• صفحه اصلی
  • کارایی مسیریاب AlpineQuest به عنوان جایگزین GPS در بازدیدهای میدانی مهندسی رودخانه (مطالعه موردی سیلاب مرداد ماه 1401 شهر رفسنجان)

اشتراک گذاری

آدرس مقاله


کد مقاله : 1402060343740 بازدید : 156 صفحه: 37 - 54

https://doi.org/10.30486/TSWS.2023.783141

نوع مقاله: پژوهشی

کارایی مسیریاب AlpineQuest به عنوان جایگزین GPS در بازدیدهای میدانی مهندسی رودخانه (مطالعه موردی سیلاب مرداد ماه 1401 شهر رفسنجان)

محورهای موضوعی : مهندسی رودخانه و هیدرولیک رسوب

فرزانه قادری نسب گروهی 1 (دکتری علوم و مهندسی آب، معاونت حفاظت و بهره برداری شرکت سهامی آب منطقه ای کرمان، کرمان، ایران.)
مریم احمدی 2 (مرکز تحقیقات زیست محیطی زنده رود، ایران.)

تاریخ دریافت : 1402/04/18 تاریخ پذیرش : 1402/06/15 تاریخ انتشار : 1402/06/18

کلید واژه: AlpineQuest , مسیریاب, سیل رفسنجان, مهندسی رودخانه,

چکیده مقاله :

با پیشرفت تکنولوژی، توسعه ابزارها و به‏کارگیری روش‏های نوین، بازدیدهای میدانی مهندسان، کارشناسان و محققان آسان‏تر شده است. استفاده از ابزارها و برنامه‏هایی که با هدف اصلی مسیریابی، جهت‏یابی و کاهش ترافیک ارائه شده، در زمینه بازدیدهای میدانی خصوصاً بازدید از رودخانه‌ها بسیار کارآمد وموثر واقع شده است. AlpineQuest یکی از این برنامه‏های کارآمد در این زمینه است. کاربر با استفاده از این برنامه می‏تواند به طیف زیادی از نقشه‏های توپوگرافی دسترسی پیدا کرده، به آسانی آن¬ها را دانلود کند و در زمانی که به اینترنت دسترسی ندارد به راحتی به فراخوانی نقشه بپردازد. در بازدید میدانی که جهت بررسی دلایل ورود سیلاب مرداد ماه 1401 به شهر رفسنجان صورت پذیرفت، از این نرم¬افزار استفاده شد. بدین صورت که محل نقاط حادثه‏خیز و سازه‌های تقاطعی بحرانی به صورت نقطه‏ای و مسیرهای ورودی سیلاب به داخل شهر به صورت نقشه خطی در نرم¬افزار ثبت شدند. همچنین برای محدوده‌های درگیر سیل پلیگون ترسیم شد. برای هر کدام از عارضه‌های ثبت شده اطلاعات توصیفی مورد نظر نیز وارد شد. در تحلیل‌های اولیه در محل بازدید از نقشه‌های گوگل‏ارث، گوگل هیبرید و همچنین نقشه‌های شیب موجود در AlpineQuest استفاده شد. پس از پایان بازدید میدانی، نهایتاً تمامی اطلاعات جهت بررسی نهایی با فرمت مناسب از AlpineQuest به نرم افزار GIS منتقل شد. نتایج کلی نشان داد وقوع بارش با دوره بازگشت بالا، توسعه شهر در پایین‌دست مخروطه افکنه، سازه‌های تقاطعی بحرانی، نقاط حادثه‌خیز و طرح سیل‌بند غیر اصولی در بالادست فرودگاه رفسنجان از دلایل وقوع سیلاب در شهر رفسنجان هستند.

چکیده انگلیسی:

Advancements in technology have significantly facilitated fieldwork for engineers and researchers by providing new tools and methods. Utilizing tools and software designed for routing, orientation, and traffic management has proven highly efficient and effective in field surveys, particularly in river engineering. One such software is AlpineQuest. This application is easily installable on both Android and iPhone devices, granting users access to topographic maps, Google Earth imagery, slope maps, and more for any location on Earth. Additionally, AlpineQuest aids in determining the optimal route efficiently in terms of cost and time. This software offers various capabilities, including sketching, data collection in different formats, compatibility with other engineering software, and geometry calculations. In this study, AlpineQuest was used during a field visit to investigate the causes of the July 2022 flood in Rafsanjan. The software was used to register the accident locations, critical intersection structures, and the entrance to the floodway. The flood polygon was mapped and point data were defined within the application. Initial analyses of the field sites were conducted using Google Earth maps, Google Hybrid, and AlpineQuest slope maps. Subsequently, all data collected during the field visit were exported from AlpineQuest in GIS format. The findings indicate that factors such as long-term precipitation, urban development in the downstream alluvial fan, critical intersection structures near accident locations, and the presence of unregulated flood control structures upstream from Rafsanjan airport were responsible for the flood in Rafsanjan City.

منابع و مأخذ:

Akbar, T. A., Javed, A., Ullah, S., Ullah, W., Pervez, A., Akbar, R. A., ... & Mohamed, A. M. (2022). Principal Component Analysis (PCA)–Geographic Information System (GIS) modeling for groundwater and associated health risks in Abbottabad, Pakistan. Sustainability, 14(21), 14572.

Alhamdi, H. M., & Al Thamiry, H. A. (2023). Improving the Discharge Capacity of the Al Butera River. In IOP Conference Series: Earth and Environmental Science (Vol. 1222, No. 1, p. 012016). IOP Publishing.

Deak, G., Arvay, M., & Horvath, M. (2021). Using detection dogs to reveal illegal pesticide poisoning of raptors in Hungary. Journal of Vertebrate Biology, 69(3), 20110-1.

Faghihi Rad, S., Amir Yazdani, F., Sharifi Manesh, H., & Idi, Z. (2015). Experiences and lessons learned from the Ilam flood. The fourth national conference on flood management and engineering with an approach to urban floods, Tehran. https://civilica.com /doc/624282. (In Persian).

Green, A. S., Orengo, H. A., Alam, A., Garcia-Molsosa, A., Green, L. M., Conesa, F., ... & Petrie, C. A. (2019). Re-discovering ancient landscapes: Archaeological survey of mound features from historical maps in northwest India and implications for investigating the large-scale distribution of cultural heritage sites in South Asia. Remote Sensing, 11(18), 2089.

Gyeltshen, P., Dorji, T., Tashi, D., Pradhan, S., Tshering, C., & Wangdi, T. (2021) Understanding the dynamics of land use changes: assessment of sustainable land management project sites in Bhutan.

Hamarashid, R. A., Fiket, Ž., & Mohialdeen, I. M. (2022). Environmental Impact of Sulaimani Steel Plant (Kurdistan Region, Iraq) on Soil Geochemistry. Soil Systems, 6(4), 86.

Heydari, K., Qaradaghi, H., & Javaheri, A. (2018) Investigating the causes and factors of floods in Shiraz city (case study: Koran gate flood in Shiraz in 2018), The second national conference on natural resources and sustainable development in Zagros, Shahrekord. https://civilica.com/doc/941728.(In Persian).

Idepardazan Toseeh Engineering Consultants Company (2021). Consulting, calculation and technical studies of the project of building a retaining wall to organize the rivers inside the city of Rafsanjan (Shor rivers, Sadegh Abad). (In Persian).

Imeni, S., Sadough, H., Bahrami, S., Mehrabian, A., & Nosrati, K. (2021). Geomorphological controls on vegetation changes: a case study of alluvial fans in southwest of Miami City, Northeastern Iran. Arabian Journal of Geosciences, 14, 1-17.

Jamali, M., Moghimi, E., Jafarpour, Z., & Kardovani, P. (2016). Effects of Physical Development and Urban Land Use Change on Riparian Areas (Case Study: Khoshk River in Shiraz City, Iran). Human Geography Research, 48(3), 591-602. doi: 10.22059/jhgr.2016.57372. (In Persian).

Kain, C. L., Rigby, E. H., & Mazengarb, C. (2018). A combined morphometric, sedimentary, GIS and modelling analysis of flooding and debris flow hazard on a composite alluvial fan, Caveside, Tasmania. Sedimentary Geology, 364, 286-301.

Karasi, A., & Rathod, A. P. S. (2016, November). Finding safe path and locations in disaster affected area using Swarm Intelligence. In 2016 International Conference on Emerging Trends in Communication Technologies (ETCT) (pp. 1-5). IEEE.

Khoddam, N., Irannejad, P., & Ahmadi-Givi, F. (2015). A study of the impact of Indian Monsoon on summer climate of Iran. Iranian Journal of Geophysics, 9(2).

Mantellini, S. (2019). Survey Around Banbhore. PATRON-IN-CHIEF, 65.

Mehdi Nesab, M. (2019). Investigation of the flood of April 12 in Kashkan watershed in Lorestan province and providing solutions. https://civilica.com/doc/1472323. (In Persian).

Mollaei, Z., Davary, K., Ansary, H., Faridhosseini, A., & Hashminia, S. M. (2019). Preparing Flood Hazard Mapping by Using Hydraulic Model and Geomorphologic Data Set-Case Study “Ferizy Alluvial fan”. Iranian Water Researches Journal, 13(1), 19-28.

Röscher, R. (2021). Training on climate-smart soil and land-use management. Agriprobe, 18(4), 46-47.

Rostami Fathabadi, M., Moghimi, E., & Jafar Biglo, M. (2020). Development of residential areas and flood hazards increasing in present and future ( case study: Nurabad, Lorestan). Journal of Geography and Environmental Hazards, 9(2), 225-241. doi: 10.22067/geo.v9i2.87671.(In Persian).

Singh, R. N., Green, A. S., Green, L. M., Ranjan, A., Alam, A., & Petrie, C. A. (2018). Between the hinterlands: preliminary results from the TwoRains survey in northwest India 2017. Man and Environment, 43(2), 84-102.

Tarnian, F. A., Arzani, H., & Mirzaei Mosivand, A. (2022). An analysis of the floods of April 2018 in Lorestan province with an emphasis on the role of vegetation and soil in its control. The third national conference of natural resources and sustainable development in Zagros, Shahrekord. https://civilica.com/doc/1670253. (In Persian).

متن کامل:


Technical Strategies in Water Systems

https://sanad.iau.ir/journal/tsws

ISSN (Online): 2981-1449

Summer 2023: Vol 1, Issue 1, 37-54

https://doi.org/10.30486/TSWS.2023.783141

Backup_of_iraji logo rahbord 

 

Research Article

 

G:\REQUIRED files\New doing rec\issn\88x31.png 

Efficiency of AlpineQuest navigation application as an alternative for GPS in river engineering field surveying (Case study: Rafsanjan flood on July 2022)

 

Farzaneh Qaderi Nasab Gorouhi1*, Maryam Ahmadi2

 

1 PhD in Water Science and Engineering, Department of Protection and Exploitation of Water Resources, Kerman Regional Water Company, Kerman, Iran.

2 Zenderood Environmental Research Center, Iran.

 

*Corresponding Author email: ghaderifarzane@gmail.com

© The Author)s( 2023

 

 

Received: 09 July 2023

Accepted: 06 Sept 2023

Published: 09 Sept 2023

 

Abstract

Advancements in technology have significantly facilitated fieldwork for engineers and researchers by providing new tools and methods. Utilizing tools and software designed for routing, orientation, and traffic management has proven highly efficient and effective in field surveys, particularly in river engineering. One such software is AlpineQuest. This application is easily installable on both Android and iPhone devices, granting users access to topographic maps, Google Earth imagery, slope maps, and more for any location on Earth. Additionally, AlpineQuest aids in determining the optimal route efficiently in terms of cost and time. This software offers various capabilities, including sketching, data collection in different formats, compatibility with other engineering software, and geometry calculations. In this study, AlpineQuest was used during a field visit to investigate the causes of the July 2022 flood in Rafsanjan. The software was used to register the accident locations, critical intersection structures, and the entrance to the floodway. The flood polygon was mapped and point data were defined within the application. Initial analyses of the field sites were conducted using Google Earth maps, Google Hybrid, and AlpineQuest slope maps. Subsequently, all data collected during the field visit were exported from AlpineQuest in GIS format. The findings indicate that factors such as long-term precipitation, urban development in the downstream alluvial fan, critical intersection structures near accident locations, and the presence of unregulated flood control structures upstream from Rafsanjan airport were responsible for the flood in Rafsanjan City.

Keywords: AlpineQuest, Navigation application, Rafsanjan flood, River engineering.

 

G:\REQUIRED files\New doing rec\issn\88x31.png 

 

مقاله پژوهشی

 

 

کارایی مسیریاب AlpineQuest به عنوان جایگزین GPS در بازدیدهای میدانی مهندسی رودخانه (مطالعه موردی سیلاب مرداد ماه 1401 شهر رفسنجان)

 

فرزانه قادری نسب گروهی1*، مریم احمدی2

1. دکتری علوم و مهندسی آب، معاونت حفاظت و بهره برداری شرکت سهامی آب منطقه ای کرمان، کرمان، ایران.

2. مرکز تحقیقات زیست محیطی زنده رود، ایران.

* ایمیل نویسنده مسئول: ghaderifarzane@gmail.com

© The Author)s( 2023

 

چاپ: 18/06/1402

پذیرش: 15/06/1402

دریافت:18/04/1402

چکیده

با پیشرفت تکنولوژی، توسعه ابزارها و به‏کارگیری روش‏های نوین، بازدیدهای میدانی مهندسان، کارشناسان و محققان آسان‏تر شده است. استفاده از ابزارها و برنامه‏هایی که با هدف اصلی مسیریابی، جهت‏یابی و کاهش ترافیک ارائه شده، در زمینه بازدیدهای میدانی خصوصاً بازدید از رودخانه‌ها بسیار کارآمد وموثر واقع شده است. AlpineQuest یکی از این برنامه‏های کارآمد در این زمینه است. کاربر با استفاده از این برنامه می‏تواند به طیف زیادی از نقشه‏های توپوگرافی دسترسی پیدا کرده، به آسانی آنها را دانلود کند و در زمانی که به اینترنت دسترسی ندارد به راحتی به فراخوانی نقشه بپردازد. در بازدید میدانی که جهت بررسی دلایل ورود سیلاب مرداد ماه 1401 به شهر رفسنجان صورت پذیرفت، از این نرم­افزار استفاده شد. بدین صورت که محل نقاط حادثه‏خیز و سازه‌های تقاطعی بحرانی به صورت نقطه‏ای و مسیرهای ورودی سیلاب به داخل شهر به صورت نقشه خطی در نرم­افزار ثبت شدند. همچنین برای محدوده‌های درگیر سیل پلیگون ترسیم شد. برای هر کدام از عارضه‌های ثبت شده اطلاعات توصیفی مورد نظر نیز وارد شد. در تحلیل‌های اولیه در محل بازدید از نقشه‌های گوگل‏ارث، گوگل هیبرید و همچنین نقشه‌های شیب موجود در AlpineQuest استفاده شد. پس از پایان بازدید میدانی، نهایتاً تمامی اطلاعات جهت بررسی نهایی با فرمت مناسب از AlpineQuest به نرم افزار GIS منتقل شد. نتایج کلی نشان داد وقوع بارش با دوره بازگشت بالا، توسعه شهر در پایین‌دست مخروطه افکنه، سازه‌های تقاطعی بحرانی، نقاط حادثه‌خیز و طرح سیل‌بند غیر اصولی در بالادست فرودگاه رفسنجان از دلایل وقوع سیلاب در شهر رفسنجان هستند.

واژه‌های کلیدی: AlpineQuest ، مسیریاب، سیل رفسنجان، مهندسی رودخانه.

1-مقدمه

گرچه GPS امکان ارسال و دریافت داده به نرم افزارGIS نصب شده در رایانه را فراهم می‏کند، اما سیستم سنتی ثبت اطلاعات در GPS و ورود آنها به GIS و همچنین عدم دسترسی به اطلاعات توصیفی ( ثبت شده در GIS نصب شده بر روی رایانه) در بازدیدهای میدانی یکی از چالش‏های اصلی کاربران محسوب می‏شود. بنابراین در شرایطی که تلفن همراه‌ هوشمند در بسیار از موارد، نیاز کاربران را مرتفع نموده است، نرم­افزار‏های گوناگونی با هدف ارائه مختصات جغرافیایی، ترسیم کروکی، محاسبه سطوح و ... توسعه پیدا کرده است که هر کدام قابلیت مجزایی دارند؛ لذا اگر بتوان نرم­افزاری را معرفی کنیم که تمامی نیازهای ما را به صورت همزمان فراهم کند و به عبارت دیگر هم قادر به دریافت داده‏های مکانی همراه با اطلاعات توصیفی باشد، هم بتواند فرمت‏های مختلف دریافتی (یا ارسالی) از نرم­افزارهای (به نرم­افزارهای) گوناگون را پیشتیبانی کند، همچنین قابلیت نمایش تصاویر گوگل‏ارث را به صورت آفلاین فراهم کند، مختصات جغرافیایی را ارائه کند، کروکی ترسیم نماید، زمان رسیدن به محل مورد نظر را تخمین بزند و ... بسیار کارآمد خواهد بود. یکی از این نرم­افزار‏ها که می‏تواند بسیاری از نیازهای مهندسین را در زمینه ثبت اطلاعات مکانی تامین کند نرم­افزار مسیریاب AlpineQuest است. قابل ذکر است این نرم­افزار با هدف مسیریابی، کاهش ترافیک و ... توسعه یافته است که تجربه کسب شده توسط نگارندگان مقاله نشان داد این برنامه در زمینه بازدیدهای مهندسی رودخانه‏ها عملکرد بسیار موثری دارد.

محققان و پژوهشگران، شرکت‏های مهندسین مشاور و همچنین کارشناسان شرکت‌های سهامی آب منطقه‏ای، شرکت‏های آب و فاضلاب، اداره جهاد کشاورزی، اداره منابع طبیعی، اداره محیط زیست و ... که در پروژه‏ها و بررسی‏های کارشناسی نیاز به بازدید میدانی از محدوده مورد استعلام دارند، برای ثبت اطلاعات مکانی و ورود آنها به نرم افزارهای پردازش اطلاعات مکانی (از جمله (GIS به ابزارهای کمکی زیادی نیاز دارند که مهم­ترین آنها GPS است. شاید چند دهه پیش بود که استفاده از GPSهای دستی در بازدیدهای کارشناسی کارآمد و موثر واقع شد. در ابتدا GPS به منظور برداشت مختصات جغرافیایی و احیاناً نشان دادن جهت شمال، ساعت و تاریخ مورد استفاده قرار گرفت و استفاده از آن بین کارشناسان رایج شد. بعداً ثبت مسیر بازدید شده، ترسیم کروکی، پیدا کردن محدوده مورد نظر که گاهی برای اولین بار مورد بازدید قرار می‏گرفت، مورد توجه کارشناسان قرار گرفت. با این وجود افزایش قیمت GPSهای دستی، حمل و نقل و عدم دسترسی همیشگی به آنها، سرعت پایین و کاربردوست نبودن آنها، محدودیت استفاده از این وسیله شد.

گرچه هدف اصلی از توسعه نرم­افزار AlpineQuest در زمینه مسیریابی بوده است اما برررسی منابع نشان داد در مطالعات دیگری نیز توسط محققان مورد استفاده قرار گرفته است از جملهHamarashid et al. (2022)  در مطالعه‏ای در منطقه کردستان عراق که به منظور بررسی تأثیر زیست محیطی کارخانه فولاد بر ژئوشیمی خاک انجام دادند، جهت تولید نقشه‏ها و ثبت اطلاعات از AlpineQuest استفاده کردند. Green et al. (2019) در مطالعه‏ای به منظور کشف مجدد مناظر باستانی در شمال غربی هند برای دسترسی به مکان‏های از پیش تعیین شده انجام دادند، از این نرم­افزار استفاده کردند. همچنین آنها برای پشتیبانی گرفتن از داده‏ها، ثبت اطلاعات از این نرم­افزار استفاده کردند. Singh et al. (2018) جهت بررسی تغییرات پویایی سکونتگاه‏های شمال غربی هند برای پشتیبانی گرفتن از داده‏های میدانی از این نرم­افزار استفاده کردند.

 Deak et al. (2021) در مطالعه‏ای به منظور کشف و مبارزه با حوادث مسمومیت حیات وحش با بازدارندگی مجرمان احتمالی و تسهیل تحقیقات پلیس از طریق بازیابی شواهد و مدارک، جهت جانمایی مکان‏های مورد نظر از این برنامه استفاده کردند. در مطالعه دیگری که توسط Gyeltshen et al. (2021) به منظور بررسی تغییرات کاربری اراضی در پروژه مدیریت پایدار زمین در بوتان انجام شد از AlpineQuest جهت جمع‏آوری داده‏ها استفاده کردند در مطالعه آنها در مجموع 500 نقطه مرجع به صورت تصادفی جمع‏آوری شده و محل آنها در برنامه AlpineQuest ثبت شد که در نهایت نقاط با فرمت مناسب به نرم­افزار Arc GIS وارد شدند. قابل ذکر است علاوه بر نرم­افزار معرفی شده در این مطالعه می‏توان به برنامه‏های GPX viewer، Measure Map وGPS Essentials اشاره کرد که از لحاظ توسعه و تکامل در درجه پایین‏تری از AlpineQuest قرار دارند به عنوان مثال GPX viewer در مطالعه(2021)  Röscher جهث بازدید از نقاط مورد نظر مورد استفاده قرار گرفت. در مطالعه دیگری که با هدف یافتن مسیر و مکان‏های امن در مناطق آسیب دیده (سیل، زلزله و ...) انجام شد، پیشنهاد شد از نرم­افزارهای مسیریابی از جمله gpx viewer استفاده شود & Rathod 2016) Karasi). در مطالعه Akbar et al. (2022) که به منظور بررسی آلودگی آب زیرزمینی انجام شد جهت ثبت مختصات جغرافیایی مکان‏های برداشت نمونه از برنامه GPS Essentials استفاده شد.

2- مواد و روش

2-1- معرفی نرم­افزار AlpineQuest

نرم­افزار AlpineQuest یک ابزار مسیریاب قدرتمند ویژه سیستم عامل اندروید بوده که جهت بازدیدهای میدانی توسعه یافته است. این برنامه در بازدید میدانی به کاربر کمک کرده تا با دیدن نقشه، مسیرها را با جزئیات کامل پیدا کند. کاربر با استفاده از این برنامه می‏تواند به طیف زیادی از نقشه­های توپوگرافی دسترسی پیدا کرده، به آسانی آنها را دانلود کند و در زمانی که به اینترنت دسترسی ندارد به راحتی به فراخوانی نقشه بپردازد. این برنامه با داشتن GPS و حسگر مغناطیسی سبب شده در هر جایی از بازدید میدانی، موقعیت را در روی نقشه دیده و به آسانی جهت‏های جغرافیایی را در روی نقشه پیدا کند. با این برنامه کاربرد قادر به ذخیره کردن نقطه‏های مهم در روی نقشه است. به طور کلی ویژگی‏های این برنامه عبارتند از:

دسترسی به نقشه‏ها به صورت کاملا آنلاین

دسترسی به نقشه‏های ماهواره‏ای

نمایش جزئیات دقیق بر روی نقشه‏ها

توانایی دانلود نقشه‏ها برای دسترسی به صورت آفلاین

ذخیره‏سازی نقشه‏ها به صورت منطقه‎ای

نشانه‏گذاری بر روی نقشه­های موجود

نمایش موقعیت لحظه‏ای بر روی نقشه‎ها

دسترسی به جزئیاتی دقیق از مسیر طی شده

هشدار در هنگام ترک مسیر اصلی

پشتیبانی از فشارسنج

در بازدیدهای میدانی مهندسی رودخانه، در شرایطی که کاربر بر روی سطح زمین قرار دارد، گاهی لازم می‏شود، دید کلی از وضعیت توپوگرافی منطقه داشته باشد. در چنین شرایطی دسترسی به خطوط تراز ارتفاعی بسیار کارآمد است. علاوه بر این، کاربر به طیف وسیعی از نقشه‏های توپوگرافی به صورت آنلاین دسترسی دارد و می‏تواند آنها را به صورت محلی ذخیره کند. چنین نقشه‏های در شرایط آفلاین و یا شرایطی که کاربر در محل قرار ندارد نیز در دسترس خواهند بود. نقشه‏های مدل رقومی ارتفاع1 (DEM) موجود در این مسیریاب شامل DEM Height، DEM Terrain، DEM hillshade Layer، DEM Slops Layer  و DEM Heights(senstive) هستند. این نرم­افزار با استفاده از GPS و سنسور مغناطیسی دستگاه گوشی همراه (با نمایشگر قطب نما)، می‏تواند تمامی مسیرهایی که توسط کاربر پیمایش شده را ثبت کند، به عبارت دیگر نمایش مکان‏های قبلی بازدید شده، نمایش موقعیت کنونی کاربر بر روی نقشه و همچنین نمایش فاصله باقیمانده تا رسیدن به مقصد نهایی از قابلیت‏های این نرم­افزار است. در شکل (1) قسمت الف screenshot گرفته شده از تلفن همراه در یکی از بازدید میدانی نشان داده شده است. در این شکل نقشه حدود بستر مصوب روستای "دره در" در شهرستان رفسنجان نشان داده شده است. همان­طور که مشخص است دسترسی به تصاویر گوگل ارث، مختصات محلی که کاربر در در آن قرار گرفته، نقاط مهم ثبت شده در بازدید میدانی و ... از قابلیت­های این نرم­افزار است. همچنین در قسمت ب همین شکل پراکنش کلی چاه­های کشاورزی شهرستان رفسنجان، خطوط بستر رودخانه مصوب، حریم کیفی چاه­های آب شرب مربوط به شهر رفسنجان نشان داده شده است.

2-2- محدوده مورد مطالعه

محدوده مطالعاتی رفسنجان با کد 4902 یکی از محدوده­های مطالعاتی حوضه آبریز کویر درانجیر-ساغند است. در شکل(2) موقعیت محدوده سیاسی شهرستان رفسنجان و محدوده مطالعاتی رفسنجان نسبت به حوضه آبریز کویر درانجیر-ساغند و همچنین موقعیت مسیل­ها و رودخانه­های این حوضه آبریز نشان داده شده است. همان­طور که مشخص است شهرستان رفسنجان به لحاظ موقعیت توپوگرافی در پایین دست مخروطه افکنه و عموماً در قسمت کم‏شیب حوضه قرار دارد و در نتیجه اکثر شهرها و روستاهای این شهرستان در مسیر عبور جریان ورودی از ارتفاعات، پهنه‏های سیلابی و آبراهه‏های پخش سیلاب قرار دارند. محدوده مطالعاتي رفسنجان با وسعت 12514 کيلومتر مربع بين طول‏هاي جغرافيايي 54 درجه و 52 دقيقه تا 56 درجه و 34 دقيقه و عرض‏هاي جغرافيايي 29 درجه و 51 دقيقه تا 31 درجه و 31 دقيقه در باند ارتفاعاتي 1400 متر تا 3443 متر بالاتر از سطح درياي آزاد گسترده است. عمده تغذيه دشت رفسنجان مربوط به حوضه‏ها و مسيل‏هاي جنوب و جنوب شرق است. 

img0شکل 1. الف قابلیت برنامه AlpineQuest در بازدید میدانی ب: جانمایی نقشه­های نقطه ای، خطی و پلیگونی در برنامه

Fig 1. A - The capabilities of the AlpineQuest program in field visits B - Visualization of point, line, and polygon maps in the program

 

img0شکل 2. موقعیت شهرستان رفسنجان نسبت به محدوده مطالعاتی رفسنجان و حوضه آبریز کویر درانجیز ساغند

Fig 2. The Position of Rafsanjan county in relation to the study area and the Dashte Anjir Saghand watershed

2-3- بررسی بارش

به منظور بررسی دلایل ورود سیل مرداد ماه 1401 به شهر رفسنجان، بارش مونسون  رخ داده طی دوره مورد مطالعه (5/5/1401 تا 10/5/1401) جدول شدت، مدت و فراوانی رگبار با دوره بازگشت‎های مختلف با بارش رخ داده در دوره مطالعه مقایسه شد. در جدول (1) مقادیر شدت، مدت و فراوانی رگبارهای کوتاه مدت برای رفسنجان نشان داده شده است. مونسون به طوفانی گفته می‌شود که در اثر بارش‌های سنگین و معمولاً در فصل گرم یعنی تابستان رخ می‌دهد. علت اصلی پدیده مونسون در ایران، اقیانوس هند است که به دلیل اختلاف زیاد دمایی بین خشکی و اقیانوس اتفاق می‌افتد. آب و هوای ایران در تابستان گرم و خشک است اما در صورتی که شرایط مساعد باشد از سمت اقیانوس هند رطوبت وارد ایران شده و در مواجهه با توده هوای گرم، باران‌های سیل‌آسایی را در این فصل رقم می‌زند که به آن پدیده مونسون می‌گویند Khodam et al. 2015). 

 

 

 

 

جدول 1. مقادیر شدت، مدت و فراوانی رگبارهای کوتاه مدت -میلی­متر در ساعت-(منبع: شرکت مهندسین مشاور ایده‏پردازان توسعه، 1400)

Table 1. Values of short-term rainfall intensity, duration, and frequency (mm/hr) - (Source: Idepardazan Toseeh Engineering Consultants Company, 2021)

ارتفاع رگبار (میلمتر)

شدت رگبار- میلی­متر در ساعت

زمان

 

(دقیقه)

دوره بازگشت سال

دوره بازگشت سال

100

50

25

10

5

2

100

50

25

10

5

2

7.6

6.8

5.7

4.8

3.9

2.4

30.4

27.2

22.8

19.3

15.5

9.7

15

8.8

8

6.9

6

5.1

3.5

17.7

16.1

13.9

12.1

10.1

7

30

10.7

9.8

8.5

7.5

6.3

4.4

14.3

13.1

11.4

10

8.4

5.9

45

12.7

11.6

10.1

8.8

7.4

5.2

12.7

11.6

10.1

8.8

7.4

5.2

60

15.7

14.3

12.5

10.9

9.3

6.5

10.4

9.6

8.3

7.3

6.2

4.4

90

18.5

16.9

14.7

12.9

10.9

7.7

9.2

8.4

7.3

6.4

5.5

3.9

120

24.4

22.2

19.1

16.7

14

9.6

8.1

7.4

6.4

5.6

4.7

3.2

180

30

27.2

23.3

20.2

16.8

11.4

7.5

6.8

5.8

5.1

4.2

2.8

240

34.9

31.6

26.9

23.2

19.2

12.8

7

6.3

5.4

4.6

3.8

2.6

300

40.3

36.3

30.7

26.3

21.4

13.9

6.7

6.1

5.1

4.4

3.6

2.3

360

 

جدول 2. مشخصات ایستگاه­ها (منبع واحد مطالعات اداره منابع آب رفسنجان)

Table 2. Station specifications - (Source: Water Resources Directorate of Rafsanjan)

ردیف

نام ایستگاه

مختصات جغرافیایی

بارش تجمعی (mm) طی دوره مونسون
 (از تاریخ 5/5/1401 تا تاریخ 10/5/1401) 

1

راویز

348704

3360744

117.5

2

شاهزاده عباس

409494

3321927

71.5

3

داوران

422632

3384011

70

4

دهوئیه

401281

3341053

69.5

5

رفسنجان

402578

3363577

28.5

6

جهان آباد نوق

389043

3404302

4.5

 

در جدول (2) مشخصات ایستگاه­های موجود در شهرستان رفسنجان و بارش کل ثبت شده طی دوره مونسون 5/5/1401 تا 10/5/1401 که منجر به سیلاب و وقوع خسارت مالی به زیرساخت­های شهر رفسنجان شده است نشان داده شده است. همچنین در جدول 3 مقدار بارش 6 ساعته ثبت شد در هر ایستگاه طی دوره مورد مطالعه نشان داده شده است.

جدول 3. بارش 6 ساعته ثبت شده در ایستگاه­ها طی دوره مورد مطالعه (منبع واحد مطالعات اداره منابع آب رفسنجان)

Table 3. 6-Hour precipitation recorded at stations during the study period - (Source: Water Resources Directorate of Rafsanjan)

ردیف

نام ایستگاه

1401/5/5

1401/5/6

1401/5/7

1401/5/8

1401/5/9

1401/5/10

06:30

18:30

06:30

18:30

06:30

18:30

06:30

18:30

06:30

18:30

06:30

18:30

1

راویز

 

9

11

24

9.5

26

35

3

 

 

 

 

2

شاهزاده عباس

 

 

 

 

 

 

17

25

 

 

5

 

3

داوران

 

22

18

5

 

 

5

20

 

 

 

 

4

دهوئیه

 

14

0.5

20

4

2

14

15

 

 

 

 

5

رفسنجان

 

2.5

6.5

2

5.5

 

10.5

 

 

 

1.5

 

6

جهان آباد نوق

 

1

3

 

 

 

 

 

 

 

 

 

از مقایسه آمار و ارقام در جدول 1 و 3 مشخص می­شود که بارش رخداد داده در دوره مورد مطالعه ، قطعاً بارش با دوره بازگشت بیش از 100 سال است. لذا توجه به اینکه رودخانه­های عبوری از داخل شهر رفسنجان ظرفیت عبور چنین جریانی را ندارند (با توجه به اینکه حریم و بستر رودخانه­های رفسنجان بر اساس سیل با دوره بازگشت 25 سال طراحی شده­اند) با باید انتظار داشت شهر دچار آبگرفتگی و خسارات مالی فراوان شود.

2-4- معرفی مناطق درگیر سیلاب­های مورخ 05/05/1401 تا 09/05/1401

2-4-1- محدوده شهر رفسنجان

ورود سامانه مونسون از مورخ 05/05/1401 به منطقه رفسنجان منجر به وقوع بارش‏های رگباری و سیل‏آسا در ارتفاعات سرچشمه (ارتفاعات بالادست و مجاور روستاهای کهن‏ترش، علی آباد، آلاچیق، گورچوپان، اوراف و همچنین ارتفاعات منطقه گرو، آبگرم و ...) شد. این بارش‏ها منجر به جاری شدن سیل شدید در رودخانه آلاچیق (رودخانه صادق آباد-اسد آباد در محدوده شهر رفسنجان) و همچنین جاری شدن آب در آبراهه‏های واقع در پهنه سیلابی بالادست فرودگاه رفسنجان گردید. تجمیع آب حاصل از سیلاب رودخانه آلاچیق و آب جاری شده در آبراهه‏ای واقع در پهنه سیلابی بالا و همچنین آب حاصل از بارش‏های شدید رخ داده در محدوده شهر منجر به ورود آب قابل توجهی به محدوده شهر (شهرک جهاد، بلوار امام علی، بلوار کوثر، بلوار طالقانی، بلوار جمهوری و ..میدان حاج قاسم سلیمانی و ... گردید. این مسئله باعث آبگرفتگی معابر و منازل مسکونی مناطق ذکر شده در بالا شد.

در شکل (3) نمایی کلی از کمربندی رفسنجان، جاده رفسنجان سرچشمه، فرودگاه و جهت حرکت آبراهه‏های ناشی پخش سیلاب نشان داده شده است. همان­طورکه مشخص است، جریان‏های سیلابی در قالب آبراهه‏های متعدد کوچک به سمت شهر رفسنجان در جریان است. بخشی از این آبراهه‏ها در پشت سیل­بندی که به منظور از حفاظت از فرودگاه احداث شده است جمع شده و سپس در مجاورت جاده سرچشمه-شهربابک حرکت کرده و در محل پل دسترسی شرکت نفت به به خط انتقال نفت (در زیر جاده رفنسجان –سرچشمه) به عنوان یک نقطه حادثه خیز عمل کرده است. به عبارت دیگر جریان از این نقطه وارد باغات پسته، شهرک جهاد، بلوار امام علی، میدان کوثر و بلوار کوثر شده است.

img0شکل 3. موقعیت شهر رفسنجان نسبت به آبراه­های پخش سیلاب

Fig 3. The Position of Rafsanjan city in relation to flood discharge routes

همان­طور که تصاویر بازدید میدانی نشان می‏دهد (شکل4)، ورود حجم زیادی از آب در این نقطه (که در واقع مجرای عبور جریان نبوده) سبب فرونشت باند سمت راست جاده رفسنجان-سرچشمه شده و مسیر جدیدی برای حرکت آب ایجاد شده است.

img0شکل 4. بازدید میدانی مورخ 11/05/1401 از محل تخریب شده جاده رفسنجان سرچشمه و نقطه ورودی آب به سمت شهرک جهاد و بلوار امام علی(ع) x=407352 ; y=3357783 UTM: (منبع نویسندگان)

Fig 4. Field Visit on 05/01/1401 to the location of the damaged Rafsanjan-Sarcheshmeh road and the entry point of water into Jihad Town and Imam Ali boulevard (x=407352; y=3357783 UTM) - (Source: Authors)

در شکل (5) مسیری که جریان برای خروج از شهر انتخاب کرده است در نرم­افزار گوگل ارث نشان داده شده است. در این شکل آبراهه‏های پخش سیلاب، رودخانه­های دارای نقشه مصوب و همچنین خیابان‏ها و بزرگراهایی که همانند یک زهکش (رودخانه) جریان سیلابی منشعب از ارتفاعات بالادست را از داخل شهر به بیرون هدایت کردند با رنگ زرد نشان داده شده است همچنین در شکل (6) تعدادی تصویر از بازدید میدانی خیابان‏ها (بعد از وقوع سیل) نشان داده شده است.

img0 شکل 5. خیابان­های مسیر حرکت سیلاب

Fig 5. Streets along the flood path

همان­طور که مشخص است آب از بالادست در مسیر بلوار امام علی و از مجاور شهرک جهاد عبور کرده و پس از میدان کوثر وارد بلوار کوثر شده است. در ادامه سیلاب وارد بلوار طالقانی شده و در نهایت در زیرگذر شهدا کاملا تبدیل به یک استخر آب شده، نهایتاً آب در ادامه در بلوار مدرس شمالی در جهت شیب عمومی زمین حرکت کرده و از طریق خیابان عدالت به سمت میدان حسینی حرکت کرده و در سپس وارد خیابان مصطفی خمینی شده است. همچنین در مسیر خیابان شهید عابدینی در محله‏های تاج آباد و اسماعیل آباد سبب آبگرفتگی معابر و ورود آب به منازل مسکونی شده است.

img0شکل 6. بازدید تاریخ 09 /05/1401 از مناطق درگیر سیل (منبع: نویسندگان)

img0Fig 6. Field visit on 09/01/1401 to flood-affected areas - (Source: Authors)

2-4-2- بررسی سیلاب­های عبوری از رودخانه­های واقع در محدوده شهر رفسنجان

قابل ذکر است که از محدوده شهر رفسنجان سه (3) رودخانه اصلی (رودخانه­های گیودری، شور و صادق آباد-اسد آباد) عبور می‏نماید که در شکل (7) نشان داده شده‏اند. در این شکل رودخانه­های اصلی عبوری داخل شهر رفسنجان و حومه آن به رنگ قرمز و مسیل‏های فرعی به رنگ آبی نشان داده شده است.

رودخانه شور

منشأ آن ارتفاعات سرچشمه است. جریان به صورت کنترل شده از سد سرچشمه ( جنوب شرق به سمت شمال غرب) حرکت کرده و وارد شهر رفسنجان می­شود. قابل ذکر است در سیلاب مرداد ماه 1401 هیچ گونه خروجی از سد به سمت رودخانه شور جاری نشد و آبی که در رودخانه شور قابل مشاهده بود، روناب ناشی از حوزه زیر سد سرچشمه بود. قابل ذکر است آبگرفتگی معابر در شهر رفنسجان هیچ ارتباطی به آورد رودخانه شور نداشت. همچنین قابل ذکر است در بازدید میدانی از این رودخانه یک سازه تقاطعی در موقعیت x= 402585; y= 3361634 UTM: در تقاطع با بلوار امام حسین شناسایی شد.

شکل 7. بررسی وضعیت رودخانه­های عبوری داخل شهر در سیلاب مرداد ماه 1401

img0Fig 7. Assessment of the status of intra-city rivers during the August 2022 Flood

رودخانه صادق آباد-اسد آباد

منشأ آن ارتفاعات سرچشمه در بالادست روستاهای کهن‏ترش و آلاچیق است که در پایین‏دست و بعد از روستای اوراف همراه با آبراهه‏های مجاور سرچشمه گرفته از ارتفاعات منطقه اوراف به سمت شهر رفسنجان جاری می‏شود. این رودخانه نرسیده به شهر رفسنجان در قسمت پایین کمربندی رفسنجان حالت پخشیدگی پیدا کرده و به چندین آبراهه پخش سیلاب تبدیل می‏شود. آنچه که در حال حاضر به عنوان رودخانه صادق آباد در داخل شهر رفسنجان قابل مشاهده است یکی از این شاخه‏های پخش سیلاب است. مطابق بررسی تصاویر هوایی دهه 40 و عکس‏های موجود در آرشیو لندست عموماً بعد از آبراهه‏های پخش سیلاب، در روستای صادق آباد باغات پسته و زمین‏های کشاورزی قرار داشتند که به مرور زمان باغات تبدیل به منازل مسکونی شده‏اند. یکی از دلایل ایجاد سیلاب در منطقه همین مسئله است. زیرا با تبدیل اراضی از کشاورزی به مسکونی عملاً نفوذپذیری ناچیز بوده و ثانیاً مسیر عبور جریان کاملاً محو شده است.

همان­طور که در بالا گفته شد بخشی از رواناب سطحی که انتظار می­رفت از طریق رودخانه صادق آباد زهکشی شود و به دلیل شیب عمومی زمین از طریق بلوار امام علی، خیابان طالقانی ، عدالت و ... به سمت پایین‏دست و بخشی کمی از سیلاب در رودخانه صادق آباد جاری شد. اما همین آب اندک در محل سازه‏های تقاطی باعث پس‏زدگی جریان و وارد شدن آب وارد معابر شد و با توجه به ورود حجم قابل توجه آب به بلوار جمهوری، شهرداری مجبور به تخریب دو پل احداث شده بر روی این رودخانه شد که در شکل (8) نشان داده شده است.

شکل 8. وضعیت پل رودخانه صادق­آباد ابتدای بلوار امام حسین x= 402799; y= 3363045 UTM: (منبع: نویسندگان)

img0 

img0 

قبل از سیلاب مورخ 20/03/1401

بعد از سیلاب و تخریب توسط شهرداری مورخ 9/05/1401

Fig 8. Status of the Sadeghabad river bridge at the beginning of Imam Hussein boulevard (x=402799; y=3363045 UTM) - (Source: Authors)

در شکل (9) وضعیت پل تعبیه شده بر روی رودخانه صادق آباد ابتدای خیابان موسی ابن جعفر قبل و بعد از سیلاب نشان داده شده است با توجه به عدم عبور ایمن جریان توسط باکس تعبیه شده اقدام به تخریب بخشی از پل شده است

شکل 9. وضعیت پل تعبیه شده بر روی رودخانه صادق آباد ابتدای خیابان موسی ابن جعفر x= 402799; y= 3363045 (منبع: نویسندگان)

img0 

img0 

قبل از سیلاب

                    بعد از سیلاب (تخریب پل توسط شهرداری به منظور افزایش ظرفیت آبگذری

Fig 9. Status of the bridge installed on the Sadeghabad river at the beginning of Musa Ibn Ja'far Street

(x=402799; y=3363045) - (Source: Authors)

 

 

 

رودخانه گیودری

منشأ جریان ورودی به این رودخانه ارتفاعات شاه‏زاده عباس و دره راگه است این رودخانه با توجه به عرض و عمق مناسب و همچنین ظرفیت آبگذری کافی پل‏های احداث شده بر روی آن (در محدوده شهر)، بدون هیچگونه خسارتی، سیلاب را به پایین‌دست هدایت کرد.

3- بحث و نتایج

در این مطالعه جهت بازدید میدانی و بررسی دلایل سیل مرداد ماه 1401 شهر رفسنجان از برنامه AlpineQuest استفاده شد. قابلیت‏های ویژه این نرم­افزار از جمله ثبت مسیرهای بازدید شده، اشتراک اطلاعات ثبت شده با دیگران، کاربر دوست بودن، برخورداری از نقشه‏های گوناگون، پشتیبانی از فرمت‏های گوناگون داده در این مطالعه به وضوح احساس شد. چنین مزایایی درمطالعات بسیاری ازمحققان ازجملهMantellini (2019)  نیز اشاره شده است. علاوه بر این، می‏توان داده‏های مورد نظر را در AlpineQuest فراخوانی کرد که که در این صورت موقعیت آنها در لایه نقشه پایه Google Satellite و Google نشان داده خواهد شد. این فرایند چند پلتفرمی یکپارچه این امکان را به کاربرخواهد داد تا مسیری را برای هر مکان درمنطقه شناسایی کرده و آن را ارزیابی کند. برای تولید، تجزیه و تحلیل و تهیه نسخه پشتیبان از داده‏های میدانی با سرعت بالا از این نرم­افزار استفاده خواهد شد. لازم به ذکر است این مسیریاب در مطالعات مهندسی رودخانه­ها مورد استفاده قرار گرفته است از جمله می‏توان به مطالعاتAlhamdi & Thamiry (2023)   اشاره کرد در مطالعهAlhamdi & Thamiry (2023)  که به منظور افزایش ظرفیت آبگذری رودخانه Al Butera انجام شد، جهت کنترل طول و سطح مقطع رودخانه از این مسیریاب استفاده شد.

مطابق با بازدید میدانی و بررسی­های صورت گرفته می‏توان دلایل ورود سیلاب به شهر رفسنجان به شرح ذیل بیان کرد:

1.       وقوع سیلاب با دوره بازگشت بالا یکی از دلایل اصلی ورود سیل به شهر رفسنجان است. با توجه به اینکه عموماً مطالعات تعیین حریم و بستر رودخانه‏ها بر اساس سیلاب با دوره بازگشت 25 ساله صورت می‏پذیرد، در صورت وقوع سیلاب‏ با دوره بازگشت زیاد، با توجه به اینکه رودخانه‏های عبوری از داخل شهر ظرفیت انتقال حجم سیلاب به پایین‏دست را ندارند، مشکلات آبگرفتی شهر و بروز خسارت وجود خواهد داشت. چنین مسئله‏ای در مطالعات Faghihi Rad (2015); Heydari et al.(2016); Mehdi Nesab (2019) et al. (2022); Tarnian نیز مورد بررسی قرار گرفته و تایید شده است. لذا پیشنهاد می‏شود طرح جامع آبخیزداری و مهار و زمین گیر کردن سیل در بالادست شهر رفسنجان صورت پذیرد.

2.       قرارگیری شهر رفسنجان در پایین دست مخروطه افکنه و آبراه‏های پخش سیلاب یکی دیگر از دلیل وقوع سیلاب است. قابل ذکر است این مسئله در مطالعات محققانی از جمله Imeni et al. (2021)  و همچنین Jamali et al. (2016) نیز اشاره شده است. بدیهی است کنترل سیلاب و مدیریت بحران ناشی از آن در چنین محیط‏هایی به مراتب سخت‏تر است زیرا بستر جریان در این محیط‏ها همواره در حال تغییر بوده است و عدم قطعیت آن بسیار بالاست. با این وجود ناگزیر به ارائه راهکارهایی جهت حفاظت از جان و مال مردم هسیتم. در طرح‏های کوتاه مدت کنترل سیلاب، انحراف سیلاب در بالادست و قبل از ورود به شهر به عنوان یکی از گزینه‏ها پیشنهاد می‏گردد. همچنین پیشنهاد می‏شود تورکنیست­های سیل و رسوب­گیر و تغذیه مصنوعی در بالادست شهر اجرا شود. در صورت اجرا شدن چنین طرح­هایی، استفاده بهینه از روناب و تعذیه آبخوان رفسنجان نیز حاصل خواهد شد.

3.       ساخت و سازهای غیر مجاز و تصرف بستر رودخانه در بستر رودخانه که گاهی ساختمان­های دولتی و عام­المنفعه نیز در بستر رودخانه قرار دارند، فرایند رفع تصرف را سخت‏تر نموده است. چنین مواردی در مطالعات مشابه نیز بیان شده است که به عنوان مثال می‏توان به مطالعات Jamali et al. (2016) و (2020) Rostami et al. اشاره نمود.

4.       کمبود نیروی انسانی و پلیس رودخانه‏ها به منظور گشت‏زنی مستمر در حریم رودخانه و جلوگیری از تصرف حریم و بستر با توجه به اینکه تخلیه نخاله‏های ساختمانی در وهله اول سبب کاهش ظرفیت ابگذری شده و در گام بعدی زمینه تصرف بستر رودخانه را توسط افراد سودجو فراهم خواهد کرد پیشنهاد می‏شود بحث پلیس رودخانه‏ها فعال شود.

5.       طراحی غیر اصولی سازه‏های تقاطعی (عدم ظرفیت آبگذری کافی، طرح ناایمن، زاویه استقرار نامناسب) یکی از دلایل سیل رفسجان و ورود آب به داخل شهر است. لذا پیشنهاد می­گردد بازنگری در طرح سازه‏های تقاطعی صورت پذیرد.

6.       سیل بند احداث شده به منظور حفاظت فرودگاه به عنوان یک ابزار تشدید کننده و هدایت جریان به داخل شهر رفسنجان عمل کرده است. لذا پیشنهاد می‏گردد سازه‏هایی که به عنوان ابزار تشدید کننده سیل عمل می‏کنند اصلاح شوند.

4- نتیجه­گیری

شاید در گذشته­ای نه چندان دور جهت انجام یک بازدید میدانی ساده ابزار و امکانات زیادی لازم می‏شد. امروزه توسعه فناوری و دسترسی عموم مردم به تلفن همراه هوشمند، بسیاری از این نیازها را مرتفع نموده است. نرم­افزار‏های زیادی با اهداف گوناگونی توسعه پیدا کرده‏اند. این در حالی است بسیاری از کارشناسان و مهندسان از این قابلیت­ها بی‏اطلاع بوده و همچنان ازGPSهای قدیمی استفاده می‏کنند. در شرایطی که عموماً بازدیدهای میدانی مهندسی رودخانه‏ها در مناطق کوهستانی و صعب­العبور قرار دارد و علاوه بر ناشناخته بودن مسیر بازدید، داشتن دید کلی از منطقه، عواراض، راه‏ها و سازه­های پیش‏رو کمک شایانی به کاربرخواهد کرد. خوش­بختانه آنچه که یک مهندس در بازدید میدانی نیاز پیدا خواهد کرد از جمله تخمین مسیر رسیدن به محل، بررسی کلی توپوگرافی وشیب منطقه، عوارض، جهت و ... با نصب آسان این نرم­افزار بر روی گوشی همراه امکان پذیر خواهد شد. در این مطالعه پس از رخداد سیلاب مرداد ماه 1401 در شهر رفسنجان با استفاده از مسیریاب AlpineQuest و بازدید میدانی، نقاط بحرانی ورود سیلاب ، مسیرها و خیابان‏های منتقل کننده جریان و محدوده­های درگیر سیل مشخص شدند. پس از انتقال اطلاعات این برنامه به رایانه و همچنین تحلیل نتایج بررسی تصاویر گوگل ارث و ... دلایل ورود سیل به شهر مشخص شد و راهکارهای پیشنهادی ارائه شد.

5-  تضاد منافع نویسندگان

 

نویسندگان این مقاله اعلام می‌دارند که هیچ تضاد منافعی در رابطه با نویسندگی و یا انتشار این مقاله ندارند.

6- مراجع

Akbar, T. A., Javed, A., Ullah, S., Ullah, W., Pervez, A., Akbar, R. A., ... & Mohamed, A. M. (2022). Principal Component Analysis (PCA)–Geographic Information System (GIS) modeling for groundwater and associated health risks in Abbottabad, Pakistan. Sustainability, 14(21), 14572.

 

Alhamdi, H. M., & Al Thamiry, H. A. (2023). Improving the discharge capacity of the Al Butera River. In IOP Conference Series: Earth and Environmental Science (Vol. 1222, No. 1, p. 012016). IOP Publishing.

 

Deak, G., Arvay, M., & Horvath, M. (2021). Using detection dogs to reveal illegal pesticide poisoning of raptors in Hungary. Journal of Vertebrate Biology, 69(3), 20110-1.

 

Faghihi Rad, S., Amir Yazdani, F., Sharifi Manesh, H., & Idi, Z. (2015). Experiences and lessons learned from the Ilam flood. The fourth national conference on flood management and engineering with an approach to urban floods, Tehran. https://civilica.com /doc/624282. (In Persian)

 

Green, A. S., Orengo, H. A., Alam, A., Garcia-Molsosa, A., Green, L. M., Conesa, F., ... & Petrie, C. A. (2019). Re-discovering ancient landscapes: Archaeological survey of mound features from historical maps in northwest India and implications for investigating the large-scale distribution of cultural heritage sites in South Asia. Remote Sensing, 11(18), 2089.

 

Gyeltshen, P., Dorji, T., Tashi, D., Pradhan, S., Tshering, C., & Wangdi, T. (2021) Understanding the dynamics of land use changes: assessment of sustainable land management project sites in Bhutan.

 

Hamarashid, R. A., Fiket, Ž., & Mohialdeen, I. M. (2022). Environmental impact of sulaimani steel plant (Kurdistan Region, Iraq) on soil geochemistry. Soil Systems, 6(4), 86.

 

Heydari, K., Qaradaghi, H., & Javaheri, A. (2018) Investigating the causes and factors of floods in Shiraz city (case study: Koran gate flood in Shiraz in 2018), The second national conference on natural resources and sustainable development in Zagros, Shahrekord. https://civilica.com/doc/941728.(In Persian)

 

Idepardazan Toseeh Engineering Consultants Company (2021). Consulting, calculation and technical studies of the project of building a retaining wall to organize the rivers inside the city of Rafsanjan (Shor rivers, Sadegh Abad). (In Persian)

 

Imeni, S., Sadough, H., Bahrami, S., Mehrabian, A., & Nosrati, K. (2021). Geomorphological controls on vegetation changes: a case study of alluvial fans in southwest of Miami City, Northeastern Iran. Arabian Journal of Geosciences, 14, 1-17.

 

Jamali, M., Moghimi, E., Jafarpour, Z., & Kardovani, P. (2016). Effects of physical development and urban land use change on riparian areas (Case Study: Khoshk River in Shiraz City, Iran). Human Geography Research, 48(3), 591-602. https://doi.org/10.22059/jhgr.2016.57372. (In Persian)

 

Kain, C. L., Rigby, E. H., & Mazengarb, C. (2018). A combined morphometric, sedimentary, GIS and modelling analysis of flooding and debris flow hazard on a composite alluvial fan, Caveside, Tasmania. Sedimentary Geology, 364, 286-301.

 

Karasi, A., & Rathod, A. P. S. (2016). Finding safe path and locations in disaster affected area using Swarm Intelligence. In 2016 International Conference on Emerging Trends in Communication Technologies (ETCT) (pp. 1-5). IEEE.

 

Khoddam, N., Irannejad, P., & Ahmadi-Givi, F. (2015). A study of the impact of Indian Monsoon on summer climate of Iran. Iranian Journal of Geophysics, 9(2).

 

Mantellini, S. (2019). Survey Around Banbhore. PATRON-IN-CHIEF, 65.

 

Mehdi Nesab, M. (2019). Investigation of the flood of April 12 in Kashkan watershed in Lorestan province and providing solutions. https://civilica.com/doc/1472323. (In Persian)

 

Mollaei, Z., Davary, K., Ansary, H., Faridhosseini, A., & Hashminia, S. M. (2019). Preparing flood hazard mapping by using hydraulic model and geomorphologic data set-case study “Ferizy Alluvial fan”. Iranian Water Researches Journal, 13(1), 19-28.

 

Röscher, R. (2021). Training on climate-smart soil and land-use management. Agriprobe, 18(4), 46-47.

 

Rostami Fathabadi, M., Moghimi, E., & Jafar Biglo, M. (2020). Development of residential areas and flood hazards increasing in present and future (Case study: Nurabad, Lorestan). Journal of Geography and Environmental Hazards, 9(2), 225-241. https://doi.org/10.22067/geo.v9i2.87671. (In Persian)

 

Singh, R. N., Green, A. S., Green, L. M., Ranjan, A., Alam, A., & Petrie, C. A. (2018). Between the hinterlands: preliminary results from the Two Rains survey in northwest India 2017. Man and Environment, 43(2), 84-102.

 

Tarnian, F. A., Arzani, H., & Mirzaei Mosivand, A. (2022). An analysis of the floods of April 2018 in Lorestan province with an emphasis on the role of vegetation and soil in its control. The third national conference of natural resources and sustainable development in Zagros, Shahrekord. https://civilica.com/doc/1670253. (In Persian)

 

 

37

 

[1]  Digital Elevation Model


حقوق این وب‌سایت متعلق به سامانه مدیریت نشریات دانشگاه آزاد اسلامی است.
حق نشر © 1403-1400

صفحه اصلی| عضویت/ ورود| درباره سند| تماس با ما|
[English] [العربية] [en] [ar]