ارزیابی وضوح بصری خانه‌های شهر دزفول در دوره‌های قاجار و پهلوی با استفاده از نرم‌افزار UCL Depthmap

محورهای موضوعی : فصلنامه آینده پژوهی شهری

ناصر قانعی‌فر ¹ , حسن رضائی ² , وحید احمدی ³

1 - دانشجوی دکتری تخصصی معماری، گروه معماری، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران
2 - استادیار گروه معماری، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران
3 - استادیار گروه معماری، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

تاریخ دریافت : 1402/02/04 تاریخ پذیرش : 1402/06/22 تاریخ انتشار : 1402/10/01

کلید واژه: دزفول, خانه, وضوح بصری, دوره قاجار و پهلوی,

چکیده مقاله :

آنچه در مواجهه با خانه مورد شناسایی قرار می‌گیرد ساختار بصری و ادراکی است که برای مخاطب یا بهره‌بردار ایجاد می‌شود و این ادراک تأثیر قابل‌توجهی در میزان شناخت وی نسبت به محیط به همراه دارد. مقاله‌ی حاضر با هدف ارزیابی خوانایی و وضوح بصری در خانه‌های دزفول طی دوره‌های قاجار و پهلوی سعی در واکاوی سیر این تحولات داشته و این پرسش را مطرح می‌کند که وضوح بصری در خانه‌های دزفول طی دوره‌های قاجار و پهلوی چه سیر تحولی دارد؟. پژوهش حاضر به روش ترکیبی، بر مبنای داده‌های کمّی حاصل از نرم‌افزار دپث‌مپ و تحلیل این داده‌ها به روش استدلال منطقی صورت گرفته است. نمونه‌های موردی شامل 20 خانه بوده که به روش هدفمند با توجه به عدم مداخلات کالبدی از میان خانه‌های دزفول در دوره‌های قاجار و پهلوی انتخاب‌شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد خانه‌های دوره پهلوی سطح بیشتری از قابلیت دسترسی را نسبت به دوره قاجار در اختیار دارند. همچنین در دوره قاجار خانه‌های یک حیاط از یکپارچگی بیشتری نسبت به خانه‌های دو و سه حیاط برخوردار هستند و بر این اساس خانه‌های دوره پهلوی یکپارچه‌تر از خانه‌های دوره قاجار تلقی می‌شوند. نتایج پژوهش پیرامون وضوح بصری حاکی از آن است که این معیار در دوره‌ی قاجار نسبت به دوره‌ی پهلوی سطح کمتری داشته؛ لذا با گذر از دوره‌ی قاجار به پهلوی میزان آن در خانه‌ها افزایش‌یافته است و موجب شده خانه‌های دوره پهلوی خواناتر و وضوح بصری بیشتری نسبت به خانه‌های قاجار داشته باشند.

چکیده انگلیسی:

What is identified in the attitude toward the house is the visual and perceptual structure that is formed for the audience. Intending to evaluate the level of visual clarity in Dezful houses during the Qajar and Pahlavi periods, this article tries to analyze the course of its developments and answers the question of What was the evolution of visual clarity in Dezful houses during the Qajar and Pahlavi periods? The present research was conducted using a combined method, based on the quantitative data obtained from the Depthmap software and the analysis of these data using the method of logical reasoning. The case samples included 20 houses, which were selected purposefully, considering the lack of physical interventions, from among the houses of Dezful in the Qajar and Pahlavi periods. The results of the research show that the houses of the Pahlavi period have a higher level of Connectivity compared to the Qajar period. Also, in the Qajar period, houses with one yard are more integrated than houses with two and three yards, and according to this, the houses of the Pahlavi period are considered more integrated than the houses of the Qajar period. The results of the research on visual clarity indicate that this criterion has a lower level in the Qajar period than in the Pahlavi period Therefore, by passing from the Qajar period to the Pahlavi period, the amount of Intelligibility in the houses has increased, and it has made the houses of the Pahlavi period more legible and more visually clear than the Qajar houses.

منابع و مأخذ:

• بهپور، زهرا؛ شعاعی، حمیدرضا؛ نبی‌میبدی، مسعود (1397)، نحو فضا رهیافتی برای ادراک عرصه‌بندی خانه در شهر یزد (دوره‌های قاجاریه، پهلوی و جمهوری اسلامی). نشریه معماری اقلیم گرم و خشک، سال ششم، شماره 8، صص 47-75. https://www.sid.ir/paper/269115/fa


• سعادتی‌وقار، پوریا؛ ضرغامی، اسماعیل؛ قنبران، عبدالحمید (1398)، واکاوی تعامل بین گونه‌های شکلی مسکن سنتی و ارتباطات فضایی با استفاده از ابزار نحو فضا (نمونه موردی: خانه‌های سنتی کاشان). دو فصلنامه معماری ایرانی، سال هشتم، شماره 16، صص 153-179. doi: 10.22052/1.16.153


• فتح بقالی، عاطفه؛ مقصودی تیلکی، محمد جواد؛ هدایتی مرزبالی، معصومه (1400)، بازتاب ساختار اجتماعی در پیکره­بندیی فضایی مسکن با تاکید بر تئوری نحوفضا (مطالعه موردی: خانه­های سنتی و معاصر بافت فرهنگی تاریخی تبریز). فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، سال دهم، شماره 38، صص 47-64. https://www.sid.ir/paper/401745/fa


• لینچ، کوین (1990)، سیمای شهر، ترجمه منوچهر مزینی (1383) انتشارات دانشگاه تهران، تهران.


• مداحی، سیدمهدی؛ معماریان، غلامحسین (1395)، تجزیه و تحلیل پیکره‌بندی فضایی خانه‌های بومی با رویکرد نحو فضا (نمونه موردی: شهر بُشرویه). نشریه مسکن و محیط روستا، دوره 35، شماره 156، صص 49-66. https://www.sid.ir/paper/186138/fa


• Bafna, S. (2003). Space Syntax: A Brief Introduction to Its Logic and Analytical Techniques. Environment and Behavior, 35(1), 17–29. doi: 10.1177/0013916502238863


• Dalton, R. C., Hölscher, C., & Turner, A. (2012). Understanding space: The nascent synthesis of cognition and the syntax of spatial morphologies, Environment and Planning B: Planning and Design, 39(1), 7-11. https://ideas.repec.org/a/sae/envirb/v39y2012i1p7-11.html ‏


• Dettlaff, W. (2014) Space syntax analysis–methodology of understanding the space, PhD Interdisciplinary Journal, Vol. 1, 283-291. ‏ ‏ ‏


• Günaydın, A. S., & Yücekaya, M. (2020) An investigation of sustainable transportation model in campus areas with space syntax method, ICONARP International Journal of Architecture and Planning, ‏ ‏ 8(1), 262–281. doi: 10.15320/ICONARP.2020.113


• Hanson, J. (1998). Decoding Homes and Houses, Cambridge University Press.


• Hillier, B. (2007). Space is the Machine, Cambridge University Publications, London.


• Hillier, B., & Vaughan, L. (2007). The City as One Thing, Progress in Planning, 67 (3) pp. 205-230. 1016/j.progress.2007.03.001


• Hillier, W. R. G., Hanson, J., & Peponis, J. (1987). Syntactic analysis of settlements, Architecture et comportement/Architecture and Behaviour‏, ‏3(3), 217-231. https://discovery.ucl.ac.uk/86/1/hillier-etal-1987-synactic-analysis-settlements.pdf


• Kim, J. Y., & Kim, Y. O. (2022). Residents’ Spatial-Usage Behavior and Interaction According to the Spatial Configuration of a Social Housing Complex: A Comparison between High-Rise Apartments and Perimeter Block Housing. Sustainability, 14(3), 1138. doi: 10.3390/su14031138


• Klarqvist, B. (2015). A Space Syntax Glossary. NA, 6(2). Retrieved from http://arkitekturforskning.net/na/article/view/778


• Penn, A., Hillier, B., Banister, D., & Xu, J. (1998) Configurational modelling of urban movement networks, Environment and Planning B: planning and design, Vol. 25, NO. 1, 59-84. https://discovery.ucl.ac.uk/1400/1/penn-hillier-banister-xu-1998.pdf


• Peponis, J., Zimring, C., & Choi, Y. K. (1990) Finding the building in wayfinding, Environment and behavior, 22(5), 555-590. ‏


• Van Nes, A., Yamu, C. (2021). Introduction to space syntax in urban studies, Springer Nature Publications, Cham.


• Yamu, C., Van Nes, A., & Garau, C. (2021). Bill Hillier’s legacy: Space syntax—A synopsis of basic concepts, measures, and empirical application, Sustainability, Vol. 13, NO. 6, 3394.