بررسی تأثیر پاسخگویی بر اخلاق حرفه‌ای مدیران بخش عمومی

محورهای موضوعی : اخلاق و حسابداری

رضا ستوده ^{1 *} , علیرضا هیراد ² , لیلا عرب ³

1 - استادیار، گروه مالی و حسابداری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه میبد، میبد، ایران
2 - استادیار، گروه حسابداری، واحد خاش، دانشگاه آزاد اسلامی، خاش، ایران
3 - دانشجوی دکتری، گروه حسابداری، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.

تاریخ دریافت : 1403/02/25 تاریخ پذیرش : 1403/05/02 تاریخ انتشار : 1403/07/05

کلید واژه: پاسخگویی, اخلاق حرفه‌ای, مدیران, بخش عمومی, اصول اخلاقی.,

چکیده مقاله :

هدف: اخلاق حرفه‌ای و پاسخگویی به‌عنوان دو عامل اساسی در عملکرد مدیران بخش عمومی، اهمیت بسیاری دارند. اخلاق حرفه‌ای به‌عنوان یک استاندارد اصلی در رفتار و تصمیم‌گیری مدیران، نقش حیاتی در ایجاد اعتماد عمومی و ارتقای کیفیت خدمات عمومی دارد. در این راستا، هدف اصلی پژوهش حاضر شناسایی و رتبه‌بندی مؤلفه‌ها و شاخص‌های تأثیرگذار پاسخگویی بر اخلاق حرفه‌ای مدیران بخش عمومی کشور است.

روش: پژوهش حاضر به صورت آمیخته (کیفی و کمّی) انجام شده و جامعه آماری به‌صورت هدفمند (گزینشی) به تعداد 15 نفر از خبرگان حرفه شامل حسابداران بخش عمومی، مدیران مالی و اعضای هیئت ‌علمی دانشگاه انتخاب شدند. در مرحله اول، در مصاحبه با خبرگان و اشباع نظری به روش نظریه داده‌بنیاد، مؤلفه‌ها و شاخص‌های تأثیرگذار پاسخگویی بر اخلاق حرفه‌ای مدیران بخش عمومی استخراج گردید. در مرحله دوم که به صورت کمّی انجام شد، جهت رتبه‌بندی مولفه‌ها و بررسی تاثیر مؤلفه‌ها و شاخص‌های تأثیرگذار پاسخگویی بر اخلاق حرفه‌ای مدیران بخش عمومی، پرسشنامه‌ای با 34 سوال در اختیار خبرگان قرار گرفت.

یافته‌ها: با توجه به نتایج پژوهش، پنج مؤلفه ارتقای مسئولیت‌پذیری، افزایش اعتماد عمومی، افزایش شفافیت، تعهد به اصول اخلاقی و مؤلفه تقویت روابط عمومی استخراج گردید. همچنین، 29 شاخص احصاء شد. براساس نتایج آزمون فریدمن، ارتقای مسئولیت‌پذیری در رتبه اول، مؤلفه افزایش اعتماد عمومی در رتبه دوم، افزایش شفافیت در رتبه سوم، مؤلفه تعهد به اصول اخلاقی در رتبه چهارم و مؤلفه تقویت روابط عمومی در رتبه پنجم قرار گرفتند.

نتیجه‌گیری: سیاست‌ها و رویکردهای پاسخگویی در سازمان‌های عمومی می‌توانند به تقویت اخلاق حرفه‌ای مدیران در بخش عمومی کمک کنند. همچنین، ارتباط منسجم بین پاسخگویی سازمانی و اخلاق حرفه‌ای می‌تواند بهبود عملکرد و رفتار مدیران را تسهیل کند.

 

چکیده انگلیسی:

1. INTRODUCTION

Accountability and professional ethics are two critical pillars in the structure and function of modern public sector management. As societies evolve and governance becomes more transparent and citizen-centric, there is increasing pressure on public managers to act not only effectively but also ethically and responsibly. Professional ethics refer to the moral standards and principles that govern the behavior of individuals within a particular profession. These include honesty, integrity, respect for others, commitment to fairness, and a dedication to public service. Accountability, on the other hand, reflects the obligation of managers to answer for their actions and decisions, particularly in the public sector where the primary stakeholders are the citizens themselves.

In the Iranian context, the importance of these two concepts has been highlighted in numerous reforms aimed at improving public administration. Failures in accountability have been linked to inefficiencies, corruption, and a decline in public trust. Conversely, when public managers are held accountable for their actions, there tends to be a significant improvement in transparency, responsiveness, and adherence to ethical standards.

The present study was initiated to investigate the direct and indirect influence of accountability on the professional ethics of public sector managers in Iran. Specifically, the study aimed to (1) identify key components and indicators that demonstrate how accountability can foster ethical behavior among managers, and (2) prioritize these components based on expert evaluations. The findings contribute to both academic literature and practical policy-making, especially in terms of managerial training and performance evaluation systems in the public sector.

 

2. MATERIALS AND METHODS

The research adopted a qualitative exploratory approach using content analysis and semi-structured interviews to identify the key components of accountability that influence professional ethics. The study was carried out in 2023 (1402 in the Iranian calendar).

Sampling and Participants

The study sample consisted of 15 experts selected through purposive sampling. These experts included:

• 7 public sector accountants
• 3 public sector financial managers
• 5 university faculty members specializing in public administration, ethics, and accounting

This composition ensured a balanced view of both academic and practical perspectives.

Data Collection

Two primary tools were used:

1. Semi-structured interviews were conducted with all participants, focusing on their views and experiences with ethical practices and accountability mechanisms in public institutions.
2. Expert questionnaires were also distributed to validate the relevance and importance of identified components and indicators.

Data Analysis

The data was analyzed using three phases of coding based on grounded theory:

• Open coding: Initial concepts were extracted from interviews and literature.
• Axial coding: Related codes were grouped into coherent categories.
• Selective coding: Relationships between categories were analyzed to develop a conceptual model.

To validate the findings, a Delphi technique was also used to refine and confirm the final framework. Descriptive statistics and Friedman's ranking test were then applied to prioritize the identified components.

 

3. RESULTS AND DISCUSSION

Identified Components and Indicators

The qualitative analysis led to the identification of five major components and 29 specific indicators through the combined interview and coding process. The components are:

1. Promotion of Responsibility
• Emphasis on timely and quality execution of duties
• Openness to criticism and feedback
• Upholding ethical standards
• Responsible decision-making
• Organizational, individual, and public accountability
2. Enhancement of Public Trust
• Honest communication with stakeholders
• Ethical leadership
• Transparency in decision-making
• Alignment of personal conduct with organizational values
3. Improvement in Transparency
• Timely and accessible dissemination of information
• Clear delineation of organizational responsibilities
• Integrity in reporting and performance documentation
4. Commitment to Ethical Principles
• Adherence to rules and professional codes
• Ethical conduct in internal and external interactions
• Continuous professional development
5. Strengthening of Public Relations
• Effective communication with the public
• Social responsibility and responsiveness
• Trust-building interactions with stakeholders

Expert Evaluation and Prioritization

The identified components were evaluated by experts using a Likert scale, and the results were analyzed using Friedman’s test. The findings are summarized below:

Component	Mean Score	Rank
Promotion of Responsibility	4.56	1
Enhancement of Public Trust	4.39	2
Improvement in Transparency	4.09	3
Commitment to Ethical Principles	3.76	4
Strengthening of Public Relations	3.56	5

 

All components received mean scores above 3, indicating strong agreement among experts regarding their relevance. The statistical significance (p < 0.05) confirms that the differences in ranking were meaningful.

Thematic Insights

The results provide compelling evidence that accountability is not a standalone concept but intricately woven into the ethical fabric of public sector management. Key insights include:

• Responsibility as a foundation: The highest-ranked component reflects the idea that ethical behavior is rooted in personal and professional responsibility. Managers who are accountable tend to be more diligent, transparent, and ethical in their decisions.
• Trust as a social outcome: Public trust emerges when managers consistently demonstrate accountability, leading to better acceptance of public policies and institutional legitimacy.
• Transparency as both cause and effect: While transparency is a result of accountability, it also reinforces ethical conduct by exposing unethical behavior and creating pressure for compliance.
• Ethical commitment as a cultural norm: True ethical behavior is not merely about avoiding wrongdoing but about cultivating a culture of integrity, reinforced by accountability structures.
• Public relations as a behavioral extension: Effective communication and responsiveness, though ranked lowest, are crucial in bridging the gap between organizations and citizens, making ethics visible and tangible.

 

4. CONCLUSION

This study set out to explore how accountability influences professional ethics among public sector managers in Iran. Through qualitative interviews, coding analysis, and expert validation, the research uncovered a comprehensive framework of five interconnected components and 29 detailed indicators that explain this relationship.

Major Findings:

• Accountability directly contributes to ethical behavior by encouraging transparency, fostering trust, and enforcing responsibility.
• The most critical component was promotion of responsibility, followed closely by public trust and transparency.
• A consistent and reliable accountability framework can act as a preventive mechanism against ethical misconduct and as a driver of ethical decision-making.

Practical Implications:

• Policymakers should design and implement accountability systems that emphasize responsibility, transparency, and ethical compliance.
• Public sector organizations must incorporate these components into their performance evaluations, leadership training, and regulatory oversight frameworks.
• Academic institutions and training centers should focus on developing ethical sensitivity and decision-making capacity in future public managers.

Recommendations for Future Research:

• Comparative studies across countries to explore cultural and structural differences in ethical accountability.
• Empirical analysis of the impact of digital technologies (e.g., e-governance) on ethical conduct and transparency.
• Exploration of the relationship between accountability and organizational justice or job satisfaction in public institutions.

In conclusion, accountability is not merely a bureaucratic requirement—it is a moral imperative that underpins ethical public service. Strengthening accountability systems will lead to more ethical, effective, and trusted public management, ultimately enhancing citizen satisfaction and governance quality.

 

 

منابع و مأخذ:

آرغده، فاروغه؛ قاسم‌زاده، ابوالفضل؛ زوار، تقی (1399). نقش اخلاق حرفه‌ای و هویت سازمانی اعضای هیأت علمی بر میزان پاسخگویی فردی آنان. اخلاق در علوم و فناوری، ۱۵(۳)، ص۸۳-۹۰.
https://doi.org/10.30473/gaa.2022.61148.1519
آقائی، محمدعلی؛ رضازاده، جواد؛ بیات، مرتضی (1400). بررسی تاثیر کیفیت گزارشگری مالی بر فساد (شاخص ادراک فساد، کنترل فساد و پاسخگویی) در هشت کشور خاورمیانه. حسابداری ارزشی و رفتاری، ۶(۱۲)، ص۹۸-۱۲۵.
احمدی لنگری، سید حسین؛ گرکز، منصور (1402). تاثیر اخلاق حسابداری بر چارچوب‌های اخلاقی چندگانه. مطالعات اخلاق و رفتار در حسابداری و حسابرسی، 3(3)، ص7-34.
اسداله‌زاده، زینب؛ لعل بار، علی (1401). نقش اخلاق در حرفه حسابداری. مطالعات اخلاق و رفتار در حسابداری و حسابرسی، 2(2)، ص161-185.
امیری، علینقی؛ همتی، محمد؛ مبینی، مهدی (۱۳۸۹). اخلاق حرفه‌‌ای ضرورتی برای سازمان. معرفت اخلاقی، شماره 2، ص۱۳۷-۱۵۹.
پورزمانی، زهرا؛ تاری‌وردی، فرزاد (1400). میزان دستیابی به اهداف اخلاقی استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی (IFRS) در آئین اخلاق و رفتار حرفه‌ای حسابداران رسمی ایران، از دیدگاه مکاتب اخلاقی (ساختارگرا و پسا ساختارگرا). پژوهش‌های حسابرسی حرفه‌ای، 1(4)، ص120-145. https://doi.org/10.22034/jpar.2022.549126.1079
حسنی، محمد؛ شاهین‌مهر، بهار (۱۳۹۴). مدل‌یابی روابط بین اخلاق حرفه‌ای و مسئولیت اجتماعی با پاسخگویی سازمانی. اخلاق در علوم و فناوری، شماره1، ص39-29.
خیاط مقدم، سعید؛ یوسفی، مهدی؛ حبیبی، ناهید (1398). رابطه بین نهادینه‌سازی اخلاق و پاسخگویی مدیران. اخلاق در علوم و فناوری، شماره ۱۴، ص۱۰۸-۱۱۵.
دلجو، غلامحسین؛ قربانی‌زاده، وجه‌الله؛ خاشعی، وحید؛ رضایی، مجید (1402). تبیین و ارزیابی عوامل موثر بر اخلاق حرفه‌ای مدیریت. اخلاق در علوم و فناوری، ۱(۲)، ص۷۷-۸۴.
رجمانی، حلیمه؛ رجب دُری، حسین (1395). بررسی تاثیر اخلاق حرفه‌ای بر عملکرد سازمانی در مدیران صنعتی استان فارس. حسابداری ارزشی و رفتاری، ۱(۱)، ص۵۳-۷۵.
رحیمی، فرشته؛ ابراهیمی کهریزسنگی، خدیجه؛ آقایی چادگانی، آرزو (1403). ارائه مدل رعایت اخلاق حرفه‌ای حسابرسان تحت تاثیر ویژگی‌های شخصیتی و هوش حسابرسان. دانش حسابرسی، ۲۴(94).
رضایی‌‌منش، بهروز (۱۳۸۳). بررسی زیرساخت اخلاقی در بخش خدمات عمومی ایران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علامه طباطبایی تهران.
زارع، ایمان؛ مرادی، محمد؛ غلامی جمکرانی، رضا؛ بابایی‌فرد، اسدالله؛ جهانگیرنیا، حسین (1401). ارائه الگوی پاسخگویی در حسابداری از منظر رویکردهای اسلامی- اجتماعی. حسابداری دولتی، 8(2)، ص37-58.
ستوده، رضا؛ فغانی، مهدی؛ پیفه، احمد (1399). بررسی توانایی فرایندهای داخلی دیوان محاسبات کشور جهت مسئولیت پاسخگویی به استفاده‌کنندگان. حسابداری دولتی، 7(1)، ص193-208.
https://doi.org/10.30473/gaa.2020.47065.1284
علیزاده، مهدی (۱۳۸۹). اخلاق اسلامی (مبانی و مفاهیم). قم: دفتر نشر معارف.
قراملکی، احد فرامرز (۱۳۹۸). اخلاق حرفه‌ای. انتشارات مجنون.
محسن‌زاده گلفزانی، مریم؛ خدادادی، محسن؛ رضائی پیته نوئی، یاسر (1402). بررسی تاثیر رفتار اخلاقی بر هویت سازمانی و حرفه‌ای حسابرس. مجله دانش حسابداری، 15(57). https://doi.org/10.22103/jak.2023.21489.3885
مقتدری اصفهانی، آسیه؛ مهداد، علی (1402). نقش اخلاق حرفه‌ای، وظیفه‌شناسی و تعهد شغلی در پیش‌بینی عملکرد نقش و عملکرد فرانقش. اخلاق در علوم و فناوری، ۱۸(۱)، ص۱۶۳-۱۷۱.
Alamaa, L., Hall, P. & Löfgren, K. (2024). Why are organisational professionals expanding in the Swedish public sector? The role of accountability. Public Policy and Administration.
https://doi.org/10.1177/09520767241227068
Comer, D.R. & Sekerka, L.E. (2018). Keep calm and carry on (ethically): Durable moral courage in the workplace. Human Resource Management Review, 28(2), p.116-130.
Galabuzi, P. & Sendagi, M. (2024). The relationship between financial accountability and performance of wakiso district local government, A cross-sectional research design. SJBusiness Research Africa, 1(1), p. 1-11.
Kamaruddin, M.I.H. & Auzair, S.M. (2020). Measuring ‘Islamic accountability’ in Islamic social enterprise (ISE). International Journal of Islamic and Middle Eastern Finance and Management, 13(2), p. 303-321. https://doi.org/10.1108/IMEFM-04-2018-0134
Kamaruddin, M.I.H., Auzair, S.M., Rahmat, M.M. & Muhamed, N.A. (2021).The mediating role of financial governance on the relationship between financial management, Islamic work ethic and accountability in Islamic social enterprise (ISE). Social Enterprise Journal, 17(3), p. 427-449.