درک عدم قطعیتهای آیندهی وضعیت طرحهای توسعه شهری در ایران در چارچوب برنامهریزی سناریو (موردمطالعه: طرح جامع شهر نورآباد)
محورهای موضوعی :
فصلنامه آینده پژوهی شهری
احمد رضایی
1
,
مرضیه موغلی
2
,
محمدابراهیم عفیفی
3
1 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامهریزی شهری، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان، ایران.
2 - دانشیار گروه جغرافیا، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان، ایران.
3 - استادیار گروه جغرافیا، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان، ایران.
تاریخ دریافت : 1401/10/15
تاریخ پذیرش : 1402/06/22
تاریخ انتشار : 1402/10/01
کلید واژه:
عدم قطعیت,
آیندهپژوهی,
طرح جامع,
طرحهای توسعه شهری,
شهر نورآباد ممسنی,
چکیده مقاله :
طرحهای جامع شهری بهعنوان مهمترین ابزار مدیریتی در مقیاس شهر در طی چند دهه که از ظهور آن میگذرد با مسائلی روبرو بوده که دستیابی به اهداف و نتایج مدنظر خود را با کمرنگی همراه کرده است. بهطورکلی، یکی از روشهای مهم در شناخت میزان موفقیت طرحهای توسعه شهری، ارزیابی آنها در راستای اصول توسعه پایدار هست. پرداختن بـه مبحـث ارزیابی طرح جامع، بهعنوان ابزاری مهم در راستای سنجش موفقیت و تحققپذیری پیشنهادهای طرح جـامع بـه شمار میرود و به برنامهریزان شهری کمک خواهد نمود بهتر با مشکلات تهیه و تدوین طرحهای جامعی که تهیهشدهاند، آشنا شوند. هدف این مقاله ارزیابی تحققپذیری پیشنهادهای اصلی و تأثیرگذار در طرح جامع شـهر نورآباد ممسنی با استفاده از کاربست رویکرد آیندهپژوهی است. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی، از حیث روش پیمایشی در سطح اکتشافی و مبتنی بر رویکرد آیندهپژوهی در بازه زمانی 10 ساله صورت گرفته است. در این پژوهش با استفاده از روش دلفی و مشارکت 30 نفر متخصص نتایج در محیط نرمافزار میک مک تحلیل شد و سپس این عوامل بر اساس میزان اهمیت و عدم قطعیت، اولویتبندی و حیاتیترین عوامل مشخص و برای شناسایی پیشرانهای کلیدی از نرمافزار (Micmac) و برای سناریو نگاری از نرمافزار سناریو ویزارد استفادهشده است. نتایج حاکی از آن است که ده عاملی که در ستون اثرگذاری مستقیم بیشترین نقش را داشتهاند، عبارتاند از یکسانی محتوای طرح، زمان تهیه طرح، دخالت مسئولین، عدم ارتباط با مشاور، راهکارهای غیرمعقول، عدم توجه به شرایط محلی، نبود کمک دولتی، کمبود اعتبار و عدم وجود درآمد پایدار.
چکیده انگلیسی:
Comprehensive urban plans, as the most important management tool on a city-wide scale, have faced problems in the decades that have passed since their emergence, which have accompanied the achievement of their intended goals and results. Addressing the issue of comprehensive plan evaluation is considered an important tool to measure the success and feasibility of comprehensive plan proposals and will help urban planners to better deal with the problems of preparing and compiling comprehensive plans that have been prepared Become familiar. The purpose of this article is to evaluate the feasibility of the main and effective proposals in the comprehensive plan of Noorabad Mamasani City using the application of the futurology approach. The present study, in terms of applied purpose, has been conducted in terms of exploratory method at the exploratory level and based on the future research approach. In this study, using the Delphi method and the participation of 30 experts, the results were analyzed in the Mick Mac software environment, and then these factors were determined based on the importance and uncertainty, prioritization, and the most vital factors, and to identify the drivers. The key is the software (Micmac) and the script is used for the scripting wizard software. interference of officials, lack of communication with the consultant, unreasonable solutions, lack of attention to local conditions, lack of government assistance, lack of credit assistance, and lack of stable income.
منابع و مأخذ:
امانپور، سعید و امیریفهلیانی، محمدرضا(1394)، تحلیلی بر تقابل مشکلات مهاجران در دو جامعۀ روستایی و شهری: مورد مطالعۀ مهاجران روستایی شهر نورآباد فارس، فصلنامه توسعه محلی، دوره 7، شماره 2، شماره پیاپی 13. https://doi.org/10.22059/jrd.2015.60563
امیری فهلیانی، محمدرضا،(1397). کاربست رویکرد آیندهپژوهی در ارزیابی و تحلیل فضایی ابعاد و مولفههای تابآوری اجتماعی و نهادی در مناطق کلان شهری(مطالعه موردی: کلان شهر اهواز)، رساله دوره دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه شهید چمران اهواز.
امینزاده، بهناز و رودکی، سمیه،(1396)، ارائه روشی تلفیقی برای ارزیابی طرح های تفصیلی شهری، فصلنامه هویت شهر، شماره بیست و نهم، سال یازدهم. https://dorl.net/dor/20.1001.1.17359562.1396.11.1.3.5
پوراحمد، احمد، حاتمی نژاد، حسین و حسینی، سیدهادی،(1385)، آسیبشناسی طرحهای توسعه شهری در کشور، فصلنامه پژوهشهای جغرافیایی، شماره 58. https://jrg.ut.ac.ir/article_18097_985d5811f7b3fd3b579384e4f6c98c0f.pdf
تقوایی، مسعود و موسوی، میرنجف،(1386)، ارزیابی میزان تحقق پذیری طرح هادی شهر مهریز، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 86.
ثباتی، علی و طوسی،رئوفه، (1395)، بررسی پروژة طراحی فضای شهری حاشیة رودخانة بابلرود و موانع تحققپذیری آن، فصلنامة معماری سبز، سال 2، شماره 3، صص8-1.
حیدری، محمد تقی و انبارلو، علیرضا و رحمانی، مریم و طهماسبی مقدم، حسین. (1399)، پایش زیستپذیری اجتماعی در مناطق فرسوده شهر با رویکرد آیندهپژوهی (مطالعه موردی؛ بافت فرسودة بخش مرکزی شهر زنجان)، نشریه علمی جغرافیا و برنامهریزی، 24(73)،صص 122-155. https://geoplanning.tabrizu.ac.ir/article_10782.html?lang=fa
داداشپور،هاشموحاجیوندی،نگین،(1397)، ارزیابی میزان تحققپذیری طرحهای توسعه و عمران ناحیهای در ایـران(مـورد مطالعـاتی: طرح توسعه و عمران ناحیهای ساوه)،آمایش محیط، شماره 41، صص71-91. https://ebtp.malayer.iau.ir/article_543659.html
ربانی، طاها، (1392)، آینده پژوهی رویکردی نوین در برنامهریزی با تأکید بر برنامهریزی شهری، همایش ملی شهرسازی و معماری در گذر زمان، دانشگاه بینالمللی امام خمینی، دورة اول، قزوین.
رضایی، ناصر؛ حمید؛ زرآبدب، زهرسادات و ذبیحی، حسین،(1397)، تبیین نقش عوامل موثر بر تحقق پذیری طرح های توسعه شهری(مطالعه موردی؛ شهر شیراز)، نشریه پژوهش و برنامه ریزی شهری، س 9، ش 34، صص 47-58. https://jupm.marvdasht.iau.ir/article_3128.html
زنگیآبادی، علی، عبدالهی، مهدی، سالک، قهفرخی، رقیه و قاسم زاده، بهنام،(1393)، ارزیابی عوامل اثرگذار بر عدم تحقق پذیری طرح های جامع شهری در ایران و چالش های مربوط به آن(مطالعه موردی؛ محور تاریخی ـ فرهنگی منطقه 6 تبریز)، مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری، س 5، ش 18، صص 41 – https://jupm.marvdasht.iau.ir/article_539.html
سجادی، ژیلا، بیرانوندزاده، مریم، رادمنش، معصومه و ویسی، رضا،(1393)، ارزیابی میران تحقق کاربری زمین در طرح های توسعه شهری با تاکید بر کاربری فضای سبز، فصلنامه پژوهش های منظر شهر، سال اول، شماره 1، بهار و تابستان، صص 45-56.
سعیدنیا، احمد، کتاب سبز(راهنمای شهرداریها)، جلد پنجم(طراحی شهری در ایران)، انتشارات سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور.
عزیزی، محمدمهدی و آراسته، مجتبی،(1390)، ارزیابی تحقق پذیری پیشبینیهای کاربری اراضی و پیشنهادهای جهات توسعه در طرح جامع شهر لار، مطالعات و پژوهشهای شهری و منطقه ای، سال سوم، شماره یازدهم، صص 22-1. https://urs.ui.ac.ir/article_19999.html
علی اکبری، اسماعیل، رهنمایی، محمدتقی و ابراهیمی بوزانی، مهدی،(1392)، بررسی روششناسی طرح های توسعه شهری در ایران، فصلنامه جغرافیا، سال یازدهم، شماره 37، صص 97- 114. https://www.sid.ir/paper/150403/fa
قربانی، رسول(1384)، تحلیل پراکنشهای جمعیتی شهر تبریز با استفاده از روش حوزهبندی آماری، پژوهشهای جغرافیایی، شماره 54، انتشارات دانشگاه تهران، صص 123-137.
قربانی، رسول، جام کسری، محمد و میرزابکی، ملیحه،(1393)، ارزیابی میزان انطباق مکانی در فرایند اجرای طرح های جامع شهری(مطالعه موردی؛ طرح جامع شهر بناب)، نشریه علمی جغرافیا و برنامهریزی، سال 18، شماره 49، صص 216-191.
مشهودی، سهراب(1386)، مبانی طرحهای سیال شهری، شرکت پردازش و برنامهریزی شهری، چاپ دوم، تهران.
مهندسین مشاور بعد تکنیک،(1398)، طرح جامع تجدید نظر شهری نورآباد ممسنی، سازمان مسکن و شهرسازی استان فارس.
میرزایی، جهان بین، پیوستهگر، یعقوب و کلانتری خلیل آباد(1399)، ارائه مدل اکتشافی ـ تجربی عوامل بازدارنده تحققپذیری طرحهای جامع شهری(مطالعه موردی؛ کلان شهر شیراز)، پژوهشهای جغرافیای انسانی، دوره 52، شماره 4، صص 1408- 1391. https://doi.org/10.22059/jhgr.2019.286513.1007987
وحیدی برجی، گلدیس؛ نوریان، فرشادوعزیزی،محمدمهدی،(1396)، شناسایی علل عدم تحقق کـاربریهـای پیشـنهادی درطـرحهـای توسعة شهری ایران با استفاده ازنظریة زمینهای، نشریة هنرهای زیبا معماری و شهرسازی، دورة 22 ،ش 1، صص5-14. https://doi.org/10.22059/jfaup.2017.62261
Ejdys, J., Nazarko, J., Nazarko, L., Halicka, K., (2015), Foresight application for transport sector, in: Clean Mobility and Intelligent Systems, M. Fiorini, J-C. Lin (Eds), The Institution of Engineering and Technology, first edition, London, Pp 377-402.
Esayas Dube, E., (2013), Urban Planning and Land Management Challenges in Emerging Towns of Ethiopia: The Cace of Arba Minch, Journal of Urban and Environmental Engineering, Vol. 7, No. 2, PP. 340-348. https://www.jstor.org/stable/26189205
Godet, A. J., Meunier, M. F., Roubelat, F., (2003). Structural analysis with the MICMAC method & actors strategy with MACTOR method, Futures Research Methodology, No, 2.
Gordon, A., (2009), «Future Savvy», American Management Association Press, New York.
Ibrahimzadeh, I., Mousavi, M. N., & Kazemizad, S. (2012). Spatial Analysis of Regional Disparities Between the Central and Border Areas of Iran. Geopolitics Quarterly, 8(25), 214-235. https://journal.iag.ir/article_56080_en.html?lang=fa [In Persian]
Ratciffe، & krawczyk E. (2011). Imagineering city futures: the use of prospective through scenarios in urban olanning, futures, 6(1), 12-14. https://doi.org/10.1016/j.futures.2011.05.005
Schon, D.A., (1983), The reflective practitioner: How professionals think in action. New York: Basic Books.
_||_