پیشران‌ها و پسران‌های همگرایی و واگرایی در ارتباط محیطی جمهوری اسلامی ایران و عراق در محیط منطقه‌ای غرب آسیا در هزاره جدید
محورهای موضوعی : سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)حکمت ناصر 1 , شهرام فتاحی 2 * , حمید رضا سعیدی نژاد 3
1 - گروه علوم سیاسی (گرایش مسائل ایران)، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران.
2 - گروه علوم سیاسی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران
3 - گروه علوم سیاسی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران
کلید واژه: قدرت هوشمند, خوشه‌بندی منطقه‌ای, کمربند شکننده, ژئوپلیتیک, محیط منطقه‌ای غرب آسیا, عراق, ایران, روابط بین‌الملل, سیاست خارجی.,
چکیده مقاله :
از اصلی‌ترین موضوعاتی که از منظر مطالعات استراتژیک، توجه قاطبه تحلیل گران سیستم بین‌الملل در مورد ارتباط محیطی دو کشور ایران و عراق را معطوف به خود نموده، تفسیر ارتباط محیطی پیشران‌ها و پسران‌های همگرایی و واگرایی دو کشور در محیط منطقه‌ای غرب آسیا در هزاره جدید است. سؤال این است که پیشران‌ها و پسران‌های همگرایی و واگرایی در ارتباط محیطی بین ایران و عراق در محیط منطقه‌ای غرب آسیا، متأثر از چه پارامترهایی است؟ به نظر می‌رسد که پیشران‌ها (همگرایی) در قالب مؤلفه‌هایی همچون ژئوپلیتیک، ژئواکونومیک، ژئوکالچر، ژئواستراتژیک، و پسران‌ها (واگرایی) در قالب مؤلفه‌هایی همچون تأثیر قدرت‌های منطقه‌ای- بین‌المللی، و کنش‌های هویتی- مذهبی ناسیونالیسم قابل تفسیر است. پژوهش حاضر از نوع کاربردی بوده و با روش کیفی و رویکرد توصیفی- تحلیلی و با شیوه کتابخانه‌ای انجام شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهند که، استراتژی ایران در محیط منطقه‌ای غرب آسیا براساس مؤلفه‌هایی همچون حیطه مفاهمه، حیطه معامله و حیطه مقابله تفسیر می‌شود (ارتباط محیطی با عراق در راستای حیطه مفاهمه قابل تفسیر است). همچنین پیشران‌های مؤثر (همگرایی) با برجسته‌سازی نقش ایران در قالب تئوری قدرت هوشمند در ارتباط محیطی بین ایران و عراق و زیرسویه‌های آن شامل بسیج مردمی و ابتکار عمل نظامی) قابل تفسیر است. پسران‌های مؤثر (واگرایی) در ارتباط محیطی دو کشور نیز در قالب تئوری خوشه‌بندی‌های منطقه‌ای و زیرسویه‌های آن شامل تأثیر قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، و کنش‌های مذهبی- هویتی) قابل تفسیر است.
One of the primary topics that has attracted the attention of international relations scholars in strategic studies is the interpretation of the environmental relations between Iran and Iraq, focusing on the drivers and drivers of convergence and divergence between the two countries within the regional context of West Asia in the new millennium. The central research question is: What parameters influence the drivers and drivers of convergence and divergence in the environmental relations between Iran and Iraq within the regional context of West Asia?
It appears that the drivers (convergence) can be interpreted through components such as geopolitics, geoeconomics, geoculture, and geostrategy, while the drivers (divergence) are influenced by factors like the impact of regional and international powers and identity-religious-nationalist actions. This applied research employs a qualitative approach with a descriptive-analytical method and utilizes library research. The findings indicate that Iran's strategy in
the regional context of West Asia is interpreted based on components like the realm of understanding, the realm of transaction, and the realm of confrontation, with environmental relations with Iraq aligning with the realm of understanding. Additionally, effective drivers (convergence) are interpreted by highlighting Iran's role within the framework of smart power theory in environmental relations between Iran and Iraq, including subcomponents like popular mobilization and military initiative. Effective drivers (divergence) in the environmental relations between the two countries are interpreted within the framework of regional clustering theory and its subcomponents, such as the influence of regional and international powers and identity-religious-nationalist actions.
اسدی، علی‌اکبر؛ راستگو، محمدزمان (1398). آینده نظام سیاسی عراق، پیشران‌ها و سناریوهای پیش‌رو. مطالعات سیاسی جهان اسلام، 8(30)، ص170-149.
ایجابی، ابراهیم؛ کولیوند، خلیل؛ متقی، حمید (1402). تحلیل لایه‌لایه‌ای علل جنگ‌های آینده غرب آسیا. سیاست دفاعی، 32(125)، ص195-159.
بختیاری، ایرج؛ محمدی، اردشیر (1402). مدیریت تهدیدات ریزپرنده‌ها در محیط عملیاتی آینده. آینده‌پژوهی دفاعی، 8(31)، ص118-95.
بوزان، باری؛ ویور، ای. (1387). مناطق و قدرت‌ها. ترجمه رحمان قهرمانپور. تهران: مرکز تحقیقات مطالعات استراتژیک.
ترزم‌پور، محمد (1403). آینده‌پژوهی روابط ایران و عربستان تا سال 2028. مطالعات بنیادین و کاربردی جهان اسلام، 6(20)، ص110-77.
جعفری، سید اصغر؛ کلانی، حمید (1403). ظرفیت‌ها و چالش‌های ایجاد سازمان پیمان دفاعی کشورهای اسلامی غرب آسیا. مطالعات سیاسی جهان اسلام، 13(49)، ص23-1.
رسولی، مجید؛ اسلامی، محسن؛ مرتضائی، نرگس (1402). تبیین وزن ژئوپلیتیکی ایران در معادلات امنیتی منطقه غرب آسیا (در دوران گذار). امنیت ملی، 13(48 )، ص34-9.
الرواشدی، عبدالرحمن (2012). العرب السنة فی العراق؛ تاریخهم- واقعهم- مستقبلهم. مکتب مجلة البیان، قابل دسترس در: http://hdl.handle.net/2012/spo.4750978.0013
الزبیدی، علی طارق (2018). العوامل الموثره فی السیاسته الخارجیه العراقیه فی ضوء التحولاته الجدیده. فی: سعد عبید السعیدی، المصطفی بوجعبوط، محمد کریم جبار الخاقانی، السیاسته الخارجیه العراقیه بعد عام 2014. برلین: المرکز الدیمقراطی العربی. قابل دسترس در: https://www.belfercenter.org/sites/default
سعیدی‌فرد، علی‌اشرف؛ رومینا، ابراهیم؛ حافظ‌نیا، محمدرضا؛ روشنی، رضا (1403). شناسایی پیشران‌های نفوذ نظامی جمهوری اسلامی ایران در منطقه غرب آسیا. آینده‌پژوهی دفاعی، 9(32)، ص63-37.
الشمری، احسان (2022). السیاسته الخارجیه العراقیه ... التوازن الهش. تریندز للبحوث و الاستشارات. قابل دسترس در: https://is.gd/6uqMiV
علی‌یاری، حسن؛ رنجبر، محمدرضا (1403). راهبردهای جمهوری اسلامی ایران در مجموعه امنیتی خاورمیانه با تأکید بر قدرت هوشمند (مطالعه موردی بحران عراق و سوریه). بحران‌پژوهی جهان اسلام، 3(34)، ص21-1.
فرزانه، عادل؛ بوالحسنی، خسروبیک، علی‌اصغر؛ نصیرپور، غلامرضا؛ فیاضی، حسین؛ زارعی، علی حیدر؛ صباغی، مهدی (1402). راهبردهای نظامی جمهوری اسلامی ایران در برابر تهدیدات نظامی امریکا. آینده‌پژوهی دفاعی، 8(29)، ص72-41.
کشیشیان سیرکی، گارینه (1403). نقش انرژی در همگرایی و امنیت منطقه غرب آسیا، با تأکید بر الگوی دوستی و دشمنی ایران و عراق در حوزه انرژی. غرب آسیا، 2(4).
کوهن، ساموئل (1387). ژئوپلیتیک نظام جهانی. ترجمه عباس کاردان. تهران: انتشارات ابرار معاصر.
گالبرایت، پیتر (1392). پایان عراق؛ چگونه بی‌کفایتی آمریکا جنگ نافرجامی را رقم زد؟. ترجمه محمدزمان راستگو و فرج‌الله اردیزی. تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
محمدی، شهرام؛ جعفری پابندی، سید فرشید؛ خوش‌خطی، مهدی (1402). ترتیبات امنیتی غرب آسیا و تأثیر آن بر امنیت جمهوری اسلامی ایران از منظر مکتب کپنهاگ. سیاست متعالیه، 11( 43)، ص356-339.
مصلی‌نژاد، عباس (1403). بحران‌های منطقه‌ای، جنگ غزه و آینده سیاسی جهان اسلام. بحران‌پژوهی جهان اسلام، 11(33)، ص53-30.
نجاتی‌پور، مهدی؛ رومینا، ابراهیم؛ احمدی‌پور، زهرا؛ عزتی، عزت‌الله (1403). تحلیل عامل اکتشافی شاخص‌های سواحل ژئواستراتژیک مؤثر بر استراتژ‌یای جهانی و منطقه‌ای. آینده‌پژوهی دفاعی، 9(33)، ص111-85.
هاشمی، سید مصطفی؛ فرجی‌راد، عبدالرضا؛ سرور، رحیم (1395). بررسی عوامل مؤثر ژئوپلیتیکی عراق و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران. تحقیقات سیاسی و بین‌المللی، شماره 27.
Buzan, B. (2003). Regions And Powers: The Structure Of International Security. Cambridge University Press.
Anderson, L. & Stansfielld, G. (2014). The Future of Iraq: Dictatorship. Democracy or Division? Martin's Press.
Barenz, D.J. (2024). Beyond proxies: Iran’s deeper strategy in Syria and Lebanon.
URL= https://ecfr.eu/publication/beyond-proxies-irans-deeper-strategy-insyriaandlebanon.
Smagin, N. (2023). Moscow’s Original Special Operation: Why Russia Is Staying in Syria. URL= https://carnegieendowment.org/russia-eurasia/politika/2023/01/moscowsoriginal-special-operation-why-russia-is-staying-in-syria?lang=en
Zakaria, F. (2019). The Self-Destruction of American Power; Washington Squandered the Unipolar Moment. Foreign Affairs, 98(4).