واکاوی رویکردها و سیاست‌های دو دهه مداخله در بافت‌های فرسوده شهری تهران مبتنی بر نظریه زمینه‌ای
محورهای موضوعی : فصلنامه آینده پژوهی شهری
راما قلمبر دزفولی
1
(دانشیار گروه شهرسازی، واحد علوم و فناوری پردیس، دانشگاه آزاد اسلامی، پردیس، ایران)
مریم حسینی مقدم
2
(كارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری، واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامي، تهران، ايران)
کلید واژه: سیاستگذاری شهری, بافت‌های فرسوده, نظریه مبنایی, گرندد تئوری.,
چکیده مقاله :
فرسودگی و زوال شهری یکی از مسائل جدی و پدیده‌های غیرقابل‌اجتناب است که مدیریت شهری در بسیاری از شهرهای جهان، الگوواره‌ها و سیاست‌های گوناگونی برای تعدیل این پدیده و پیامدهای آن به کار گرفته‌اند. لذا سؤال اصلی این پژوهش در این زمینه این است که کدام‌یک از رویکردها و سیاست‌ها در احیای بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری موفق ارزیابی‌شده است؟ و سیاست بهینه در روند مداخله در نوسازی بافت فرسوده شهری تهران چگونه است؟. هدف اصلی پژوهش مطالعه رویکردها و مداخلات به‌منظور شناخت رویکردهای غالب و تأثیرگذار در زمینه نوسازی و بهسازی بافت‌های فرسوده شهری بوده و تعیین سیاست و رویکرد بهینه در مداخله بافت‌های فرسوده شهر تهران بر اساس تجربیات به‌عنوان فرعی دنبال شده است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده و از نظریه زمینه‌ای (Grounded Theory) که روشی کیفی بوده در این پژوهش استفاده‌شده است. ابزار جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعات، مصاحبه عمیق با متخصصین بوده و از نرم‌افزار Maxquda جهت تجزیه‌وتحلیل اطلاعات استفاده‌شده است. تنظیم تئوری زمینه‌ای برای دو دهه مداخله در بافت‌های فرسوده شهری تهران تحت تأثیر چهار شرایط علی، زمینه‌ای، تداوم و پیامدها بوده که هرکدام از این شرایط شامل زیرمجموعه‌هایی است که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم تأثیرگذاری داشته‌اند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که هیچ‌یک از رویکردهای مداخله، فرایند کاملی نبوده و دارای نواقصی جهت تحقق اهداف بوده است. نهایتاً رویکرد و سیاست بهینه برای مداخله بافت فرسوده بر مبنای تئوری زمینه‌ای با عنوان اختصاری «نوسازی متوازن» شکل‌گرفته که از ویژگی‌های آن می‌توان به مشارکت مردم، هزینه کرد مدیریت شهری برای تملک جهت تأمین خدمات و املاک دارای تعارض و یکپارچگی اجرای سیاست‌ها در سازمان‌‌های متولی (خودمحور نبودن) اشاره کرد.
Nowadays, the vulnerability of cities, especially old structures, to natural disasters such as earthquakes has become a global issue for experts in various fields. This issue has become more acute in recent decades for countries like Iran, which have natural and risky structures. The main question arises: which approaches and policies have been evaluated as successful in revitalizing worn-out and inefficient urban areas? Furthermore, what is the optimal policy for intervening in the renovation of Tehran's worn-out urban fabric? This research aims to determine the optimal policy and approach for intervening in Tehran's dilapidated urban areas based on experiences, with three sub-goals. The first sub-goal is to describe the indicators and criteria of the approaches and policies used in two decades of intervention in Tehran's dilapidated urban areas, including economic, physical, social, environmental dimensions, and significant thoughts and events. The second sub-goal involves explaining the indicators and criteria of the approaches and policies used in two decades of intervention, expanding upon the dimensions covered in the first sub-goal. Finally, the third sub-goal aims to elucidate the differences between the approaches and policies implemented in two decades of intervention in Tehran's dilapidated urban areas. The research method employed is descriptive-analytical, with grounded theory utilized throughout. This approach led to the formulation of a contextual theory for two decades of intervention in Tehran's dilapidated urban areas, comprising four causal conditions: background, continuity, and consequences. Each of these conditions includes subgroups that have direct or indirect effects.
منابع
ابوذری، پانته‌آ و زیاری، یوسفعلی. (1398). تبیین اثرات سیاست‌های بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده شهری (مورد پژوهی: منطقه شهرداری تهران 9). فصلنامه نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی. 11(4)، 491- 510.ِ https://dorl.net/dor/20.1001.1.66972251.1398.11.4.26.7
استراوس، انسلم و کوربین، جولیت. (1998). مبانی پژوهش کیفی، فنون و مراحل تولید نظریه زمینه‌ای. ترجمه ابراهیم افشار. (1390). تهران: نشر نی.
اطهری, فریبا. (1401). ظرفیت سنجی بافت های فرسوده شهری در راستای برنامه های تامین مسکن گروه های هدف ( نمونه پژوهی: بافت فرسوده شهر یزد). فصلنامه آینده پژوهی شهری, 2(3), 45-70 https://doi.org/10.30495/uf.2023.698882
اعتماد، گیتی. (1392). ارزیابی طرح نواب و پیامدهای آن. تهران: انتشارات معانی.
اکبری, نیوشا, عندلیب, طغیانی, محمدی, & محمود. (2021). شناسایی موانع تحقق اهداف بازآفرینی در برنامه‌ریزی قوانین بافت فرسوده. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 21(61), 447-464. 10.52547/jgs.21.61.447
باقری فرد، محمدحسین، توکلی، عبداله، و الوانی، سیدمهدی. (1394). سیاستگذاری فرهنگی در دولت دینی. حکومت اسلامی، 20(1 (پیاپی 75))، https://sid.ir/paper/501042/fa
بایرام‌زاده، نیما؛ و فوادمرعشی, سیدمومن. (1402). تحلیل فضایی توسعه‌یافتگی شهرستان‌ها از منظر شاخص‌های کالبدی زیست‌پذیری (نمونه موردی: شهرستان‌های استان آذربایجان غربی). جغرافیا و آینده پژوهی منطقه‌ای، 1(2)، 1-16. doi: 10.30466/grfs.2023.54809.1007
جلیلی قاسم آقا ا. (1397). سیاستگذاری: مفاهیم، الگوها و فرایندها. نشریه علمی رویکردهای پژوهشی نوین مدیریت و حسابداری،2(4), 106-https://majournal.ir/index.php/ma/article/view/47
حبیبی، کیومرث؛ پوراحمد، احمد و مشکینی، ابوالفضل. (1389). بهسازی و نوسازی بافت‌های کهن شهری. تهران: انتشارات انتخاب.
حبیبی، کیومرث؛ منتظری، زهرا؛ پرتوی، پروین و اسعدی، علی. (1400). کاربست رهیافت قرارداد اجتماع محلی در توانمندسازی محلی با تأکید بر روش نظریه‌ای؛ نمونه موردی: محله آبکوه شهر مشهد. دانش شهرسازی. 6 (1)، 39- 57. https://doi.org/10.22124/upk.2021.21015.1701
خاتم، اعظم. (1385). چالش‌های بهسازی شهری در ایران با نگاهی به تجربه بریانک. اندیشه ایرانشهر. 10، 80- 95.
درودی، محمدهادی و خوشاب، علی. (1393). ارزیابی و تحلیل شاخص‌های تعیین محدوده بافت‌های فرسوده شهری در ایران. ششمین کنفرانس ملی برنامه‌ریزی و مدیریت شهری. مشهد: مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر مشهد. https://civilica.com/doc/349460/
درودی، محمدهادی؛ روستایی تپه، محمد و سلیمانی مقدم، هادی. (1394). تحلیل و ارزیابی قوانین و مقررات مربوط به بافت‌های فرسوده در ایران. تهران: همایش ملی بافت‌های فرسوده و تاریخی شهری: چالش‌ها و راهکارها. https://www.sid.ir/paper/875441/fa
دویران، اسماعیل؛ مشکینی، ابوالفضل؛ کاظمیان، غلامرضا و علی آبادی، زینب. (1390). بررسی مداخله در ساماندهی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری با رویکرد ترکیبی (نمونه موردی: محله زینبیه زنجان). پژوهش و برنامه‌ریزی شهری. 2(7)، 71- 90. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22285229.1390.2.7.5.3
شهرداری تهران. (1394). مستندنگاری پروژه‌های شاخص تهران: نوسازی بافت‌های فرسوده شهر تهران. تهران: سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، موسسه نشر شهر.
طبائیان، سیدکمال. (1395). یادگیری سیاست از فراسوی مرزها: نقش روش‌های درس‌آموزی و انتقال سیاست در سیاست‌گذاری‌های معاصر. تهران: موسسه آموزشی تحقیقاتی صنایع دفاعی.
علی احمدی, علیرضا, & میرعابدینی, سیده زهره. (1398). واکاوی فرایند سیاستگذاری عمومی در مدیریت شهری تهران (1397-1393). سیاستگذاری عمومی، 5(1), 75-98. https://doi.org/10.22059/ppolicy.2019.71576
فنی، زهره و رضازاده، سیدمحمد. (1395). نهادهای مردمی ایمانی و مدیریت اجتماعی محله، پژوهش موردی: اجتماعات محلی منطقه 1 تهران. پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری. 7 (13)، 19- 32. https://dorl.net/dor/20.1001.1.25383930.1395.7.13.2.2
کاظمیان، غلامرضا و جلیلی، مصطفی. (1394). تحلیل قدرت ذینفعان کلیدی در فرآیند سیاستگذاری طرح جامع تهران (1378- 1390). نامه معماری و شهرسازی. 8 (15)، 139- 158. https://doi.org/10.30480/aup.2015.15
کاظمیان، غلامرضا و میرعابدینی، زهره. (1390). آسیب‌شناسی مدیریت یکپارچه شهری در تهران از منظر تصمیم‌گیری و سیاستگذاری. هنرهای زیبا. 46، 28- 37. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22286020.1390.3.46.3.7
ناصرمستوفی،انوشیروان و قلمبر دزفولی، راما. (1400). ارزیابی میزان تحقق طرحهای توسعه شهری کلانشهر تهران (مورد: طرح جامع). مهندسی جغرافیایی سرزمین, 5(2)،363-281. https://dorl.net/dor/20.1001.1.25381490.1400.5.10.3.1
وصالی، سعید و امیدی، رضا. (1393). سیاستگذاری اجتماعی: زمینه‌ها و رویکردها. فصلنامه علمی پژوهشی برنامه‌ریزی و بودجه. 19 (1)، 179- 206. http://dorl.net/dor/20.1001.1.22519092.1393.19.1.8.2
References:
Abuzari, P.; Ziari, Y.A. (2019). Explaining the effects of improvement and renovation policies of dilapidated urban tissues (case study: District 12 of Tehran Municipality). New attitudes in human geography. 11(4), 491- 510. [In Persian]
Ali Ahmadi, A.; & Mirabedini, Z. (2018). Examining the Public Policy Making Process in Tehran's Urban Management (2012-2018). Public Policy. 5 (1), 75- 98. [In Persian]
Bagheri Fard, M.H.; Tavakoli, A. & Alvani, S.M. (2014). Cultural politics in religious government. Islamic government. 75, 173-206. [In Persian]
Bayramzadeh, N., & Foadmarashi, M. (2023). Spatial analysis of the development of townships from the perspective of physical indicators of livability (Case study: the townships of West Azerbaijan province). Geography and Regional Future Studies, 1(2), 1-16. doi: 10.30466/grfs.2023.54809.1007 [In Persian]
Creswell, J. W. (2005). Educational research: planning, conducting and Evaluating Quantitative and Qualitative research (2nd Ed.). Upper Saddle River, NJ: Pearson.
Doyran, I.; Meshkini, A.; Kazemian, Gh.; & Aliabadi, Z. (2011). Investigating intervention in the organization of worn-out and inefficient urban tissues with a combined approach (case example: Zainbiye neighborhood in Zanjan). Research and urban planning. 2(7), 71-90. [In Persian]
Droodi, M.H.; & Khoshab, A. (2013). Evaluation and analysis of indicators for determining the scope of worn-out urban tissues in Iran. The 6th National Conference on Urban Planning and Management. Mashhad: Mashhad Islamic Council Research Center. [In Persian]
Droodi, M.H.; Rostaee Tapeh, M.; & Soleimani Moghadam, H. (2014). Analysis and evaluation of laws and regulations related to worn tissues in Iran. Tehran: National Conference on Dilapidated and Historical Urban Textures: Challenges and Solutions. [In Persian]
Etemad, G. (2012). Evaluation of Nawab's plan and its consequences. Tehran: Maani Publications. [In Persian]
Fanni, Z.; & Rezazadeh, S.M. (2016). Faith-Based public organizations and social management of neighborhoods, case study: local communities in district 1 of Tehran. Urban Ecology Researches. 7 (1), 19-32. [In Persian]
Geyer, H. (2009). International Handbook of Urban Policy, Volume 2. Cheltenham: Edward Elgar Publishing Limited.
Habibi, K.; Montazeri, Z.; Partovi.P.; & Asaadi, A. (2022). Applying the social contract approach to local empowerment with emphasis on the grounded theory method; Case study: Abkooh neighborhood of Mashhad. Urban Planning Knowledge. 6 (1), 39-57. [In Persian]
Habibi, K.; Pour Ahmad, A. & Meshkini, A. (2010). Improvement and renovation of old urban structures. Tehran: Entekhab Publications. [In Persian]
Hill, M., & Varone, F. (2014). The public policy processes. Routledge Publications.
Holland، B. (2015). Typologies of national urban policy: A theoretical analysis. Cities، 125–129.
Howlett, M.; Ramesh, M.; & Perl, A. (2009). Studying public policy: Policy cycles and policy subsystems, (Vol.3) Oxford: Oxford University Press.
Jalili Ghasem Agha, O. (2017). Policy making: concepts, patterns and processes. New research approaches in management and accounting. 4, 106-114. [In Persian]
Jordan, B. (2010). What’s wrong with social policy and how to fix it. Cambridge: Polity Publications.
Kazemian, Gh.; & Jalili, M. (2014). Analyzing the power of key stakeholders in the policy making process of Tehran Comprehensive Plan (1378-1390). Letter of architecture and urban planning. 8 (15), 139-158. [In Persian]
Kazemian, Gh.; & Mirabedini, Z. (2011). Pathology of Integrated Urban Management for Tehran in view of Policy and Decision Making. Honar-Ha-Ziba Memari-Va-Shahrsazi. 3(46), 27-38. [In Persian]
Khatam, A. (2006). Challenges of urban improvement in Iran with a look at Briyank's experience. The idea of Iranshahr. 10, 80-95. [In Persian]
Moghadam, V.M. (2006). Gender and social policy: Family law and women’s economic citizenship in the Middle East. In M. Karshenas & V. M. Moghadam (Eds.). Social policy in the middle east: Economic, political, and gender dynamics (221-253).
Morse, J. M. (2001). Situating grounded theory. In R. Schreiber, and Noerager Stern, Using grounded theory in nursing. New York: Springer Publishing.
nassermostofi, A., & Ghalambordezfooly, R. (2021). Evaluation of urban development plans of Tehran metropolis (Item: Master Plan). Geographical Engineering of Territory, 5(2), 363-281.
Nassermostofi, A., & Ghalambordezfooly, R. (2021). Evaluation of urban development plans of Tehran metropolis (Item: Master Plan). Geographical Engineering of Territory, 5(2), 363-281. [In Persian]
Strauss, A.; & Corbin, J. (1998). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for
developing grounded theory (E. Afshar, Trans.). Tehran: Nashr-e Ney. [In Persian]
Tabaeean, S.K. (2015). Learning politics across borders: the role of teaching methods and policy transfer in contemporary policy making. Tehran: Defense Industries Research Training Institute. [In Persian]
Tournee, J., & Van Esch, W. (2001). Community Contracts in urban infrastructure works: practical lessons from experience. International Labour Office (ILO).
Turner, C., & Astin, F. (2021). Grounded theory: what makes a grounded theory study? European Journal of Cardiovascular Nursing, 20(3), 285-289.
Vesali, S.; Omidi, R. (2014). Social Policy: Themes and Approaches. Planning and Budgeting. 19 (1), 179- 206. [In Persian]
Vice President of Urban Development Planning and Council Affairs. (2014). Documenting Tehran's flagship projects: renovation of worn-out tissues of Tehran. Tehran: Cultural and artistic organization of Tehran Municipality, Shahr Publication. [In Persian]