساسیت Ky, بیلان رطوبتی,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: گیاه گلرنگ به دلیل دارا بودن بیش از 90 درصد اسیدهای چرب غیراشباع می تواند نقش مهمی در گسترش سطح زیر کشت گیاهان روغنی و تأمین دانه های روغنی در کشور داشته باشد. با توجه به کمبود آب و لزوم بررسی رفتار گیاه گلرنگ درشرایط کم آبیاری ها لازم است تا برآورد مناسبی از عملکرد آن در شرایط تنش آبی وجود داشته باشد. این گیاه دانه روغنی به مناطقی با بارندگی زمستانه و بهاره اندک در طول دوره گلدهی نیاز دارد و متحمل به خشکی به شمار می‌رود و دارای ریشه‌های طویل با توانایی بالا در جذب آب از پروفیل‌های عمیق‌تر خاک می‌باشد.روش پژوهش: به‌منظور تخمین تابع تولید عملکرد و اجزای عملکرد گیاه گلرنگ رقم سینا در شرایط تنش آبی آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی واقع در استان کرمانشاه اجرا شد. این پژوهش با استفاده از داده های برداشت شده در دو سال زراعی در یک مزرعه تحقیقاتی در کرمانشاه انجام شد. عامل تنش آبی در سه سطح 70 ، 60 و 30 درصد نیاز آبی بر اساس بیلان رطوبتی خاک در سه تکرار اجرا گردید. بر اساس داده‌های سال اول دو تابع تولید ریس و تافته ضرایب حساسیت گیاه تعیین شد و با استفاده از داده‌های سال دوم مورد ارزیابی قرار گرفتند. برای محاسبه روز درجه رشد (GDD) از دو روش محاسبه مستقیم و میانگین اصلاح شده استفاده شد. مقدار بیشینه دمای ممکن برای رشد حدود 30 درجه و دمای حداقل رشد صفر درجه به‌عنوان حد پایین قابل توصیه و قابل‌قبول (بدون ترند) گزارش‌شده است که در این تحقیق مقدار بیشینه 30 و مقدار دمای پایه 4 درجه از بانک اطلاعات سامانه نیاز آب‌گرفته شد. سپس دوره‌های مختلف فنولوژی با این شاخص واسنجی شد. همچنین رابطه شاخص GDD با ضرایب تبخیر-تعرق و ضرایب حساسیت و نیاز آبیاری بررسی شد.یافته ها: یافته ها نشان داد که ضریب حساسیت گیاه گلرنگ به تنش آبی بین 5/0 تا 2/1 در دوره‌های مختلف رشد متغیر است و بیشترین حساسیت در دوره گلدهی و دوره میانی این گیاه می باشد. همچنین نتایج بررسی دو تابع تولید نشان داد مقادیر شاخص های آماری در مورد هر دو تابع مقدار خطای نرمال 5 درصد و مقدار کارایی هر دو تابع حدود 97 درصد می باشد. نتایج نشان‌دهنده آن است که کمترین تبخیر-تعرق به طور متوسط در تیمارهای مختلف مربوط به تیمار 30 درصد نیاز آبی با 8/189 میلی متر و بیشترین مربوط به تیمار 100 درصد نیاز آبی با 7/632 میلی متر بود.نتایج: بر اساس نتایج به‌دست‌آمده، گیاه گلرنگ رقم سینا در مراحل میانی و گلدهی، بیشترین حساسیت به کم آبی را دارد و ضریب حساسیت در این مرحله به ماکزیمم خود می رسد (حدود 2/1) و تنش آبی در این مرحله به‌هیچ‌وجه توصیه نمی شود. از طرفی، تابع ریس و تافته با ضرایب حساسیت ارائه‌شده می توانند در بررسی تنش های آبی، نتایج را به خوبی دو با دقت قابل قبول بر اساس ضرایب ارائه شده برآورد نمایند. از طرف دیگر در صورت عدم وجود داده گیاهی و داده‌های هواشناسی کامل تنها با استفاده از شاخص GDD می‌توان مقادیر ضریب گیاهی و ضریب حساسیت گیاه به تنش آبی و نیاز آبیاری گیاه را با دقت مناسب برآورد نمود.

چکیده انگلیسی:

Background and Aim: Because safflower contains more than 90% of unsaturated fatty acids, it can play an important role in expanding the area under cultivation of oilseeds and providing oilseeds in the country. Considering the lack of water and the need to investigate the behavior of the safflower plant in low irrigation conditions, it is necessary to have a proper estimate of its performance under water stress conditions. This oilseed plant needs areas with little winter and spring rainfall during the flowering period and is drought tolerant and has long roots with a high ability to absorb water from deeper soil profiles. Method: In order to estimate the yield production function and yield components of safflower plant variety Sina under water stress conditions, an experiment was carried out in a research farm located in Kermanshah province. This research was conducted using the data collected in two crop years in a research farm in Kermanshah. The yield response factor was implemented at three levels of 70, 60 and 30% of water requirement based on soil moisture balance in three iterations. Based on the data of the first year, the two production functions of Raes and Tafteh, yield response factors of the plant were determined and evaluated using the data of the second year. To calculate the growth degree day (GDD), two methods of direct calculation and modified average were used. The maximum possible temperature for growth is about 30 degrees and the minimum temperature for growth is 0 degrees as the recommended and acceptable low limit (no trend). In this research, the maximum value of 30 degrees and the base temperature value of 4 degrees were taken from the water requirment system database(niwr.ir). Then different periods of phenology were calibrated with this index. Also, the relationship between GDD index and transpiration evaporation coefficients and yield response factors and irrigation requirement were investigated. Results: The findings showed that the yield response factors of safflower plant to water stress varies between 0.5 and 1.2 in different growth periods and the highest sensitivity is in the flowering period and the middle period of this plant. Also, the results of the investigation of the two production functions showed that the values of the statistical indicators for both functions are the normal error value of 5% and the efficiency value of both functions is about 97%. The results show that the lowest average evapotranspiration in different treatments was related to the 30% water requirement treatment with 189.8 mm and the highest was related to the 100% water requirement treatment with 632.7 mm. Conclusion: Based on the obtained results, the Sina safflower plant is most sensitive to dehydration in the middle and flowering stages, and the yield response factors reaches its maximum in this stage (about 1.2) and water stress is not recommended at this stage. On the other hand, Rees and Tafteh function with the presented yield response factors can estimate the results with acceptable accuracy in water stress investigation based on the presented coefficients. On the other hand, in the absence of plant data and complete meteorological data, only by using the GDD index can evaluate the values of plant coefficient and plant sensitivity to water stress and plant irrigation requirement  with appropriate accuracy.

منابع و مأخذ:

Abdzad Gohari, A., Tafteh, A., & Ebrahimipak, N. 2022. Investigation of water requirement system in determining the actual amount of irrigation water of peanut plant based on inverse solution of yield function under water stress conditions. Iranian Journal of Irrigation & Drainage, 16(3), 460-471.

Behmanesh, A., Egdernezhad, A., & Sepehri, S. 2021. Evaluation of AquaCrop Model in Simulating Safflower Yield, Biomass and Water Productivity under Different Irrigation Amounts. Iranian Journal of Soil and Water Research, 52(9), 2399-2413. doi: 10.22059/ijswr.2021.327254.669026

Behmanesh, A., Egdernezhad, A., & Sepehri Sadeghiyan, S. 2022. Safflower Plant Irrigation Planning under Different Irrigation Management Using Aquacrop Model. Water Management in Agriculture, 8(2), 67-78.

Beyyavas. V.. Haliloglus. H.. Copur. O.. and Yilmaz. A. 2011. Determination of seed yield and yield components of some safflower (Carthamus tinctorius L.) cultivar s; lines and populations under the semi-arid Conditions. South African Journal of Biotechnology. 10: 527-534.

Bhattaraia, B. Singha, S. Angadi, S.V. Begna, S. Sainia, R. Aulda, D. 2020. Spring safflower water use patterns in response to preseason and in-season irrigation applications. Agricultural Water Management. 228. 105876.https://doi.org/10.1016/j.agwat.2019.105876.

Bortolheiro. F.P.. Silva. M..A. 2017. Physiological response and productivity of safflower lines under water deficit and rehydration. Anais da Academia Brasileira de Ciências. 89(4):3051-3066.

Daneshvar, F., & Khajoei-Nejad, G. 2014. Study of bio-fertilizers application effects on yield potential and yield components of safflower (Carthamus tinctorius L.) cultivars under different irrigation regimes. Irrigation and Water Engineering, 4(4), 59-69. [in Persian]

Ebrahimi Pak, N., Tafteh, A.,  Hosseini, S.N., Keykhaei, F. 1401. Niazab System. Soil and Water Research Institute. http://niwr.ir. [in Persian]

Egdernezhad, A., EbrahimiPak, N. A., Tafteh, A., & Ahmadee, M. 2019. Canola Irrigation Scheduling using AquaCrop Model in Qazvin Plain. Water Management in Agriculture, 5(2), 53-64.

Fallah, A., Nouri, F., & Mansourifar, C. 2015. Evaluation the reaction of safflower (Carthamus tinctorius L.) cultivars to irrigation cutting stress at different growth stages. Journal of Plant Ecophysiology, 7(21), 89-102. [in Persian]

Farzi-Aminabad, R., Nasrollah zadeh, S., Ghassemi-Golezani, K. 2021. Response of Safflower in Water Deficit and Foliar Application of Putrescine and 24-Epibrassinolide. JOURNAL OF AGRICULTURAL SCIENCE AND SUSTAINABLE PRODUCTION, 31(2), 289-302. doi: 10.22034/saps.2021.13110 [in Persian]

Fathi Amirkhiz, K. Amini Dehghi, M. and Heshmati, S .2015.Effect of iron application methods on grain yield, yield components, oil content and fatty acids profile of spring safflower cv. Goldasht under deficit irrigation conditions. Iranian journal of crop science. 16(4):308-321. [in Persian]

Isanbullouglu. A.. Gocmen. E.. Gezer. E.. Pasa. C. and Konukcu. F. 2009. Effect of water stress at different development stages on yield and water productivity of winter and summer safflower (Carthamus tinctorius L.). Agricultural Water Management. 96: 1429-1434.

javadi, H., & Mousavi, G. R. 2021. The effect of deficit-irrigation in reproductive stage on grain yield, yield components and oil percentage in safflower cultivars (Carthamus tinctorius L.). Applied Field Crops Research, 33(4), 1-18. doi: 10.22092/aj.2021.124972.1377 [in Persian]

Jorooni, E., Alinejadian Bidabadi, A., & Maleki, A. (2017). Determination of crop water production function and response of total dry matter and grain yield to deficit irrigation in Maize. Water and Irrigation Management, 7(2), 241-256. doi: 10.22059/jwim.2017.235685.546[in Persian]

Majdansiri, b. Karimi, M. and Noor Mohammadi, Q. 2003.Effects of growing season and plant densities on water use efficiency in safflower (Carthamus tinctorious L.) cultivars and lines. Iranian journal of crop science. 4(4):235-246. [in Persian]

Raes, D., Geerts, S., Kipkorir, E., Wellens, J., & Sahli, A. (2006). Simulation of yield decline as a result of water stress with robust soil water balance model. Agricultural Water Management, 81, 335-357.

Salem. N.. Msaada. K.. Dhifi. W. Sriti. J.. Mejri. H. Limam. F.. Marzouk. B. 2014. Effect of drought on safflower natural dyes and their biological activities. Experimental and Clinical Sciences International Online Journal for Advances in Science. 13: 1-18.

Shir esmaeili, G., Maghsoudi mood, A., Khajouei nezhad, G., & Abdolshahi, R. 2017. Responses of Safflower cultivars to irrigation treatments in spring and summer cropping seasons. Applied Field Crops Research, 30(3), 36-52. doi: 10.22092/aj.2018.116387.1221 [in Persian]

Singh, S., Angadi, S.V., Grover, K., Begna, S., Auld, D., 2016a. Drought response and yield formation of spring safflower under different water regimes in the semiarid Southern High Plains. Agric. Water Manag. 163, 354–362. DOI: 10.1016/j.agwat.2015.10.010.

Tadayon M R, mohtashami M. 2020. Evaluation of the effect of jasmonic acid and ascorbic acid on some morphophysiological traits of safflower genotypes Under deficit irrigation regimes. Journal of Plant Process and Function 2020; 9 (35) :39-56 [in Persian]

Tafteh. A.. Babazadeh. H.. Ebrahimipak. N.A.. Kaveh. F. 2014a. Optimization of irrigation water distribution using the MGA method and comparison with a linear programming method. Journal of Irrigation and Drainage 63(5): 590–598.

Tafteh. A.. Ebrahimipak. N. A.. Babazadeh. H. and Kaveh. F. 2014b.Determine yield response factors of important crops by different production functions in qazvin plain. Ecology, Environment and Conservation 20 (2): 415-422.

Tafteh. A.. Ebrahimipak.. N. A.. Babazadeh. H. and Kaveh. F. 2013. Evaluation of Improvement of Crop Production Functions for Simulation Winter Wheat Yields with Two Types of Yield Response Factors. Journal of Agricultural Science. 5: 111-122.

Weinberg. Z.G.. Landau. S.Y.. Bar-Tal. A.. Chen. Y.. Gamburg. M.. Brener. S. and Dvash. L. 2005. Ensiling safflower (Carthamus tinctorius L.) as an alternative winter forage crop. In: Park RS, Strong MD (Eds.), Proceedings of the 15th International Silage Conference. Belfast, Northern Ireland, July 3-6. Wageningen Academic Publishers. The Netherlands, 169.

Yari, P., & Keshtkar, A. H. 2016. Correlation between Traits and Path Analysis of Safflower Grain Yield under Water Stress Conditions. Iranian Journal of Field Crops Research, 14(3), 427-437. doi: 10.22067/gsc.v14i3.42699. [in Persian]