کاربست نظریه پیوستگی جیمز روزنا در تحلیل سیاست منطقه‌گرایی دوره پهلوی دوم

محورهای موضوعی : سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

حسین حسن پور دهنوی ¹ (دانشجوی دکتری، گروه علوم سیاسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران.)
اهورا راهبر ² (استادیار، گروه علوم سیاسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران)
احمد بخشی ³ (دانشیار، گروه علوم سیاسی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران)
علی محمدزاده ⁴ (استادیار، گروه علوم سیاسی، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران.)

تاریخ دریافت : 1399/12/02 تاریخ پذیرش : 1399/06/07 تاریخ انتشار : 1401/01/01

کلید واژه: منطقه‌گرایی, پهلوی دوم, سیاست خارجی, نظام بین‌الملل, نظریه پیوستگی, جیمز روزنا,

چکیده مقاله :

هدف پژوهش حاضر بررسی منطقه‌گرایی ایران در دوره پهلوی دوم بر اساس رویکرد نظری جیمز روزنا و با استفاده از متغیرهای شخصیت تصمیم‌گیرنده، نقش، حکومت، جامعه و متغیر نظام بین‌الملل است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که دو متغیر نظام بین‌الملل و شخصیت تصمیم‌گیرنده مهم‌ترین متغیرهای تأثیرگذار بر روند سیاست خارجی و منطقه‌گرایی ایران در این دوره بوده‌اند. سیاست منطقه‌گرایی ایران در دوره پهلوی دوم، همسو با ساختار قدرت در نظام بین‌الملل و بر اساس خوانش منافع ملی صورت گرفته است. ضمن اینکه ایران در این دوره، متأثر از ساختار نظام دو قطبی و جنگ سرد، همچنین بر اساس روحیات و شخصیت محمدرضا شاه، به عنوان مهم‌ترین فرد در تصمیم‌گیری و اجرای سیاست خارجی، خواهان کسب برتری و سرکردگی در منطقه بوده است.

چکیده انگلیسی:

The purpose of the present study is to review Iran's regionalism in the second Pahlavi regime based on James Rosenou's theoretical approach by using its variables including decision making personality, role, government, community, and international system. The method of study is descriptive analysis and the results showed that the two variables of international system and decision making personality are the most important variables effective on the process of foreign policy and Iran's regionalism in that time period. Iran's regionalist politics in the second Pahlavi regime have been in line with power structure in the international system and based on national interests. Furthermore, Iran in that period, under the influence of bipolar structure and cold war and based on Mohammad Reza Shah's temperament and personality as the most important person in decision making and implementation of foreign policy demanded superiority and authority in the region.

منابع و مأخذ:

آبراهامیان، یرواند (1387). ایران بین دو انقلاب. ترجمه احمد گل محمدی و محمد ابراهیمی فتاحی. تهران: نی.

اسلامی، روح‌الله؛ اکبری، زهرا (1397). جایگاه اتحاد جماهیر شوروی در الگوهای سیاست خارجی ایران دوران پهلوی دوم 1357-1332. تاریخ روابط خارجی، 19(76)، ص96-57.

برژینسکی، زبیگنیو (1379). قدرت و اصول. ترجمه مرضیه ساقیان. تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.

پولاک، کنث (1386). معمای ایران؛ تعارض در روابط ایران و آمریکا. ترجمه مهرداد صمیمی. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.

پهلوی، فرح (1387). دختر یتیم. به کوشش احمد پیرانی. تهران: به‌آفرین.

جعفری، علی؛ یحیی‌آبادی، مرضیه (1391). بررسی پیمان بغداد: زمینه‌ها، آثار و نتایج آن در ایران. پیام بهارستان، 17، ص199-183.

چمن‌کار، محمدجعفر (1389). مأموریت نظامی‌گری دولت پهلوی دوم و تأثیرات آن بر سیاست خارجی ایران. پژوهش‌های تاریخی، 2(4)، ص78-53.

چمن‌کار، محمدجعفر (1391). دیپلماسی خارجی نوین امریکا و تأثیرات آن بر سیاست منطقه‌ای دولت پهلوی دوم 1357-1348. تاریخ روابط خارجی، 13(51)، ص56-19.

رحمانی، منصور؛ رسولی‌فر، مهسا (1395). شخصیت‌شناسی رهبران و جایگاه آن در تصمیم‌گیری‌های سیاست خارجی. سیاست خارجی، 30(1)، ص39-7.

رسولی ‌ثانی‌آبادی، الهام (1395). بررسی مقایسه‌ای دوران پهلوی دوم (1357-1342) و جمهوری اسلامی (1368-1358)، نقد کتاب الگوی تصمیم‌گیری در سیاست خارجی. پژوهش‌نامه متون و برنامه‌های علوم انسانی، 16(3)، ص96-77.

زونیس، ماروین (1370). شکست شاهانه. ترجمه عباس مخبر. تهران: طرح نو.

زونیس، ماروین (1387). روانشناسی نخبگان سیاسی ایران. ترجمه پرویز صالحی. تهران: چاپخش.

سلیمی، حسین؛ موسوی‌نیا، سید رضا (1389). کاربست الگوی تصمیم‌گیری شناختی- عقلایی در فهم سیاست خارجی ایران: مطالعه موردی واگذاری بحرین و بازپس‌گیری جزایر سه‌گانه ایرانی در دوره پهلوی 1971. رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، شماره22، ص168-134.

شوکراس، ویلیام (1369). آخرین سفر شاه. ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهدوی. تهران: ذهن آویز.

طارمی، کامران (1379). تحلیلی بر سیاست‌های امنیت ملی ایران در قبال منطقه خاورمیانه در دوران حکومت محمدرضا پهلوی، 1979- 1962. مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 49، ص158-119.

طاهری، سید مهدی (1389). روانشناسی سیاسی شخصیت محمدرضا شاه پهلوی با تکیه بر نظریه کاری هورنای. جستارهای سیاسی معاصر، 1(2)، ص85-65.

عاقلی، باقر (1390). نخست‌وزیران ایران از مشیرالدوله تا بختیار. تهران: سازمان انتشارات جاویدان.

عطایی، فرهاد؛ منصوری مقدم، جهانشیر (1387). سیاست خارجی ایران در قبال ایالات متحده امریکا از منظر نظریه پیوستگی جیمز روزنا در سال‌های 1332-1357. دانش‌ سیاسی، 4(2)، ص156-129.

علم، اسدالله (1371). گفتگوهای من و شاه (خاطرات محرمانه امیراسدلله علم). تهران: طرح نو، ج1.

علی بابایی، غلامرضا (1375). فرهنگ روابط بین‌الملل. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.

فتح تبار فیروزجایی، محسن (1394). تحلیل سیاست خارجی پهلوی دوم در جدایی بحرین از ایران بر اساس مدل نظری جمیز روزنا. مطالعات فرهنگی و سیاسی خلیج فارس، 2(6)، ص73-59.

فراهانی، حسن (1384). روانشناسی شخصیت محمدرضا شاه پهلوی. در: مجموعه مقالات سقوط: بررسی و علل فروپاشی سلطنت پهلوی. تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.

فردوست، حسین (1395). ظهور و سقوط سلطنت پهلوی. تدوین توسط عبدالله شهبازی. تهران: اطلاعات، چاپ سی و سوم، ج1.

کرنوکر، گلنار (1390). جدایی بحرین از ایران؛ نفع ایران یا انگلیس؟. مطالعات تاریخی، 8(33)، ص236-223.

گل‌پرور، مجید؛ خراسانی اسمعیلی، پریسا (1395). بررسی مقایسه‌ای نقش سیاست دو ستونی آمریکا در سیاست خارجی ایران و عربستان در دوره پهلوی دوم. مطالعات سیاسی، 9(3)، ص181-161.

میرفندرسکی، احمد (1382). در همسایگی خرس، دیپلماسی و سیاست خارجی ایران. تهران: علم.

میلانی، جمیل (1393)، چرخش در سیاست خارجی ایران در دهه بعد از کودتای 28 مرداد 1332 (از موزانه منفی تا وابستگی). سیاست، 1(4)، ص86-77.

نبوی، سید عبدالامیر؛ رادفر، فیروزه (1393). تحلیل گفتمانی تأثیر فرهنگ سیاسی بر روابط خارجی ایران در دوره پهلوی دوم 1332-1342. دانش سیاسی، 13(1)، ص154-135.

والتز، کنت (1392). نظریه سیاست بین‌الملل. ترجمه غلامعلی چگنی‌زاده و داریوش یوسفی. تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.

هادیان، سید کمال‌الدین (1376). سیاست خارجی امریکا و منافع ملی ایران. تهران: هاد- فرس.

هوشنگ مهدوی، عبدالرضا (1378). در حاشیه سیاست خارجی: از دوران نهضت ملی تا انقلاب. تهران: گفتار.

هوشنگ مهدوی، عبدالرضا (1380). ارزیابی سیاست خارجی ایران در دوره پهلوی دوم. علوم سیاسی، شماره16، ص323-330.

Bayar, T. (2019). Multiple Dualities: Seeking the Patterns in Iran’s Foreign Policy. All Azimuth, 8(1), P.36-54.

Deutschmann, M. (2015). Iran and Russian Imperialism: The Ideal Anarchists, 1800-1914. Routledge.

Frankel, J. (1973). Contemporary International Theory and Behavior of States. London: Oxford University press.

Mousavi, M.A. (2007). Dependent Authoritarian- Bureaucratic State: Modeling the Shah’s Regim (1953-1979). The Iranian Journal of International Affairs. XIX (1), P.43-72

Rosenau, J. (1971). The Scientific Study of Foreign Policy. New York: The Free Press.