بررسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و آمریکا در عصر کرونا (دیپلماسی سلامت)
محورهای موضوعی : سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)مهدی خوشخطی 1 , سیدفرشید جعفری پابندی 2 * , روح اله شکری 3
1 - گروه علوم سیاسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران
2 - گروه علوم سیاسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران
3 - گروه علوم سیاسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.
کلید واژه: دیپلماسی سلامت, ویروس کرونا, سیاست خارجی, آمریکا, ایران.,
چکیده مقاله :
شیوع ویروس کرونا در جهان، عصر تازه‌ای را در سیاست خارجی دولت‌ها رقم زد و اهمیت «دیپلماسی سلامت» را برجسته کرد. قدمت «دیپلماسی سلامت» در دستور کار سیاست خارجی دولت‌ها به بیش از یک قرن می‌رسد. دیپلماسی سلامت به کشورها کمک می‌کند تا با ایجاد قدرت نرم، فرصت‌های بیشتری را برای تحقق منافع ملی خلق نمایند. آمریکا ازجمله کشورهایی است که در حوزه دیپلماسی سلامت همواره فعال بوده و در مجامع بینالمللی همچون سازمان بهداشت جهانی، حضوری پررنگ و اثرگذار داشته است. در این راستا، هدف پژوهش حاضر مقایسه دیپلماسی سلامت ایران و آمریکا برای تحلیل بهتر و دقیق‌تر سیاست خارجی دو کشور است. پرسش اصلی این است که صورت‌بندی سیاست خارجی ایران و آمریکا در بحران پاندمی کرونا چگونه بوده است؟ و تفاوت‌ها و تشابه دیپلماسی سلامت ایران و آمریکا در عصر کرونا چیست؟ پژوهش حاضر به روش مقایسه‌ای و با جمع‌آوری اطلاعات اسنادی و کتابخانه‌ای انجام شده است. یافته‌های پژوهش نشان داد که راهبرد آمریکا در مقابله با بیماری‌ها (اعطای واکسن و...) چندجانبه‌گرایی به جای یک‌جانبه‌گرایی و نحوه عملکرد آمریکا
در حوزه بهبود زیرساخت امنیت بهداشت جهانی، در بلندمدت و در کل کنار گذاشتن یک‌جانبه‌گرایی در پیش گرفته‌شده توسط ترامپ در عرصه جهانی و تعامل با متحدین و نهادهای بینالمللی، مهم‌ترین وجه بارز تفاوت دیپلماسی سلامت آمریکا بوده است. سیاست‌های آمریکا، اولویت سلامت شهروندان آمریکایی بر دیگر کشورها، اعمال محدودیت‌های مالی و پزشکی بر دولت‌های مخالف و منتقد آمریکا و اجرای قوانین ضد انحصاری بوده است. ایران نیز از دو تاکتیک تأکید بر همبستگی بینالمللی و تأکید بر تنش‌زدایی استفاده کرده است. سیاست خارجی ایران بدون هیچ‌گونه تغییر بنیادین در اهداف و چارچوب‌های پیشین خود، از بحران کرونا به عنوان فرصت جدیدی در راستای تعامل همزمان با کشورهای غربی، عرب منطقه و شرق، و فرصتی برای کاهش فشار تحریم‌های آمریکا و برون‌رفت از شرایط دشوار استفاده کرد.
The outbreak of the COVID-19 virus worldwide ushered in a new era in states’ foreign policies and highlighted the significance of “health diplomacy.” The history of health diplomacy in the foreign policy agendas of states spans over a century. Health diplomacy enables countries to create soft power and generate greater opportunities to achieve national interests. The United States has been consistently active in the field of health diplomacy and has maintained a prominent and influential presence in international organizations such as the World Health Organization. Accordingly, the present study aims to compare the health diplomacy of Iran and the United States to provide a more precise and comprehensive analysis of the foreign policies of both countries. The central research questions are: How were the foreign policies of Iran and the United States formulated during the COVID-19 pandemic? What are the differences and similarities between the health diplomacy of Iran and the United States in the era of COVID-19? This study employs a comparative methodology, using documentary and library research for data collection. Findings indicate that the U.S. strategy in addressing diseases (including vaccine distribution and related initiatives) emphasized multilateralism rather than unilateralism, with long-term efforts to improve global health security infrastructure, move beyond the unilateralism pursued by the Trump administration, and engage with allies and international institutions. Key features of U.S. health diplomacy included prioritizing the health of American citizens over other countries, imposing financial and medical restrictions on opposing and critical governments, and enforcing anti-monopoly regulations. Iran, in contrast, employed two tactics: emphasizing international solidarity and promoting tension reduction. Iran’s foreign policy, without fundamentally altering its pre-existing objectives and frameworks, leveraged the COVID-19 crisis as a new opportunity for simultaneous engagement with Western countries, regional Arab states, and Eastern nations, as well as a chance to alleviate U.S. sanctions pressures and navigate difficult circumstances.
آقامحمدی، ابراهیم (1399). همه‌گیری کرونا، قدرت نرم و تحول در دستور کار سیاست جهانی. مطالعات قدرت نرم، 10(1).
ایرنا (3/1/1399). درخواست روحانی برای قرنطینه درون و برون‌‌شهری تا بیستم فروردین. قابل دسترس در:
https://bit.ly/39QMpE
باقری دولت‌آبادی، علی؛ مجاهدزاده، محمد؛ کرمی، مرضیه (1402). دیپلماسی سلامت اتحادیه اروپا در دوران شیوع کووید19. سیاست و روابط بین‌الملل، 6(11)، ص94-75.
باقری‌دولت‌آبادی، علی؛ شفیعی‌سیف‌آبادی، محسن (1395). نقش دیپلماسی پزشکی در افزایش قدرت نرم ایران: بسترها، فرصت‌ها و پیامدها. مطالعات قدرت نرم، 9(2)، ص145-174.
باقری‌دولت‌آبادی، علی؛ شفیعی‌سیف‌آبادی، محسن (1399 الف). سیاست خارجی ایران در عصر کرونا: از دیپلماسی سلامت تا دیپلماسی رسانه‌ای. پژوهشنامه علوم سیاسی، 15(2)، ص46-7.
باقری‌دولت‌آبادی، علی؛ شفیعی‌سیف‌آبادی، محسن (1399 ب). از هاشمی تا روحانی: بررسی سیاست خارجی ایران. تهران: تیسا.
پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست جمهوری ایران (25/1/1399). گفتگوی تلفنی رئیس‌جمهور ایران با رئیس جمهور ونزوئلا. قابل دسترس در: http://www.president.ir/fa/114721
پرتال خبری وزارت امورخارجه ایران (1398). دکتر روحانی در نامه‌‌ای به تعدادی از سران کشورهای جهان: مقابله با کرونا مستلزم اقدامات هماهنگ و مشترک منطقه‌‌ای و بینالمللی است. قابل دسترس در:
https://mfa.gov.ir/portal/newsview/577511
جعفری، رضا؛ کوهستانی، امیر؛ نژادزارع، شبنم (1399). تأثیر کرونا بر اقتصادی بر اقتصاد ایران و جهان. در: اولین کنفرانس بینالمللی مهندسی صنایع، اقتصاد و مدیریت، ص17-1.
چاتنر، آیزاک (1399). چگونه بیماری‌های عالم‌گیر، دنیا را تغییر می‌دهد [گفتگو با فرانک.ام. اسنودن]. ترجمه شیرین کریمی، در: گروه نقد اقتصاد سیاسی (کرونا).
چهرآزاد، سعید و همکاران (1399). تکنوکراسی فناورانه: بازنمایی نظری دیپلماسی علم و فناوری در زمانه اپیدمی کرونا. راهبرد سیاسی، 4(13).
دهقانی‌فیروزآبادی، جلال (1388). سیاست خارجی ایران. تهران: سمت.
دورکیم، امیل (1373). قواعد روش جامعه‌شناسی. ترجمه علی‌محمد کاردان. تهران: دانشگاه تهران، چاپ پنجم.
ذریه‌زهرا، سید محمدجلیل؛ دادار، مریم؛ زیارتی، مینا (1399). چشم‌اندازی بر پیدایش کووید19 و مروری بر وضعیت همه‌گیری آن در ایران و جهان. طب دریا، 2(1)، ص52-41.
رجایی، سهیلا (1399). دیپلماسی سلامت در دوران همه‌گیری کووید19. مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، 10(37)، 418-421.
رضاخواه، علیرضا؛ آقاحسینی، علیرضا (1397). گونه‌شناسی قدرت نرم آمریکا با تاکید بر مولفه استثناگرایی آمریکایی. مطالعات قدرت نرم، 8(19)، ص97-69.
زهرانی، مصطفی (1376). نظریه‌های تحریم اقتصادی. تهران: مطالعات سیاسی و بینالمللی.
طالعی‌حور، رهبر؛ مبینی، زهرا (1401). تاثیر تحریم‌های آمریکا بر امنیت سلامت ایران در شرایط کرونا. مطالعات راهبردی آمریکا، 2(2)، ص102-93.
ظریف، محمدجواد (10/1/1399). شبکه اجتماعی توئیتر. قابل دسترس در:
https://twitter.com/JZarif/status/1249766316459859969?s=09
ظریف، محمدجواد (12/12/1398). شبکه اجتماعی توئیتر. قابل دسترس در:
https://twitter.com/JZarif/status/1249766316459859969?s=09
ظریف، محمدجواد (25/1/1399). شبکه اجتماعی توئیتر. قابل دسترس در:
https://twitter.com/JZarif/status/1249766316459859969?s=09
عسگرخانی، ابومحمد (1386). رژیم‌های بینالمللی. تهران: انتشارات ابرار معاصر.
قریشی، فردین (1401). روش پژوهش علمی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
کاویانی‌‌راد، مراد (1383). امنیت ملی از منظر جغرافیای سیاسی. مطالعات راهبردی، 7(4)، ص695-669.
کگلی، سی. دبلیو؛ ویتکف، او.آر. (1382). سیاست خارجی آمریکا (الگوها و روندها). ترجمه اصغر دستمالچی. تهران: وزارت امورخارجه.
مقتدر، هوشنگ (1385). مباحثی پیرامون سیاست بین‌الملل و سیاست خارجی. تهران: دانشکده علوم سیاسی و اجتماعی.
موسوی، سید عباس (20/12/1398). پایگاه اطلاع‌رسانی و خبری جماران. قابل دسترس در: Jamaran.ir/1377753
موسوی، سیدعباس، (12/1/1399). واکنش سخنگوی وزارت امورخارجه به اظهارات مداخله‌جویانه و عوام‌فریبانه مقامات آمریکا. قابل دسترس در: https://mfa.gov.ir/portal/newsview/579154
موسوی‌شفایی، مسعود؛ گودرزی، سهیل؛ خداخواه، سمیه (1399). کرونا به‌مثابه رخداد در روابط بین‌الملل: نقص در کارویژه دولت ـ ملت در مواجهه با رخدادهای نوظهور. پژوهش‌های راهبردی سیاست، 9(63).
Abdurahmanli, E. (2021). Definition of diplomacy and types of diplomacy used between states. Anadolu Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, no. 393, p.603-580.
Banco, E. (2021). How Trump’s America First’ edict delayed the global Covid fight. Politico. URL= https://www.politico.com/news/2021/12/01/trump-america-first-covid-523604.
Biden, Jr. & Joseph, R. (2016). Building on Success: Opportunities for the Next Administration. Foreign Affairs. URL=
https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2016-08-07/building-success
Biden, Jr. & Joseph, R. (2021). The Biden Administration Issues Its COVID-19 Plan.
URL= https://www.mvalaw.com/alert-10260
Blumenthal, S.J. & Schlissel, E. (2007). Health Diplomacy: A Prescription for Peace. Huff Post. URL= https://www.huffpost.com/entry/health-diplomacy-a-prescr_b_73267
Bourne, P. (1978). A Partnership for International Health Care. Public Health Reports, 93(2).
Bown, C. (2020). EU limits on medical gear exports put poor countries and Europeans at risk. Peterson Institute for International Economics Trade and Investment Policy Watch.
Deciancio, M. (2008). The Jacksonian Tradition and the United States Foreign Policy. Fulbright Foundation. URL=
https://www.researchgate.net/publication/277657913_The_Jacksonian_Tradition_and_the_United_States_Foreign_Policy_The_Influence_of_History_on_the_Ideas_of_the_Bush_Administration
Fazal, T.M. (2020). Health Diplomacy in Pandemical Times. International Organization, 74(1), p. 78-97.
Feldbaum, H. & Michaud, J. (2010). Health Diplomacy and the Enduring Relevance of Foreign Policy Interests. PLoS Medicine, 7(4), p. 1-4.
Fidler, D.P. (2013). Health Diplomacy. In: A.F. Cooper, J. Heine & R. Thakur (Ed.). The Oxford Handbook of Modern Diplomacy. Oxford: Oxford University Press, p. 691-707.
Forgey, Q, Lippman, D., Bertrand, N. & Morello, L. (2020). Biological Chernobyl: How China’s secrecy fueled US coronavirus suspicions. Politico Europe. URL=
https://www.politico.eu/article/biologicalchernobyl- how-chinas-secrecy-fueled-us-coronavirus-suspicions.
Goozner, M. (2024). Trump vs. Biden: Who Got More Done on Health Care? Whashinton Monthly. URL= https://washingtonmonthly.com/2024/04/07/trump-vs-biden-who-got-more-done-on-health-care.
Gostin LO, K. & et al. (2020). US Withdrawal from WHO is Unlawful and Threatens Global and US Health and Security. Lancet, no. 396, p. 293-295.
Hamilton, D.S. (2017). Trump's Jacksonian Foreign Policy and its Implications for European Security. Ulbrief: Swedish Institute of International Affairs, no.2, p. 1-9.
Hayashi, Y. & et al. (2021). U.S. to Increase Covid-19 Vaccine Exports Amid Global Pressure. Wall Street Journal. URL= https://www.wsj.com/articles/biden-to-commit-to-exporting-covid-19-vaccines-by-end-of-june-11621269053.
Huang, P. (2020). Trump Sets Date to End WHO Membership Over Its Handling of Virus. NPR. URL= https://www.npr.org/sections/goatsandsoda/2020/07/07/888186158/trump-sets-date-to-end-who-membership-over-its-handling-of-virus.
Huff, T.H. (1984). Maax Weber and the Methology of the Social Sciences. UK: London, Transaction Books.
Igo, M. (2020). What Trump plans to do with America's leftover COVID-19 vaccines. Devex. URL= https://www.devex.com/news/what-trump-plans-to-do-with-america-s-leftover-covid-19-vaccines-98749.
Ikenberry, G. & et al. (2009). The Crisis of American Foreign Policy: Wilsonianism in the Twenty-first Century. U.S: Princeton University Press.
Katz, R. & et al. (2011). Defining Health Diplomacy: Changing Demands in the Era of Globalization. The Milbank Quarterly, 89(3).
Kickbusch, I., Silberschmidt, G. & Buss, P. (2007). Global Health Diplomacy: The Need for New Perspectives, Strategic Approaches and Skills in Global Health. Bulletin of the World Health Organization, 85(1), p. 230-232.
Marrogi, A.J. & Al-Dulaimi, S. (2014). Medical Diplomacy in Achieving U.S. Global Strategic Objectives. JFQ, vol.74, p.124-130.
Mead, W.R. (1996). Hamilton's Way. World Policy Journal, fall, 13(3), p. 89-106.
Michaud, J. & Kates, J. (2012). U.S. Global Health Policy. Policy brief, September. Raising the Profile of Diplomacy in The U.S. Global Health Response: A Background on Global Health Diplomacy. URL= https://www.seahq.org/assets/docs/global_health_diplomacy.pdf
Rupar, A. (2020). Trump’s Video of Coronavirus Actions Accidentally Reveals How He Mishandled Things in February. Vox Media. URL=
https://www.vox.com/2020/4/14/21220474/trump-coronavirusvideo-white-house-briefing.
Trump, D. (2016). Read Donald Trump's 'America First' Foreign Policy Speech. Time. URL= https://time.com/4309786/read-donald-trumps-america-first-foreign-policy-speech
UN General Assembly (2020). International Cooperation to Ensure Global Access to Medicines, Vaccines and Medical Equipment to Face COVID-19. URL=
https://documents.un.org/doc/undoc/gen/n20/101/42/pdf/n2010142.
UNSC. (2020). UN. Security Council, Resolution 2532(2020) / adopted by the Security Council on 1 July 2020. URL= https://digitallibrary.un.org/record/3870751?ln=en&v.
Weiss, J.C. & Wallace, J.L. (2021). Domestic politics, China's rise, and the future of the liberal international order. International Organization, 75(2), p. 635-664.
WHO (2020). Health Diplomacy.
URL= http://www.emro.who.int/health-topics/health-diplomacy/index.html.
WHO. (2024). Coronavirus Cases: United States.
URL= https://www.worldometers.info/coronavirus.
WHO. (2024). Our Values. URL= https://www.who.int/about/values